Tại Quảng Ninh, một nhân viên văn phòng sau khi sinh con thứ hai đã tìm đến thuốc giảm cân cấp tốc để giải quyết nỗi tự ti về cân nặng gần 70 kg. Thay vì tìm đến bác sĩ dinh dưỡng, chị mua “combo” thuốc giảm cân gồm thuốc lợi tiểu, nhuận tràng, viên tan mỡ và thuốc ức chế thèm ăn được bán tại hiệu thuốc và trên mạng.
Thời gian đầu, cân nặng giảm nhanh chóng khiến chị vô cùng mừng rỡ. Tuy nhiên, chỉ sau vài tháng, chị bắt đầu bị mất ngủ, tim đập nhanh, thường xuyên hoa mắt và mệt mỏi. Khi nhập viện, bác sĩ chẩn đoán chị bị rối loạn điện giải nặng, suy gan và rối loạn nhịp tim do lạm dụng thuốc giảm cân. Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng từ Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam cảnh báo rằng nếu tiếp tục tự ý uống thuốc, bệnh nhân có thể mất mạng. Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh từ Hội Bệnh mạch máu Việt Nam cũng lưu ý rằng cơ chế giảm cân “thần tốc” thực chất là gây mất nước và rối loạn chuyển hóa, có thể dẫn đến suy thận cấp và nhiễm toan chuyển hóa.
Một trường hợp khác là Nam, 25 tuổi, nhân viên kinh doanh và vận động viên thể hình nghiệp dư, cũng gặp phải tình huống tương tự. Với mong muốn tăng cơ, Nam liên tục bổ sung khẩu phần ăn giàu đạm và sử dụng nhiều loại thực phẩm chức năng, thuốc tăng cơ được quảng cáo tràn lan trên mạng. Trong một lần khám sức khỏe định kỳ tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Nam phát hiện bị suy thận mạn tính do viêm kẽ thận mạn. Bác sĩ cho biết thói quen sử dụng bừa bãi các loại thực phẩm chức năng đã âm thầm hủy hoại thận của anh.
Các chuyên gia y tế gọi hiện tượng này là đa dược lý (polypharmacy), xảy ra khi một người sử dụng từ 5 loại thuốc trở lên cùng lúc, bao gồm thuốc kê đơn, không kê đơn, thảo dược và thực phẩm chức năng. Bác sĩ Hoàng cho biết đây là một vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng báo động tại Việt Nam, dù chưa có thống kê chính thức từ các cơ quan chức năng.
Việc sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc mà không có chỉ định có thể dẫn đến những tương tác nguy hiểm. Ví dụ, sự kết hợp giữa thuốc an thần và kháng histamin có thể gây buồn ngủ quá mức; sắt và canxi làm giảm hấp thu kháng sinh; trong khi các thuốc chống viêm không steroid (NSAID) có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tăng huyết áp và suy thận.
Nguy cơ khác là quá liều paracetamol, hoạt chất thường có trong nhiều loại thuốc cảm cúm và giảm đau. Việc sử dụng đồng thời các loại thuốc này có thể dẫn đến ngộ độc gan cấp tính, thậm chí tử vong. Gan và thận là hai cơ quan chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi phải xử lý cùng lúc nhiều hoạt chất. Kháng sinh nhóm aminoglycosid kết hợp với NSAID làm tăng nguy cơ tổn thương thận, trong khi các sản phẩm được quảng cáo là “bảo vệ gan” đôi khi lại chính là chất độc đối với cơ thể.
Tại Đại hội Hội Dược sĩ bệnh viện Việt Nam hồi tháng 8, PGS.TS Lê Văn Truyền, nguyên Thứ trưởng Y tế, đã chỉ ra thực trạng lạm dụng thuốc kháng sinh vẫn còn phổ biến. Việc người bệnh sử dụng quá nhiều thuốc không cần thiết và kháng sinh không phù hợp dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh ngày càng nghiêm trọng. Một nghiên cứu trên Tạp chí Y học Anh (BMJ) cho thấy việc sử dụng đa dược lý không có sự chỉ dẫn của bác sĩ làm tăng nguy cơ nhập viện ở người trẻ lên đến 52%. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng cảnh báo rằng việc sử dụng thuốc bừa bãi đang góp phần vào cuộc khủng hoảng kháng kháng sinh toàn cầu, ước tính đến năm 2050 sẽ cướp đi sinh mạng của 10 triệu người mỗi năm.
Để ngăn ngừa tình trạng này, bác sĩ Hoàng khuyến cáo cần có các giải pháp đồng bộ từ cá nhân, cơ quan quản lý và chuyên gia y tế. Người bệnh cần tuân thủ nguyên tắc “Biết – Kiểm tra – Hỏi” của WHO, tìm hiểu kỹ thông tin, kiểm tra nguồn gốc sản phẩm và hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng. Đồng thời, không tự ý tái sử dụng thuốc kháng sinh hoặc chia sẻ thuốc với người khác.
Về phía cơ quan quản lý, cần siết chặt kiểm soát việc bán thuốc kê đơn không cần toa và triển khai hệ thống đơn thuốc điện tử trên toàn quốc. Các bác sĩ và dược sĩ cần nâng cao tinh thần trách nhiệm, kê đơn dựa trên bằng chứng khoa học, từ chối bán thuốc không có đơn và cảnh báo rõ ràng về nguy cơ của việc sử dụng đa dược lý.
Bác sĩ Hoàng nhấn mạnh: “Đây không chỉ là vấn đề y khoa mà còn là một thử thách đạo đức và hệ thống, đòi hỏi mỗi cá nhân trong chuỗi từ bệnh nhân đến nhà quản lý đều phải tham gia hành động”. Việc sử dụng thuốc an toàn và hợp lý là trách nhiệm chung của toàn xã hội, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước những nguy cơ tiềm ẩn.
Admin
Nguồn: VnExpress
