**Đổi mới sáng tạo là trọng tâm trong kỷ nguyên số**
Tại phiên khai mạc hội thảo công bố Chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu (GII) ngày 25/9 ở Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh vai trò then chốt của đổi mới sáng tạo trong bộ ba khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Hội thảo do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp cùng Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) tổ chức.
Bộ trưởng Hùng cho rằng, đổi mới sáng tạo chỉ thực sự có giá trị khi giải quyết được những vấn đề thực tiễn của Việt Nam, mang lại thay đổi tích cực cho xã hội. Ông kêu gọi lan tỏa tinh thần này trong toàn dân, biến nó thành một phong cách sống, từ đó xây dựng một quốc gia khởi nghiệp dựa trên nền tảng công nghệ số, đổi mới và sáng tạo. Theo ông, “Đổi mới sáng tạo Việt Nam là đổi mới sáng tạo toàn dân”.
Bộ trưởng đánh giá cao vai trò của bộ chỉ số GII do WIPO cung cấp, coi đây là công cụ quan trọng để Việt Nam nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo thông qua việc phân tích từng chỉ số cụ thể. Ông đề nghị WIPO hỗ trợ Việt Nam nâng hạng trên bảng xếp hạng GII, với mục tiêu lọt vào top 30 thế giới trong vòng 5-10 năm tới.
Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam sẽ kiên trì thực hiện các giải pháp đồng bộ, tập trung vào bốn ưu tiên chính: hoàn thiện thể chế và môi trường cho đổi mới sáng tạo, tháo gỡ các rào cản pháp lý và cơ chế tài chính, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, cũng như ứng dụng công nghệ mới.
Bộ trưởng Hùng đặc biệt nhấn mạnh sự chuyển dịch quan trọng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Luật Sở hữu trí tuệ sẽ được sửa đổi để biến các kết quả nghiên cứu thành tài sản có thể giao dịch, từ đó hình thành thị trường khoa học công nghệ tại Việt Nam.
Bộ trưởng khẳng định quan điểm: “Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp, có thể định giá, mua bán, được đưa vào báo cáo tài chính, có thể là tài sản đảm bảo để đi vay vốn, góp vốn, nhất là tài sản công nghệ mới”. Ông nhận định sở hữu trí tuệ sẽ trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của cả doanh nghiệp và quốc gia, và Việt Nam cần ưu tiên phát triển tài sản trí tuệ để thúc đẩy sự phát triển của đất nước.
Bộ Khoa học và Công nghệ cũng sẽ tăng cường đầu tư vào hạ tầng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và hạ tầng số, bao gồm các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm, siêu máy tính, dữ liệu mở và kết nối liên thông quốc gia, nhằm tạo nền tảng vững chắc cho đổi mới sáng tạo.
Một ưu tiên khác là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua đổi mới giáo dục STEM, tăng cường liên kết giữa đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp, đồng thời thu hút nhân tài trong và ngoài nước.
Việt Nam cũng sẽ thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, đặt doanh nghiệp vào vị trí trung tâm của hệ sinh thái, với sự hỗ trợ từ các quỹ đầu tư mạo hiểm, chương trình hỗ trợ tài chính, đặt hàng nghiên cứu và ưu tiên mua sắm công.
Bộ trưởng Hùng tin tưởng rằng, với những nỗ lực đồng bộ, vị trí của Việt Nam trên bảng xếp hạng GII sẽ không ngừng được cải thiện, và năng lực đổi mới sáng tạo sẽ trở thành sức mạnh quốc gia, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một Việt Nam phát triển, sáng tạo và hùng cường.
**Việt Nam – Điển hình về đổi mới sáng tạo**
Tổng Giám đốc WIPO Daren Tang đánh giá Việt Nam là một trong những quốc gia đạt được những kết quả ấn tượng nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua, luôn duy trì thứ hạng cao hơn so với mức thu nhập. Ông coi đây là một ví dụ điển hình cho sự vươn lên mạnh mẽ của một nền kinh tế có thu nhập trung bình.
Theo báo cáo GII 2025, Việt Nam xếp thứ 44/139 nền kinh tế, đứng thứ hai trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình thấp và thứ 9 trong khu vực Đông Nam Á, Đông Á và châu Đại Dương. Các chỉ số nổi bật của Việt Nam bao gồm vị trí dẫn đầu thế giới về xuất nhập khẩu công nghệ cao và xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, thứ tư về tăng trưởng năng suất lao động và thứ bảy về số lượng ứng dụng di động được tạo ra.
Ông Tang cho rằng những thành tựu này phản ánh mức độ hội nhập sâu rộng của Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh sự đóng góp của các doanh nghiệp, các trường đại học Việt Nam cũng góp phần nâng cao vị thế quốc gia, với nhiều cơ sở giáo dục như Đại học Duy Tân, Đại học Tôn Đức Thắng và Đại học Quốc gia Hà Nội đạt thứ hạng cao, trong khi một số trường khác nổi bật về năng lực hợp tác quốc tế.
Việt Nam cũng được đánh giá cao nhờ những nỗ lực điều phối chính sách. Từ năm 2017, Chính phủ đã sử dụng GII như một công cụ quản lý, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng bộ ngành đối với các chỉ số khác nhau. Cách làm này đã tạo ra một mô hình phối hợp liên ngành được nhiều quốc gia quan tâm.
Ngoài ra, Việt Nam đã nội địa hóa phương pháp GII thành Chỉ số Đổi mới Sáng tạo cấp tỉnh (PII), giúp các địa phương tự đánh giá và cải thiện năng lực của mình. Hà Nội hiện đang dẫn đầu cả nước về chỉ số này.
Ông Daren Tang nhấn mạnh: “Đổi mới không tự nhiên xuất hiện mà cần được xây dựng bằng tầm nhìn, chính sách và nỗ lực đồng bộ. Với Nghị quyết 57 như một ngôi sao Bắc Đẩu dẫn đường, Việt Nam đang đi trên con đường mà nhiều quốc gia có thể tham khảo”.
**Còn nhiều dư địa để phát triển**
Các chuyên gia nhận định rằng Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng để cải thiện năng lực đổi mới sáng tạo, đặc biệt là trong các lĩnh vực như nguồn nhân lực nghiên cứu, thương mại hóa kết quả khoa học và phát triển tinh thần khởi nghiệp.
Đại diện Cục Sở hữu Trí tuệ cho biết, theo kết quả GII 2025, một số chỉ số của Việt Nam còn ở mức thấp, chẳng hạn như tỷ lệ học sinh trên giáo viên (xếp hạng 107) và tỷ lệ sinh viên quốc tế đến học tập và nghiên cứu (xếp hạng 108). Điều này cho thấy các trường đại học trong nước chưa thu hút được đủ nguồn nhân lực chất lượng cao từ nước ngoài, gây cản trở cho sự phát triển của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
PGS.TS Nghiêm Xuân Huy, Viện trưởng Viện Đào tạo số – Đại học Quốc gia Hà Nội, đánh giá cao hai nhóm chỉ số Sản phẩm tri thức và công nghệ (xếp thứ 39) và Nguồn nhân lực, nghiên cứu (xếp thứ 70). Ông cho rằng nguồn nhân lực là nhóm chỉ số thấp nhất của Việt Nam, và điều này liên quan trực tiếp đến vai trò của các trường đại học.
Ông đề xuất cần có một kế hoạch phát triển dài hạn, ví dụ như lộ trình 5 năm cho một số trường, thay vì chỉ cấp ngân sách hàng năm, để tạo ra những sản phẩm mang tính chiến lược. Đại học Quốc gia Hà Nội sẵn sàng chia sẻ dữ liệu để phục vụ việc tính toán chỉ số GII, nhằm giúp cho việc đánh giá ngày càng chính xác và toàn diện hơn.
TS Hoàng Hà, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho rằng một khó khăn lớn hiện nay là việc đưa các sản phẩm nghiên cứu khoa học ra thị trường. Ông bày tỏ hy vọng rằng những vướng mắc đã và đang được Bộ Khoa học và Công nghệ tháo gỡ sẽ giúp cải thiện tình hình.
TS Đinh Việt Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Khởi nghiệp quốc gia, nhận định rằng tinh thần khởi nghiệp là yếu tố sống còn. Việt Nam đã đạt kỷ lục về số lượng doanh nghiệp mới thành lập, nhưng điều quan trọng hơn là các doanh nghiệp này phải tạo ra giá trị cho xã hội. Ông đề xuất tập trung vào ba yếu tố: lựa chọn sản phẩm có hàm lượng trí tuệ cao, đưa đổi mới sáng tạo vào quản trị và hỗ trợ doanh nghiệp phân tích, lựa chọn thị trường để chinh phục.
Những ý kiến được đưa ra tại hội thảo cho thấy Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, nhưng vẫn còn rất nhiều dư địa để cải thiện và bứt phá trong thời gian tới.
Admin
Nguồn: VnExpress
