Ông Nguyễn Bá, nguyên Tổng giám đốc Tổng Công ty Bưu chính – Viễn thông Việt Nam (VNPT), chia sẻ: “Bạn tôi hy sinh trong một trận càn quét của quân Pháp năm 1953, nhưng đến tháng 7/2023 mới được công nhận là liệt sĩ. Suốt 70 năm dài đằng đẵng, hành trình đầy gian nan, nhưng tôi và gia đình ông Vinh chưa bao giờ có ý định từ bỏ.”
Câu chuyện bắt đầu từ năm 1950, khi chàng thanh niên 17 tuổi Nguyễn Bá rời Bình Dương, tình nguyện vào chiến khu U Minh (Cà Mau) để theo học tại trường trung học kháng chiến, nơi Xứ ủy Nam Bộ mở ra để đào tạo cán bộ. Tại đây, giữa hàng trăm học sinh từ khắp các tỉnh miền Nam, ông Bá gặp gỡ và kết thân với Trang Hồng Vinh, một chàng trai trạc tuổi đến từ Trà Vinh. “Vinh là người hiền lành, có năng khiếu vẽ báo tường, sống rất tình cảm và hợp tính tôi, nên chúng tôi nhanh chóng trở nên thân thiết,” ông Bá nhớ lại.
Sau những khóa học về lý luận và quân sự cơ bản, hai người cùng 50 đồng đội khác được chọn tham gia khóa đào tạo cấp tốc về vô tuyến điện, do Bộ Tư lệnh Khu 9 tổ chức, nhằm bổ sung lực lượng thông tin liên lạc cho chiến trường.
Năm 1951, chín điện báo viên được điều động lên miền Đông Nam Bộ để hỗ trợ Quân khu 7. Ông Bá được phân công về đài vô tuyến điện của Bí thư Xứ ủy Nam Bộ Lê Duẩn, còn ông Vinh công tác tại đài vô tuyến điện ở Hóc Môn, thuộc tỉnh đội Gia Định Ninh (Gia Định và Tây Ninh). Dù cách xa nhau hàng trăm cây số, hai người bạn vẫn giữ liên lạc qua sóng điện đài hoặc thăm hỏi tin tức lẫn nhau qua đồng đội.
“Chúng tôi đã nhận và truyền đi hàng nghìn bức điện mật mỗi ngày, nhưng bức điện báo tin Vinh hy sinh là điều tôi không thể nào quên,” ông Bá nghẹn ngào.
Ngày 21/7/1953, điện báo viên Trang Hồng Vinh cùng hai đồng đội là Lâm Hùng Vỹ và Nguyễn Ngọc Quý được giao nhiệm vụ đi đón một đoàn cán bộ quan trọng. Khi đến ấp Lồ Ô, xã An Tây, huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương, họ bị máy bay Pháp phát hiện và truy đuổi.
Cả ba người tìm được một căn hầm trú ẩn, nhưng diện tích hầm chỉ đủ cho hai người. Trong khoảnh khắc hiểm nghèo, Trang Hồng Vinh, với vai trò chỉ huy, đã đẩy hai đồng đội xuống hầm, còn mình ở lại che chắn miệng hầm. Ông đã hy sinh ngay tại chỗ.
Nhận được tin dữ về người bạn thân, ông Nguyễn Bá đã tự hứa với lòng mình: “Khi đất nước hòa bình, nếu còn sống, tôi nhất định sẽ về Trà Vinh thắp cho Vinh một nén hương và báo với mẹ bạn rằng bà có một người con anh hùng.”
Sau Hiệp định Geneve năm 1954, ông Bá tập kết ra Bắc, công tác tại Thông tấn xã Việt Nam, rồi được cử đi học ở Liên Xô. Đến giữa năm 1975, khi đất nước đã thống nhất, ông trở về thăm quê hương Bình Dương và bắt đầu tìm kiếm thông tin về gia đình người bạn.
Tuy nhiên, thông tin duy nhất ông có chỉ là “Trang Hồng Vinh, quê Trà Vinh”. Do thời gian đã lâu, đồng đội cũ người còn người mất, không ai biết thêm chi tiết gì. Cuộc tìm kiếm rơi vào bế tắc.
Năm 1980, ông Bá chuyển về công tác tại Bưu điện TP.HCM và tiếp tục hành trình tìm kiếm bạn. Ông hỏi thăm khắp nơi, từ những người làm trong ngành bưu điện ở Trà Vinh đến công an tỉnh, nhưng vẫn không có kết quả.
“Điện báo viên chúng tôi hoạt động bí mật, chia thành nhiều đài nhỏ, ít người biết về nhau, nên việc tìm kiếm càng trở nên khó khăn,” ông giải thích.
Cùng thời gian đó, tại xã Mỹ Long, Trà Vinh, bà Hồ Thị Thảo cũng mòn mỏi tìm kiếm con trai và làm thủ tục xin công nhận liệt sĩ, nhưng không thành công. Gia đình bà có chồng, con trai và con rể đều là liệt sĩ. Riêng người con trai út Trang Hồng Vinh tham gia cách mạng từ sớm, hoạt động bí mật, nên không có giấy tờ gì để lại.
Năm 1977, bà Thảo qua đời. Hành trình đề nghị công nhận liệt sĩ cho Trang Hồng Vinh được truyền lại cho con gái Trang Thị Thủy Châu, chị gái của ông Vinh. Năm 2012, bà Châu cũng qua đời sau nhiều năm tìm kiếm trong vô vọng. Trách nhiệm lại được trao cho con gái là Huỳnh Thị Thủy Tiên.
Bà Tiên (nay đã 75 tuổi) kể rằng bà đã gõ cửa nhiều nơi, nhưng tất cả những gì bà nhận được chỉ là thông tin mơ hồ: “Ông Trang Hồng Vinh là điện báo viên, hoạt động bí mật ở miền Đông Nam Bộ.”
“Lúc đó, tôi rất nản lòng và đã định bỏ cuộc, nhưng nghĩ đến mong mỏi của bà ngoại và mẹ, tôi lại cố gắng, chỉ hy vọng một ngày nào đó tìm được đồng đội của cậu,” bà Tiên tâm sự.
Điều kỳ diệu đã đến vào một đêm đầu năm 2015. Hơn 10 giờ đêm, ông Nguyễn Bá nhận được một cuộc gọi từ một người bạn cùng ngành. Ông Lê Văn Hoanh (thường gọi là Sáu Kèn) hỏi ngắn gọn: “Ông có biết ai tên Trang Hồng Vinh không? Có người nhà đang tìm.”
Ông Bá nhớ lại đêm đó mình đã khóc rất nhiều. “Sau 40 năm tìm kiếm, cuối cùng cũng có kết quả,” ông xúc động nói.
Trong cuộc gặp gỡ với gia đình người bạn quá cố, ông Bá được nghe kể về hành trình gian nan xin công nhận liệt sĩ. Ông viết ngay một bản xác nhận chi tiết về quá trình công tác và sự hy sinh của ông Vinh để gia đình nộp cho cơ quan chức năng. Ông là nhân chứng duy nhất còn sống.
Tuy nhiên, hồ sơ vẫn bị ách tắc. Những người phụ trách các đài năm xưa đều đã qua đời, không còn ai để đối chứng. Nỗ lực của ông Bá, cùng với sự giúp đỡ của nguyên Phó Bí thư Thành ủy TP.HCM Võ Thị Dung và nguyên Phó Giám đốc Bưu điện TP.HCM Võ Hòa Bình tại Bộ Tư lệnh Thành phố và nhiều đơn vị khác, đều không mang lại kết quả.
Năm 2020, sức khỏe của ông Nguyễn Bá yếu dần. Ông Võ Hòa Bình khuyên bạn nên “đến trước bàn thờ chiến sĩ Trang Hồng Vinh tạ lỗi, vì chúng ta đã cố gắng hết sức.”
Nhưng ông Bá lắc đầu: “Sự hy sinh của bạn quá lớn lao. Nếu không làm được, tôi chết cũng không nhắm mắt.”
Bước ngoặt đến vào tháng 8/2022. Ông Bá biết tin Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông lúc bấy giờ là ông Nguyễn Mạnh Hùng (nay là Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ) có buổi gặp mặt các cán bộ hưu trí của ngành bưu điện tại TP.HCM. Vừa trở về từ Singapore sau một ca phẫu thuật nặng, không thể đi lại, ông nhờ người đẩy xe lăn đến. Với ông, đây là cơ hội cuối cùng.
Sau khi nghe câu chuyện về lời thề và hành trình gần 70 năm tìm cách công nhận liệt sĩ cho bạn của ông Bá, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói: “Chúng ta sẽ làm mọi cách để công nhận xứng đáng cho những người lính thông tin đã hy sinh.”
Lời nói đó đã thắp lên hy vọng. Bộ Thông tin và Truyền thông đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị vào cuộc, thu thập đầy đủ bằng chứng và xác thực thông tin. Trên cơ sở đó, ngày 5/7/2023, Bộ trưởng ký Giấy chứng nhận hy sinh cho điện báo viên Trang Hồng Vinh. Đây là căn cứ quan trọng để trình lên Thủ tướng Chính phủ.
Ngày 19/7/2023, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định cấp bằng “Tổ quốc ghi công” cho liệt sĩ Trang Hồng Vinh. Hai ngày sau, đúng 70 năm sau ngày ông hy sinh, lễ đón nhận bằng được tổ chức trang trọng.
Trong buổi lễ, bà Huỳnh Thị Thủy Tiên không kìm được nước mắt: “Hành trình này giống như một kỳ tích. Nếu không có sự góp sức của mọi người, có lẽ cậu tôi mãi mãi chỉ là một người lính vô danh.”
Đối với ông Nguyễn Bá, lời thề năm xưa đã được trọn vẹn.
“Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng và ý chí không bỏ cuộc của tất cả chúng tôi, tấm bằng ‘Tổ quốc ghi công’ là sự ghi nhận xứng đáng nhất dành cho người bạn Trang Hồng Vinh của tôi, sau 70 năm,” ông xúc động nói.
Admin
Nguồn: VnExpress
