Trong một lần trò chuyện tình cờ, tôi đã gặp một người mẹ từ Thái Nguyên, chị chia sẻ rằng thường xuyên đưa con xuống Hà Nội vào cuối tuần để con có cơ hội học tiếng Anh giao tiếp với người nước ngoài. Câu chuyện này khiến tôi suy nghĩ về những tiềm năng mà trí tuệ nhân tạo (AI) có thể mang lại cho giáo dục.
Thủ tướng Chính phủ gần đây đã đề xuất quyết tâm đưa AI vào giảng dạy ngay từ lớp 1. Chủ trương này, dù đầy hứa hẹn, cũng làm dấy lên những lo ngại từ phía phụ huynh. Họ sợ rằng việc áp dụng AI không đúng cách có thể khiến học sinh trở nên lười biếng và kém tư duy hơn, do AI có thể làm thay các em. Tôi hoàn toàn đồng cảm với những lo lắng này. Việc đưa AI vào giáo dục cần được thực hiện một cách khoa học và nhân văn để đảm bảo rằng nó thực sự mang lại giá trị.
Chủ trương của Chính phủ đặt ra nhiều thách thức lớn cho ngành giáo dục, từ việc trang bị cơ sở vật chất hiện đại cho cả giáo viên và học sinh, xây dựng hạ tầng kết nối đồng bộ, đến việc đổi mới nội dung chương trình học. Chúng ta kỳ vọng Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ sớm đưa ra những giải pháp phù hợp để giải quyết những bài toán này.
Tuy nhiên, có một nguyên tắc bất biến trong giáo dục mà chúng ta cần phải luôn ghi nhớ, đó là đảm bảo tính trung thực và thật thà của học sinh. Lằn ranh đỏ đã được xác định rõ ràng: gian lận trong thi cử, làm bài hộ sẽ bị điểm 0. Nguyên tắc này cần được tuân thủ nghiêm ngặt ngay cả khi AI được đưa vào giảng dạy. Chúng ta cần đảm bảo rằng những giá trị và mục tiêu tốt đẹp của giáo dục, đặc biệt là ở bậc tiểu học, không bị ảnh hưởng bởi sự can thiệp của công nghệ.
Việc quay lưng lại với công nghệ hay cố gắng ngăn cấm sự phát triển của nó chưa bao giờ là một giải pháp đúng đắn. Lịch sử đã chứng minh rằng công nghệ mới luôn đi trước mọi lệnh cấm. Giáo dục sẽ bị tụt hậu nếu chúng ta chọn cách đóng cửa thay vì tìm cách hòa nhập và phát triển cùng với công nghệ.
AI là một cuộc cách mạng lớn, có khả năng thay đổi năng suất lao động và cách chúng ta tiếp cận tri thức. Nó không phải là phép màu, nhưng cũng không phải là một hiểm họa. Vấn đề nằm ở cách chúng ta tiếp cận và sử dụng nó. Đối với học sinh, AI có thể là một người bạn đồng hành tuyệt vời trong việc luyện tập ngoại ngữ, một kho tàng kiến thức khổng lồ, hoặc một người bạn luyện giao tiếp, sẵn sàng đưa ra phản hồi ngay lập tức bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Một đứa trẻ ở vùng sâu vùng xa, chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh và kết nối internet, có thể trò chuyện với người bản xứ ở bất kỳ đâu trên thế giới.
Đối với giáo viên, AI có thể giúp giảm bớt gánh nặng trong việc chấm bài, tổng hợp tài liệu và đưa ra những gợi ý về phương pháp giảng dạy cá nhân hóa. Nhờ đó, giáo viên có thể dành nhiều thời gian hơn để quan tâm đến từng học sinh, phát hiện những khó khăn mà các em đang gặp phải.
Tuy nhiên, mục tiêu của giáo dục không chỉ dừng lại ở việc “tiết kiệm thời gian” hay “học nhanh hơn”. Khi AI được đưa vào giảng dạy từ lớp 1, mục tiêu của giáo dục cần phải thay đổi. Học sinh không chỉ cần biết cách sử dụng AI, mà còn cần học cách lãnh đạo và điều khiển “đội trợ lý ảo” của mình, biết cách đặt câu hỏi, yêu cầu, kiểm chứng thông tin và thậm chí là từ chối khi câu trả lời không thuyết phục. Kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện và trên hết là nền tảng nhân văn vững chắc sẽ trở thành những yếu tố cốt lõi.
Vai trò của giáo viên và phụ huynh trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Họ không chỉ dạy chữ mà còn dạy cho trẻ cách phân biệt thật giả, cách kiểm chứng nguồn tin và cách chịu trách nhiệm trước những lựa chọn của mình. AI càng mạnh mẽ, con người càng phải tự rèn luyện “cơ bắp đạo đức” và khả năng hoài nghi. Bởi vì AI cũng có những điểm yếu, nó có thể bịa đặt, đưa ra thông tin sai lệch hoặc vô tình lan truyền những nội dung đi ngược lại với văn hóa và thuần phong mỹ tục. Thậm chí, nó có thể bị lợi dụng để tạo ra các cuộc tấn công mạng hoặc thông tin sai lệch. Chỉ có tri thức và kỹ năng mới có thể tạo ra “hệ miễn dịch” đủ mạnh để bảo vệ chúng ta khỏi những nguy cơ này.
Đưa AI vào lớp 1 không chỉ là việc lắp đặt máy tính hay cài đặt phần mềm, mà là một cuộc cải tổ toàn diện về chương trình học, phương pháp đánh giá, vai trò của giáo viên, thói quen của phụ huynh và cả chính sách bảo vệ dữ liệu trẻ em. Lằn ranh đỏ vẫn là sự trung thực và trách nhiệm cá nhân, nguyên tắc không khoan nhượng với gian lận vẫn phải được giữ vững. Thay vì nói không với AI, chúng ta cần dạy trẻ cách phân biệt ranh giới giữa việc được hỗ trợ và bị thay thế.
Lửa có thể giúp con người nấu chín thức ăn và sưởi ấm, nhưng cũng có thể thiêu rụi cả khu rừng. Máy in có thể lan tỏa tri thức, nhưng cũng có thể lan truyền sự dối trá. AI cũng mang trong mình hai mặt như vậy. Vấn đề không nằm ở công cụ, mà nằm ở cách chúng ta sử dụng nó. Nếu chúng ta biết chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ hôm nay, thế hệ học sinh lớp 1 trong tương lai sẽ không chỉ học cùng với AI mà còn học cách dẫn dắt AI đến một tương lai thịnh vượng, công bằng, nơi tri thức và tình yêu thương được lan tỏa rộng khắp.
Admin
Nguồn: VnExpress
