Tháng 5/2005, Malcolm Glazer hoàn tất thương vụ mua lại Manchester United với giá hơn 1 tỷ đô la Mỹ, đánh dấu cột mốc ông trở thành chủ sở hữu người Mỹ đầu tiên tại giải Ngoại hạng Anh. Hai thập kỷ sau, hơn một nửa trong số 20 câu lạc bộ của giải đấu hàng đầu nước Anh, bao gồm cả những tên tuổi lẫy lừng như Liverpool, Arsenal và Chelsea, đều thuộc quyền sở hữu của các nhà đầu tư đến từ bên kia bờ Đại Tây Dương.
Xu hướng này không chỉ giới hạn ở giải Ngoại hạng Anh mà còn lan rộng xuống các giải đấu thấp hơn như Championship và thậm chí cả League Two. Điển hình là câu lạc bộ Wrexham, thuộc sở hữu của hai diễn viên Hollywood Ryan Reynolds và Rob McElhenney, hay Birmingham City với sự góp mặt của huyền thoại bóng bầu dục Tom Brady.
Vậy điều gì khiến bóng đá Anh trở nên hấp dẫn đối với giới chủ người Mỹ?
Lý do quan trọng nhất chính là yếu tố tài chính. Giá trị của các câu lạc bộ bóng đá tăng trưởng mạnh mẽ, biến lĩnh vực này thành một kênh đầu tư hấp dẫn không kém gì chứng khoán hay bất động sản. Chris Mann, Giám đốc chiến lược của Sportsology Group, đơn vị tư vấn cho nhiều thương vụ tại Ngoại hạng Anh, chỉ ra rằng thương vụ của nhà Glazer là một minh chứng điển hình. Từ mức hơn 1 tỷ đô la Mỹ vào năm 2005, giá trị của Manchester United đã tăng lên hơn 5 tỷ đô la Mỹ khi tập đoàn Ineos đầu tư vào năm 2024, tương đương mức tăng hơn 400% chỉ sau 20 năm.
So với thị trường thể thao ở Mỹ, mức giá này vẫn được xem là “mềm”. Ví dụ, Boston Celtics, đội bóng rổ thuộc giải NBA, đã được bán với giá 6,1 tỷ đô la Mỹ vào tháng 3/2024, cao gấp đôi số tiền mà Todd Boehly và quỹ Clearlake Capital đã chi để mua lại Chelsea vào năm 2022. Do đó, “cánh cửa” vào bóng đá Anh vừa đủ hấp dẫn, vừa đủ thách thức, đặc biệt đối với những tỷ phú Mỹ đã quen với cách vận hành của thể thao chuyên nghiệp.
Bên cạnh yếu tố tài chính, bóng đá Anh còn mang đến cơ hội khai thác bất động sản. Arsenal từng chuyển nhượng quyền sở hữu sân vận động Emirates cho tập đoàn KSE của Stan Kroenke với giá 160 triệu đô la Mỹ. Manchester United cũng đang lên kế hoạch xây dựng sân vận động mới và sử dụng khu đất Old Trafford để phát triển 17.000 căn hộ. Với mức giá trung bình 323.000 đô la Mỹ một căn ở Manchester, đây là một nguồn lợi nhuận khổng lồ.
Về mặt truyền thông, giải Ngoại hạng Anh hiện đang sở hữu gói bản quyền truyền hình trị giá 9 tỷ đô la Mỹ cho giai đoạn 2022-2025, cao nhất trong thế giới bóng đá. Mặc dù con số này vẫn còn kém xa so với NFL (hơn 100 tỷ đô la Mỹ cho 11 năm) hay NBA (75 tỷ đô la Mỹ trong 9 năm), sự khác biệt chính nằm ở phạm vi khán giả. NFL và NBA gần như chỉ thu hút thị trường Bắc Mỹ, trong khi Ngoại hạng Anh có độ phủ sóng toàn cầu, từ châu Á, châu Phi đến Mỹ Latinh. Đối với các nhà đầu tư Mỹ, đây là cơ hội để tham gia vào lĩnh vực kinh doanh giải trí toàn cầu với chi phí thấp hơn nhưng hiệu quả thương hiệu lại bền vững và lan tỏa rộng hơn nhiều.
Ngoài ra, các nhà đầu tư còn xem bóng đá như một phần của ngành công nghiệp giải trí. Khác với phim ảnh hay âm nhạc vốn mang tính phân mảnh, bóng đá vẫn giữ được sức hút đa thế hệ và ít bị ảnh hưởng bởi suy thoái kinh tế. Người hâm mộ là những “khách hàng trung thành”, luôn sẵn sàng chi tiền để mua vé, đăng ký truyền hình hoặc mua các sản phẩm lưu niệm.
Phong cách quản trị kiểu Mỹ được thể hiện như thế nào?
Khi tiếp quản các câu lạc bộ, các ông chủ người Mỹ thường mang theo phong cách quản trị doanh nghiệp đặc trưng: tổ chức nhiều buổi gặp gỡ với người hâm mộ, nhấn mạnh vào sức mạnh tổng hợp và cam kết hạn chế can thiệp vào các vấn đề chuyên môn. Tuy nhiên, họ tập trung mạnh vào việc cải tạo cơ sở hạ tầng để tối ưu hóa doanh thu, đặc biệt là từ khu vực khán đài VIP và các dịch vụ thương mại.
Chelsea dưới thời Todd Boehly là một ví dụ điển hình: xây dựng đội ngũ phân tích dữ liệu hùng hậu, áp dụng các hợp đồng dài hạn (Cole Palmer và Nicolas Jackson ký hợp đồng tới 9 năm), mô phỏng mô hình quản trị của giải bóng chày MLB và bóng bầu dục NFL.
Trong khi đó, Liverpool dưới sự quản lý của Fenway Sports Group lại đi theo hướng phát triển bền vững: mở rộng sân vận động Anfield, chú trọng vào các thương vụ chuyển nhượng thông minh và khai thác thương hiệu trên toàn cầu. Leeds United, dưới sự điều hành của quỹ 49ers Enterprises, học theo kinh nghiệm của San Francisco 49ers khi xây dựng sân vận động mới để hồi sinh đội bóng.
Một điểm chung là các ông chủ người Mỹ ít khi xuất hiện trực tiếp trước giới truyền thông. Gia đình Glazer gần như giữ im lặng kể từ năm 2005, Stan Kroenke bị người hâm mộ Arsenal đặt biệt danh “Silent Stan” vì hiếm khi trả lời phỏng vấn hoặc trực tiếp trò chuyện với người hâm mộ, còn Todd Boehly cũng chỉ phát biểu khi thực sự cần thiết.
Nỗi lo về việc “Mỹ hóa” bóng đá Anh
Trong mắt nhiều người hâm mộ, mối lo ngại lớn nhất là khả năng giải Ngoại hạng Anh sẽ bị biến thành một “phiên bản NFL của châu Âu”. Những ý tưởng gây tranh cãi như áp dụng trần lương cho cầu thủ, thi đấu theo mô hình không có xuống hạng, thậm chí đưa các trận đấu chính thức sang Mỹ đều đã từng được nhắc đến. Ký ức về dự án Super League năm 2021, nơi các câu lạc bộ Mỹ tham gia sáng lập, càng làm tăng thêm sự hoài nghi.
Tuy nhiên, trên thực tế, các ông chủ người Mỹ không phải là một khối thống nhất. Vào năm 2024, khi giải Ngoại hạng Anh tiến hành bỏ phiếu về việc thay đổi các quy định liên quan đến giao dịch (APT), Aston Villa, đội bóng do tỷ phú Wes Edens đồng sở hữu, lại bỏ phiếu cùng với nhóm phản đối, khác với phần lớn các câu lạc bộ Mỹ khác. Bill Foley, ông chủ của Bournemouth, thì công khai phản đối ý tưởng đưa các trận đấu Ngoại hạng Anh sang Mỹ.
Bất kỳ thay đổi lớn nào trong luật của giải đấu đều cần phải được tối thiểu 14 trong số 20 câu lạc bộ thông qua, và điều này khiến cho nguy cơ “Mỹ hóa triệt để” trở nên gần như bất khả thi.
Nếu Swansea của rapper Snoop Dogg, Birmingham của Tom Brady hay Wrexham của Reynolds cùng giành quyền thăng hạng, số lượng câu lạc bộ có vốn đầu tư từ Mỹ tại giải Ngoại hạng Anh sẽ còn tăng lên. Tuy nhiên, những rào cản về văn hóa và cấu trúc truyền thống, đặc biệt là cơ chế thăng hạng và xuống hạng, khiến cho bóng đá Anh khó có thể bị biến đổi hoàn toàn theo khuôn mẫu của NFL hay NBA.
Thay vào đó, điều chắc chắn là sức ảnh hưởng về tài chính và văn hóa của Mỹ sẽ ngày càng trở nên rõ rệt hơn. Họ mang đến nguồn vốn, mô hình quản trị, kinh nghiệm trong lĩnh vực giải trí, đồng thời đưa giải Ngoại hạng Anh tiến sâu hơn vào thị trường toàn cầu.
Từ Glazer, Kroenke, Boehly đến Reynolds hay Brady, mỗi người đều có một cách tiếp cận khác nhau. Nhưng tất cả họ đều đang góp phần vào sự dịch chuyển quyền lực của bóng đá Anh theo hướng phương Tây, nơi mà tài chính ngày càng quyết định nhịp thở của giải đấu vốn được coi là giàu bản sắc nhất hành tinh.
Admin
Nguồn: VnExpress
