Trước khi quyết định có nên tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện hay không, nhiều lao động tự do mong muốn hiểu rõ hơn về những cải thiện trong chế độ thai sản và lương hưu so với trước đây, đặc biệt là những điểm mới có lợi trong Luật BHXH mới.
Hiện nay, pháp luật chưa có định nghĩa chính thức về lao động tự do, nhưng thường được hiểu là những người làm việc không có hợp đồng lao động và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc (ví dụ: buôn bán hàng rong, bán vé số, cộng tác viên…). Để được hưởng các quyền lợi BHXH, lao động tự do cần tham gia BHXH tự nguyện.
Luật BHXH năm 2024 (có hiệu lực từ 1/7/2025) đã bổ sung nhiều chính sách mới về BHXH tự nguyện, đặc biệt về trợ cấp thai sản và chế độ hưu trí, nhằm khuyến khích nhóm đối tượng này tham gia. Điều này xuất phát từ thực tế là trong thời gian thi hành Luật BHXH năm 2014, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp do chính sách chưa đủ hấp dẫn, quyền lợi ngắn hạn hạn chế, và mức hỗ trợ còn thấp.
Dưới đây là những điểm nổi bật trong Luật BHXH năm 2024:
**1. Bổ sung chính sách trợ cấp thai sản:**
Luật BHXH năm 2024 (Điều 94-97) bổ sung trợ cấp thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện, nhằm tăng tính hấp dẫn và thu hút người lao động, đặc biệt là người trẻ, tham gia để tự bảo đảm an sinh xã hội.
Mức trợ cấp là 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra hoặc thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết lưu. Lao động nữ là người dân tộc thiểu số hoặc người Kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo còn được hưởng các chính sách hỗ trợ khác theo quy định của Chính phủ.
Khoản trợ cấp này do ngân sách nhà nước đảm bảo, người tham gia BHXH tự nguyện không phải đóng thêm tiền, tạo thêm động lực tham gia vì không tăng thêm trách nhiệm nhưng lại được tăng thêm quyền lợi.
Quốc hội cũng giao Chính phủ quyết định điều chỉnh mức trợ cấp thai sản phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội và khả năng ngân sách từng thời kỳ, nhằm bảo đảm quyền lợi tốt nhất cho người tham gia (ví dụ, điều chỉnh tăng mức trợ cấp khi lạm phát tăng).
**2. Nới lỏng điều kiện hưởng lương hưu:**
Luật BHXH năm 2024 (Điều 98) rút ngắn thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu xuống còn 15 năm (so với 20 năm theo Điều 73 Luật BHXH năm 2014). Điều này tạo cơ hội cho những người tham gia BHXH muộn hoặc có quá trình đóng không liên tục được hưởng lương hưu.
**3. Tăng trợ cấp khi đóng BHXH vượt số năm quy định:**
Luật BHXH năm 2024 (Điều 100) bổ sung quy định về việc tăng mức trợ cấp cho người lao động đã đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng vẫn tiếp tục đóng BHXH. Mức trợ cấp bổ sung bằng 2 lần mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho mỗi năm đóng cao hơn số năm quy định, tính từ thời điểm đủ tuổi nghỉ hưu đến thời điểm thực tế nghỉ hưu.
Quy định này bảo đảm quyền lợi cho người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng vẫn tiếp tục tham gia BHXH đến khi nghỉ hưu, khuyến khích họ tiếp tục đóng góp vào quỹ BHXH.
Ngoài ra, luật cũng quy định rằng người lao động có thời gian đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75% (nam là trên 35 năm, nữ là trên 30 năm) sẽ được hưởng thêm trợ cấp một lần, phù hợp với nguyên tắc đóng nhiều hưởng nhiều của BHXH.
**4. Chính sách mới về hưởng BHXH một lần:**
Luật BHXH năm 2024 (Điều 102) có những thay đổi quan trọng về việc hưởng BHXH một lần:
Thứ nhất, người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 1/7/2025 trở đi sẽ không được nhận BHXH một lần, trừ các trường hợp đặc biệt sau:
* Đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH và không tiếp tục tham gia.
* Ra nước ngoài để định cư.
* Mắc các bệnh hiểm nghèo như ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS.
* Suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên hoặc là người khuyết tật đặc biệt nặng.
Quy định này nhằm hạn chế tình trạng hưởng BHXH một lần, giúp người lao động được hưởng tối đa quyền lợi dài hạn khi về già, góp phần ổn định cuộc sống.
Tuy nhiên, người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày 1/7/2025, sau 12 tháng không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH thì vẫn được quyền nhận BHXH một lần.
Thứ hai, người lao động đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH nếu không muốn nhận BHXH một lần có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng theo Điều 23 Luật BHXH năm 2024. Điều này tạo điều kiện cho người lao động có thêm lựa chọn để có thu nhập định kỳ, ổn định cuộc sống.
Thứ ba, người lao động ra nước ngoài định cư, mắc bệnh hiểm nghèo, suy giảm khả năng lao động nặng hoặc là người khuyết tật đặc biệt nặng, nếu vừa đủ điều kiện hưởng lương hưu vừa đủ điều kiện hưởng BHXH một lần, thì được lựa chọn hưởng lương hưu hàng tháng hoặc nhận BHXH một lần. Điều này giúp người lao động cân nhắc và đưa ra quyết định phù hợp nhất với hoàn cảnh của mình.
Những thay đổi trong Luật BHXH năm 2024 thể hiện sự quan tâm đến quyền lợi của người lao động tự do, tạo thêm động lực để họ tham gia BHXH, đảm bảo an sinh xã hội cho bản thân và gia đình.
Admin
Nguồn: VnExpress
