Một nghiên cứu đăng trên tạp chí The Lancet mới đây cảnh báo rằng số ca tử vong do ung thư trên toàn cầu có thể tăng gần 75% trong vòng 25 năm tới, bất chấp những tiến bộ y học trong điều trị. Dự kiến đến năm 2050, thế giới sẽ chứng kiến khoảng 18,6 triệu người tử vong vì ung thư, một con số đáng báo động so với 10,4 triệu ca được ghi nhận vào năm 2023.
Cùng với sự gia tăng về số ca tử vong, The Lancet cũng dự báo số ca ung thư mắc mới sẽ tăng hơn 60%, đạt mức 30,5 triệu ca vào năm 2050. Sự gia tăng đột biến này được cho là do sự tăng trưởng và già hóa dân số toàn cầu, kết hợp với các yếu tố nguy cơ từ lối sống như hút thuốc và chế độ ăn uống thiếu lành mạnh. Nghiên cứu chỉ ra rằng hơn 40% số ca tử vong do ung thư hiện nay có liên quan đến 44 yếu tố nguy cơ “có thể thay đổi được”, bao gồm hút thuốc, chế độ ăn uống không hợp lý và đường huyết cao.
Tiến sĩ Theo Vos, một trong những tác giả của nghiên cứu và là nhà khoa học tại Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe Mỹ (IHME), nhấn mạnh: “Đây là cơ hội lớn để các quốc gia tập trung vào việc giải quyết các yếu tố nguy cơ này, từ đó ngăn ngừa các trường hợp ung thư và cứu sống nhiều người.”
Trong năm 2023, các yếu tố nguy cơ này đã góp phần vào 46% số ca tử vong do ung thư ở nam giới, chủ yếu do thuốc lá, chế độ ăn uống, rượu bia, các rủi ro nghề nghiệp và ô nhiễm không khí. Ở phụ nữ, tỷ lệ này là 36%, với các nguyên nhân hàng đầu là thuốc lá, quan hệ tình dục không an toàn, chế độ ăn uống, béo phì và đường huyết cao.
Ung thư thường được xem là bệnh của tuổi già. Tuổi thọ con người ngày càng tăng đồng nghĩa với việc các tế bào có nhiều thời gian hơn để tích lũy các đột biến gen, dẫn đến ung thư. Thêm vào đó, sự gia tăng dân số cũng làm tăng tổng số người có nguy cơ mắc bệnh, tạo ra một gánh nặng kép. Hai yếu tố này được xem là động lực chính và khó có thể đảo ngược, đẩy tổng số ca ung thư lên mức cao kỷ lục.
Mặc dù quá trình già hóa dân số là không thể tránh khỏi, nhưng hơn 40% số ca tử vong do ung thư có liên quan đến các yếu tố có thể kiểm soát được. Các nguy cơ này đang ngày càng lan rộng, đặc biệt ở các nước đang phát triển khi họ chuyển sang lối sống hiện đại. Hút thuốc lá vẫn là nguyên nhân hàng đầu, không chỉ gây ung thư phổi mà còn liên quan đến ít nhất 15 loại ung thư khác.
Thừa cân và béo phì cũng là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Mô mỡ thừa hoạt động như một cơ quan nội tiết, sản sinh ra hormone và các chất gây viêm, trực tiếp thúc đẩy sự phát triển của tế bào ung thư. Tình trạng này có liên quan đến ung thư nội mạc tử cung, ung thư vú sau mãn kinh và ung thư đại trực tràng.
Chế độ ăn uống không lành mạnh (ít chất xơ, nhiều thịt đỏ và thịt chế biến sẵn) và thói quen lạm dụng rượu bia cũng làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư tiêu hóa và ung thư gan. Ngoài ra, các tác nhân lây nhiễm như virus HPV (gây ung thư cổ tử cung) và virus viêm gan B/C (gây ung thư gan) vẫn là nguyên nhân chủ yếu ở các nước có thu nhập thấp.
Gánh nặng ung thư ngày càng gia tăng dự kiến sẽ tác động mạnh nhất đến các quốc gia có thu nhập thấp trong những năm tới. Phân tích cho thấy các nước này sẽ chiếm hơn một nửa số ca mắc mới và hai phần ba số ca tử vong từ nay đến năm 2050. Ông Meghnath Dhimal từ Hội đồng Nghiên cứu Sức khỏe Nepal, đồng tác giả nghiên cứu, mô tả gánh nặng ung thư ngày càng lớn ở các quốc gia này là “một thảm họa sắp xảy ra”.
Các nhà nghiên cứu kêu gọi cần cải thiện khả năng tiếp cận các phương pháp chẩn đoán ung thư nhanh chóng và chính xác hơn, cũng như điều trị chất lượng và chăm sóc hỗ trợ, đặc biệt ở các nước có thu nhập thấp. “Các biện pháp can thiệp ung thư hiệu quả về chi phí đã có sẵn tại các quốc gia ở mọi giai đoạn phát triển,” ông Dhimal nhấn mạnh.
Năm 2022, Việt Nam ghi nhận khoảng 180.000 ca ung thư mới và 120.000 ca tử vong. Theo ThS.BS.CK1 Phương Lễ Trí từ Viện Nghiên cứu Tâm Anh, với xu hướng gia tăng nhanh chóng, dự báo đến năm 2045, số ca ung thư mới sẽ vượt quá 292.000 và số ca tử vong sẽ hơn 208.000, tăng khoảng 60-70% so với hiện nay. Điều này cho thấy tầm quan trọng cấp thiết của việc nâng cao nhận thức cộng đồng và triển khai các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để giảm thiểu gánh nặng ung thư tại Việt Nam.
Admin
Nguồn: VnExpress
