“Thật khó để tìm được một công việc trong thời đại ngày nay,” Anja than thở sau khi nộp vô số đơn xin việc cho vị trí giảng viên tại các trường đại học.
Tại Trung Quốc, những tiến sĩ mới ra trường như Anja đang phải đối mặt với một cuộc cạnh tranh việc làm khốc liệt hơn bao giờ hết. Chỉ tính riêng năm 2024, đã có hơn 97.000 người nhận bằng tiến sĩ, tăng gấp đôi so với một thập kỷ trước. Trong khi đó, số lượng vị trí tuyển dụng tại các trường đại học và viện nghiên cứu chỉ tăng khoảng 10%.
Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp Trung Quốc cắt giảm tuyển dụng, không ít sinh viên đại học và thạc sĩ lựa chọn tiếp tục học lên tiến sĩ, hy vọng tấm bằng cao hơn sẽ mang lại lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, họ sớm nhận ra rằng bằng tiến sĩ không phải là một lối thoát dễ dàng, mà chỉ là một cuộc đua khác, có lẽ còn căng thẳng hơn. Theo trang tuyển dụng Zhilian, chỉ có 44% tiến sĩ nhận được lời mời làm việc trong năm 2024, giảm 12,3% so với năm trước. Tỷ lệ này không chênh lệch đáng kể so với những người có bằng đại học (45,4%), cho thấy tình trạng khó khăn chung của lực lượng lao động trình độ cao tại quốc gia này. Thậm chí, nhiều người đã tìm được việc làm cũng nhận thấy công việc của họ không thực sự đòi hỏi trình độ thạc sĩ hay tiến sĩ.
Thực tế này không chỉ giới hạn ở Trung Quốc, mà còn là một xu hướng toàn cầu. Số lượng người có bằng tiến sĩ tăng trung bình từ 3% đến 5% mỗi năm, trong khi số lượng vị trí học thuật chỉ tăng nhẹ, hoặc thậm chí giảm ở nhiều quốc gia.
Một khảo sát do tạp chí Nature (Mỹ) công bố hồi tháng 6 cho thấy sự cạnh tranh đặc biệt gay gắt ở Trung Quốc và Ấn Độ. Tại Mỹ, chỉ có 17% tiến sĩ trong các lĩnh vực STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) tìm được vị trí tenure-track (giảng viên có khả năng được ký hợp đồng dài hạn) trong vòng ba năm sau khi tốt nghiệp, trong khi 68.000 người phải chấp nhận các vị trí postdoc (nghiên cứu sau tiến sĩ). Tình hình tương tự cũng diễn ra ở châu Âu.
Khi sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các trường đại học liên tục nâng cao tiêu chuẩn đối với ứng viên. Các tiến sĩ mới tốt nghiệp ngày nay thường được yêu cầu phải có các bài báo đăng trên các tạp chí hàng đầu hoặc đã chủ trì các dự án nghiên cứu quan trọng.
Emma Huang, 31 tuổi, tốt nghiệp tiến sĩ ngành văn học từ một trong những trường đại học hàng đầu Trung Quốc, thừa nhận rằng cô vẫn đang gặp nhiều khó khăn trên thị trường việc làm. Cô mới chỉ xuất bản một bài báo trên một tạp chí cấp C, không đủ để cạnh tranh cho các vị trí giảng viên, và đang phải cân nhắc việc theo đuổi chương trình sau tiến sĩ, khiến tương lai nghề nghiệp của cô trở nên bấp bênh hơn.
Áp lực xuất bản không dừng lại sau khi gia nhập lực lượng lao động học thuật. Các trường đại học hàng đầu như Đại học Thanh Hoa áp dụng tiêu chí “có bài báo khoa học được công bố, hoặc bị sa thải”.
Xu hướng này đang lan rộng xuống các cơ sở ít tên tuổi hơn. Khi Anja Ren liên hệ với các giáo viên cũ tại một trường đại học “hạng 2”, cô được biết rằng những người mới được tuyển dụng phải tích lũy điểm nghiên cứu dựa trên số lượng bài báo và dự án nghiên cứu. Trường đã áp dụng hệ thống này từ năm 2021, và gánh nặng từ các cuộc đánh giá liên tục gia tăng.
Do áp lực theo đuổi danh hiệu, nhiều học giả phải hy sinh thời gian nghỉ ngơi và cá nhân. Ren chia sẻ rằng trong quá trình học tiến sĩ, cô đã bị mất ngủ trong hai năm vì kết quả nghiên cứu không đáp ứng được kỳ vọng của giáo sư hướng dẫn.
Mặc dù vậy, một số tiến sĩ cảm thấy khó khăn khi từ bỏ con đường học thuật sau nhiều năm đầu tư, vì lo ngại bị kỳ thị khi làm việc trong các lĩnh vực khác.
Pan Ying, 33 tuổi, tiến sĩ ngành khoa học sinh học, nhận xét rằng các chương trình tiến sĩ chủ yếu đào tạo các nhà nghiên cứu học thuật, tập trung nhiều vào lý thuyết hơn là thực tế. Tuy nhiên, tại Trung Quốc, bằng cấp học thuật từ lâu đã được tôn trọng.
“Tôi tự động viên mình rằng ít nhất việc học tiến sĩ đã giúp tôi rèn luyện khả năng tư duy logic, có hệ thống và phát triển bản thân,” cô nói.
Admin
Nguồn: VnExpress
