Chiều muộn, khi nước lũ dâng cao, nhiều trường học mới thông báo cho học sinh nghỉ sớm, biến việc đón con trở thành một cuộc “giải cứu” đầy gian nan. Nhiều phụ huynh bất lực giữa “biển nước”, buộc phải lội bộ hoặc nhờ vả người thân. Những gia đình không xoay xở được đành phó thác con cho nhà trường, chấp nhận cảnh các em ăn ngủ qua đêm tại trường. Một phụ huynh chua xót đùa rằng: “Ai mà ngờ có ngày Thủ đô lại xuất hiện trường phổ thông dân tộc Kinh nội trú!”.
Sự việc này cho thấy rõ những bất cập trong công tác ứng phó với thiên tai đô thị, đặc biệt là sự chậm trễ trong thông tin và phối hợp giữa các cơ quan chức năng. Mặc dù Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia đã sớm đưa ra cảnh báo về mưa lớn, nhiều trường vẫn duy trì lịch học đến tận chiều, dẫn đến sự bị động và lúng túng. Công văn khẩn của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, ban hành chiều 30/9, yêu cầu các trường chủ động ứng phó và thông báo kịp thời đến phụ huynh, nhưng đã quá muộn để ngăn chặn tình trạng hỗn loạn. Nhiều ý kiến chỉ trích sự chậm trễ này đã đẩy phụ huynh và học sinh vào thế khó, không kịp trở tay.
Từ kinh nghiệm quốc tế, có thể thấy hệ thống cảnh báo sớm khoa học là yếu tố then chốt. Dựa trên dự báo thời tiết và tình hình mưa thực tế, các trường học cần chủ động chuyển sang hình thức học trực tuyến hoặc cho học sinh nghỉ học, giúp phụ huynh và học sinh có sự chuẩn bị tốt nhất. Đây là một nhu cầu cấp thiết đối với Hà Nội, một đô thị đông dân với hạ tầng dễ bị quá tải khi mưa lớn.
Tôi từng nhận được tin nhắn cảnh báo đỏ về thời tiết từ chính quyền địa phương (miền Nam nước Pháp) vào giờ ăn tối, dự báo cho sáng hôm sau. Ngay sau đó, trường học của các con tôi cũng gửi thông báo nghỉ học. Bản thân tôi cũng nhận được chỉ đạo từ hiệu trưởng, chuyển sang dạy và học từ xa vào ngày hôm sau.
Vậy tại sao các trường học ở Hà Nội lại phản ứng một cách chậm chạp và thiếu linh hoạt như vậy?
Một phần nguyên nhân đến từ sự chồng chéo và thiếu rõ ràng trong phân cấp, phân quyền, nhưng chủ yếu vẫn là do tư duy chờ đợi chỉ đạo từ cấp trên.
Theo quy định trong Điều lệ trường học, hiệu trưởng có trách nhiệm tổ chức, quản lý và điều hành mọi hoạt động của nhà trường, bao gồm cả việc quyết định các vấn đề liên quan đến dạy và học, cũng như đảm bảo an toàn cho học sinh, cán bộ và giáo viên. Điều này có nghĩa là hiệu trưởng có quyền cho học sinh nghỉ học khi có tình huống đột xuất, mất an toàn, và sau đó báo cáo lên cấp quản lý trực tiếp. Tuy nhiên, theo Quyết định 2269/QĐ-BGDĐT, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo mới là người có thẩm quyền quyết định cho học sinh nghỉ học trong trường hợp thời tiết quá khắc nghiệt, thiên tai, và bố trí học bù, đảm bảo thời gian nghỉ của giáo viên trong năm học.
Trên thực tế, khi có thiên tai, lãnh đạo Sở thường chờ chỉ đạo từ tỉnh/thành phố, các trường chờ công văn từ Sở, và hiệu trưởng trường này lại “nhìn” trường kia. Sự do dự ở mỗi cấp dẫn đến việc quyền tự quyết rơi vào tay phụ huynh một cách bất đắc dĩ. Người thì chủ động cho con nghỉ, người lại lội mưa đưa con đến trường trong sự hoài nghi và bực dọc. Kết quả là một khung cảnh hỗn loạn, vất vả và trách móc lẫn nhau.
Tình trạng này cần phải được khắc phục triệt để, và theo tôi, cần thiết lập một cơ chế cảnh báo và trao quyền ứng phó linh hoạt, rõ ràng hơn cho các trường học trong bối cảnh thiên tai.
Việt Nam đã có khung pháp lý cho công tác phòng chống thiên tai. Luật Phòng, chống thiên tai 2013 (sửa đổi 2020) định nghĩa tình huống khẩn cấp là “thiên tai gây thiệt hại nghiêm trọng về người, tài sản, ảnh hưởng lớn đến kinh tế – xã hội”. Thẩm quyền ban bố tình huống khẩn cấp thuộc về Chủ tịch UBND cấp tỉnh hoặc Thủ tướng Chính phủ, với các biện pháp như huy động lực lượng và hỗ trợ khẩn cấp.
Hệ thống Giám sát thiên tai Quốc gia (VNDMS) của Bộ Tài nguyên và Môi trường, với 3.500 trạm quan trắc mưa và 10 trạm radar thời tiết, cung cấp dữ liệu chi tiết thông qua nhiều kênh thông tin khác nhau.
Tuy nhiên, điều còn thiếu là một đầu mối có chức năng liên kết chặt chẽ giữa các bộ ngành: Bộ Tài nguyên và Môi trường (dự báo khí tượng), Bộ Y tế (đánh giá rủi ro sức khỏe), Bộ Giáo dục và Đào tạo (hướng dẫn cho trường học), và Bộ Giao thông Vận tải (quản lý giao thông). Cơ quan này sẽ phân tích dữ liệu từ VNDMS, dự báo tác động đa chiều (ngập lụt, giao thông), và ban hành cảnh báo theo cấp độ màu sắc (xanh-vàng-cam-đỏ) cho từng địa bàn, cập nhật ít nhất hai lần mỗi ngày.
Đồng thời, cần triển khai hệ thống VN-Alert qua Public Warning System (PWS) trên mạng di động, sử dụng công nghệ Cell Broadcast để gửi thông báo khẩn cấp đến tất cả điện thoại trong khu vực bị ảnh hưởng, mà không cần đăng ký. Hệ thống này sẽ do chính quyền địa phương vận hành, ví dụ như UBND Hà Nội trong sự kiện ngày 30/9. Khi dự báo mưa lớn, VN-Alert có thể gửi tin nhắn: “Cảnh báo đỏ nguy cơ ngập lụt sáng 30/9. Các trường học chủ động quyết định hình thức dạy học phù hợp với tình hình thực tế, hạn chế di chuyển”. Công nghệ này đã được áp dụng thành công ở nhiều quốc gia và tương thích với mạng di động từ 2G đến 5G, giúp giảm thiểu thiệt hại nhờ cảnh báo sớm từ 6-24 giờ. Với hạ tầng viễn thông phủ sóng 99%, Việt Nam hoàn toàn có thể triển khai hệ thống này mà không gặp nhiều trở ngại về kỹ thuật.
Trong lĩnh vực giáo dục, các cơ quan liên ngành cần ban hành hướng dẫn cụ thể: mức Vàng (mưa trung bình) điều chỉnh các hoạt động ngoài trời; mức Cam (mưa lớn) chuyển sang học trực tuyến; mức Đỏ đóng cửa trường và thông báo qua VN-Alert. Phụ huynh sẽ nhận được tin nhắn đồng bộ từ trường học thông qua nhiều nền tảng, liên kết với hệ thống quốc gia, tránh tình trạng hỗn loạn như vừa qua.
VN-Alert và cơ quan liên ngành không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là cam kết bảo vệ sự an toàn của người dân. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến bão lũ ngày càng trở nên khốc liệt, việc ứng phó một cách thụ động không còn phù hợp. Hà Nội nên tiên phong thí điểm hệ thống VN-Alert trong 1-2 năm. Quốc hội, khi hoàn thiện Luật Tình trạng khẩn cấp, cần bổ sung các điều khoản bắt buộc sử dụng PWS cho các tình huống thiên tai cấp tỉnh.
Sau một ngày dài chờ đợi, đến khoảng 18h, Sở Giáo dục và Đào tạo mới quyết định cho 2,3 triệu học sinh nghỉ học vào ngày hôm sau. Quyết định muộn màng này đã khiến nhiều phụ huynh và học sinh vô cùng bức xúc, khi họ vẫn còn đang mắc kẹt trên đường, chưa thể về đến nhà.
Admin
Nguồn: VnExpress
