Sau cuộc hội đàm với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm 29/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố xung đột tại Gaza đang tiến gần đến hồi kết. Ông Trump cho biết Thủ tướng Netanyahu đã chấp thuận kế hoạch 20 điểm do Mỹ đề xuất, được xem như một “tối hậu thư” gửi tới Hamas.
Theo đó, Nhà Trắng yêu cầu Hamas phải trả tự do cho toàn bộ số con tin còn lại trong vòng 72 giờ kể từ khi Israel công khai chấp nhận đề xuất. Ngày 30/9, Tổng thống Trump cho biết Hamas có “3-4 ngày” để đưa ra phản hồi, đồng nghĩa với việc thời gian đang dần cạn kiệt đối với tổ chức này.
Ông Trump cảnh báo rằng nếu Hamas từ chối đề xuất hoặc kế hoạch 20 điểm thất bại, Israel sẽ nhận được sự ủng hộ hoàn toàn của Mỹ để “xóa sổ mối đe dọa từ Hamas”. Về phần mình, Thủ tướng Netanyahu tuyên bố: “Nếu Hamas bác bỏ kế hoạch này hoặc giả vờ chấp nhận nhưng tìm cách phá hoại, Israel sẽ tự mình hoàn tất công việc”. Ông nhấn mạnh rằng dù việc này có thể khó khăn, “nó sẽ được hoàn thành”.
Kế hoạch hòa bình này được xem là một canh bạc ngoại giao lớn của Tổng thống Trump. Nếu thành công, việc chấm dứt cuộc xung đột kéo dài gần hai năm qua ở Gaza sẽ là một thắng lợi ngoại giao quan trọng. Nó cũng có thể mở đường cho một kế hoạch lớn hơn nhằm thay đổi Trung Đông, tạo điều kiện mở rộng Hiệp định Abraham, giúp bình thường hóa quan hệ giữa Israel với Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Bahrain. Hiệp định này do chính quyền Trump làm trung gian và được coi là một thành tựu đối ngoại nổi bật trong nhiệm kỳ đầu của ông.
Theo kế hoạch 20 điểm, Tổng thống Trump sẽ trở thành chủ tịch của “Hội đồng Hòa bình”, chịu trách nhiệm giám sát chính quyền lâm thời ở Gaza sau xung đột. Viện trợ sẽ được chuyển đến người dân trong khu vực, và một lực lượng gìn giữ hòa bình do các nước Arab lãnh đạo sẽ được thành lập. Đồng thời, Israel sẽ từng bước rút quân khỏi Gaza và duy trì một vùng đệm an ninh xung quanh khu vực này. Một điểm quan trọng khác là Hamas sẽ phải giải giáp và từ bỏ vĩnh viễn vai trò lãnh đạo tại Dải Gaza.
Tổng thống Mỹ bày tỏ sự lạc quan về khả năng thành công của kế hoạch. Ông nói: “Tôi hy vọng chúng ta sẽ có một thỏa thuận hòa bình. Hamas hiện là bên duy nhất còn lại chưa hồi đáp đề xuất, và họ có thể sẽ bác bỏ nó. Nhưng tôi có cảm giác rằng chúng ta sẽ có một câu trả lời tích cực”.
Kế hoạch của ông Trump đã nhận được sự ủng hộ từ ngoại trưởng các nước Arab Saudi, Jordan, UAE, Indonesia, Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập. Các quốc gia này cho biết sẽ hợp tác với Mỹ để chấm dứt xung đột và kêu gọi nối lại đàm phán hòa bình hướng tới việc thành lập một Nhà nước Palestine.
Israel được cho là đã tham gia định hình kế hoạch của ông Trump và thúc đẩy một số sửa đổi trong bản dự thảo cuối cùng. Đáng chú ý, kế hoạch này đề xuất để ngỏ khả năng về một Nhà nước Palestine có chủ quyền, nhưng không bao gồm cụm từ “giải pháp hai nhà nước”. Thay vào đó, tài liệu ghi nhận “nguyện vọng tự quyết của người dân Palestine”.
Michael Singh, cựu quan chức cấp cao về Trung Đông tại Nhà Trắng dưới thời Tổng thống George W. Bush, nhận xét: “Điều đáng khen là kế hoạch đã cố gắng rút ngắn một số khoảng cách vốn gây khó khăn cho nỗ lực ngoại giao lâu nay”.
Ilan Goldenberg, cựu cố vấn cấp cao Nhà Trắng trong chính quyền Joe Biden, cho rằng kế hoạch “có thể là một bước tiến có ý nghĩa để chấm dứt chiến tranh, đưa con tin về nhà và chấm dứt thảm họa nhân đạo ở Gaza”. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng Tổng thống Trump cần “giữ chân tất cả các bên và không bị cuốn vào quá trình đàm phán kéo dài nhiều tháng” để đạt được mục tiêu lớn này, bởi điều này sẽ chỉ kéo dài xung đột và gây thêm thương vong.
Kế hoạch 20 điểm yêu cầu Hamas không được nắm vai trò quản lý Dải Gaza trong tương lai, làm dấy lên lo ngại rằng nhóm vũ trang này sẽ bác bỏ đề xuất. Vòng đàm phán gần nhất vào cuối tháng 7 đã đổ vỡ khi Mỹ bất ngờ rút lui, sau đó là Israel, dù ban đầu các bên đều lạc quan về khả năng đạt được thỏa thuận. Cả Washington và Tel Aviv khi đó đều đổ lỗi cho Hamas “không đàm phán một cách thiện chí”.
Kế hoạch mới của Mỹ đưa ra các yêu cầu mà Hamas từng công khai tuyên bố không thể chấp nhận, như từ bỏ quyền lực và giải giáp vũ khí. Điều này khiến triển vọng ngừng bắn trở nên mờ mịt và làm gia tăng khả năng Israel sẽ đẩy mạnh chiến dịch ở Gaza, lần này với sự hậu thuẫn công khai từ Mỹ.
Taher al-Nounou, một quan chức cấp cao của Hamas, cho biết: “Khi nói về kế hoạch này, không một ai liên hệ hay mời chúng tôi tham gia đàm phán”.
Tuy nhiên, Elliott Abrams, chuyên gia về Trung Đông tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở New York, nhận định sức ép hiện tại có thể buộc Hamas phải chấp nhận thỏa thuận để giữ mạng sống. Ông nói: “Hamas có thể đã nghĩ rằng sự cô lập và chỉ trích ngày càng tăng sẽ buộc Israel phải dừng lại. Nhưng hôm nay, ông Trump đã loại bỏ khả năng đó. Điều này dồn Hamas vào chân tường”.
Không chỉ Hamas, trở ngại cho thỏa thuận hòa bình có thể đến từ một số quan chức cực hữu Israel, những người không cho rằng việc chấm dứt xung đột vào thời điểm này mang lại lợi ích. Shalom Lipner, người từng làm việc cho 7 đời thủ tướng Israel, cảnh báo: “Sẽ có nhiều nỗ lực phá hoại để điều đó không xảy ra”.
Bộ trưởng An ninh Quốc gia Israel Itamar Ben Gvir gần đây kêu gọi xây dựng một khu định cư Israel cho các sĩ quan cảnh sát trên bãi biển Gaza. Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich đe dọa rút khỏi liên minh của ông Netanyahu và làm sụp đổ chính phủ nếu Israel không tiến hành chiếm đóng quân sự hoàn toàn vùng đất này.
Tuy nhiên, Jonathan Panikoff, giám đốc Sáng kiến An ninh Trung Đông Scowcroft tại Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết các đảng chính trị khác ở Israel có thể sẵn sàng gia nhập liên minh của ông Netanyahu để cứu chính phủ nếu phe cực hữu muốn rút lui và gây áp lực phản đối việc chấm dứt chiến sự.
Ông Panikoff nhận định: “Về mặt chính trị, thỏa thuận này có nhiều khả năng thành hiện thực hơn bất kỳ thỏa thuận nào khác trong những tháng qua, một phần vì bối cảnh chính trị của Israel đã thay đổi khi đất nước tiến gần hơn đến các cuộc bầu cử”.
Giới quan sát cũng chỉ ra một số trở ngại khác đối với triển vọng ngừng bắn ở Gaza, liên quan đến các bên tham gia nỗ lực giám sát hòa bình. Các nước Arab sẽ khó có thể đồng ý gửi quân tới khu vực nếu Israel tiếp tục tấn công các mục tiêu của Hamas. Trong khi đó, lực lượng Israel cũng không thể rút hết quân cho đến khi tất cả con tin được thả.
Ước tính có khoảng 20 người còn sống trong số 48 con tin vẫn bị giữ ở Gaza, và Hamas chỉ có 72 giờ để trao trả toàn bộ số con tin này. Tuy nhiên, theo các quan chức Arab, Hamas từng nói rằng sẽ rất khó để thả tất cả con tin trong thời gian đó, vì họ đã mất liên lạc với một số nhóm khác đang giam giữ con tin trong nhiều tuần qua.
Chính quyền lâm thời mà ông Trump đề xuất, trong đó có cả cựu Thủ tướng Anh Tony Blair làm thành viên giám sát, cũng có thể khó có được sự công nhận về tính chính danh để quản lý Dải Gaza. Bên cạnh đó, Arab Saudi và Ai Cập có thể đòi hỏi một lộ trình rõ ràng cho giải pháp hai nhà nước, đồng thời muốn Chính quyền Palestine (PA) đóng vai trò quản lý đáng kể đối với khu vực này.
Tuy nhiên, ông Netanyahu lâu nay luôn phản đối khả năng PA được tham gia quản lý Gaza sau xung đột. Ông nói rõ rằng “Gaza sẽ có một chính quyền dân sự hòa bình không do Hamas hay PA điều hành”.
Trước những rào cản này, Aaron David Miller, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ, nhận định kế hoạch hòa bình có thành công hay không sẽ đòi hỏi “sự can thiệp rất lớn” từ phía Mỹ. Ông nói: “Từng điểm trong kế hoạch sẽ đều phải trải qua những cuộc đàm phán dai dẳng và khó khăn”.
Ông Miller cho biết bản thân rất bất ngờ với việc kế hoạch hòa bình dường như lại phụ thuộc rất nhiều vào vai trò cá nhân của tổng thống. Ông nói: “Ông Trump đã cam kết với một thứ mà tôi nghĩ sẽ yêu cầu sự tham gia và giám sát rất lớn của Mỹ. Và ông ấy đã tự biến mình thành người giám sát chủ chốt”.
Admin
Nguồn: VnExpress
