Trước thời hạn chót nửa đêm ngày 30/9, Thượng viện Mỹ do đảng Cộng hòa kiểm soát đã không thể thông qua dự luật Nghị quyết Tiếp tục (CR) do chính đảng này hậu thuẫn. Với 55 phiếu thuận và 45 phiếu chống, dự luật không đạt đủ 60 phiếu cần thiết để ngăn chặn việc chính phủ phải đóng cửa.
Sự bế tắc này khiến một giải pháp vào phút chót nhằm tránh việc chính phủ ngừng hoạt động trở nên bất khả thi. Cả đảng Cộng hòa và Dân chủ đều không thể thu hẹp những bất đồng sâu sắc. Thêm vào đó, mọi thỏa thuận tiềm năng đều cần được thông qua tại Hạ viện, cơ quan hiện không trong kỳ họp.
Do đó, chính phủ Mỹ đã phải đóng cửa từ 0h ngày 1/10 (11h giờ Hà Nội), chỉ duy trì các chức năng thiết yếu như hành pháp và an ninh quốc gia.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson thuộc đảng Cộng hòa nhận định với CNN đêm 30/9: “Tôi nghĩ đây là điều giờ đây không thể tránh khỏi”.
Quốc hội Mỹ đối mặt với áp lực phải phê duyệt ngân sách trước ngày 1/10, thời điểm bắt đầu năm tài khóa mới. Theo Hiến pháp, mọi chi tiêu của chính phủ liên bang đều cần được cả hai viện thông qua. Dự luật ngân sách thường bắt đầu từ Hạ viện, sau đó được Thượng viện phê chuẩn và cuối cùng được Tổng thống ký ban hành.
Các cuộc tranh luận về ngân sách thường diễn ra căng thẳng đến phút cuối, do sự khác biệt về ưu tiên chính sách giữa đảng Cộng hòa và Dân chủ. Phe thiểu số thường tận dụng ảnh hưởng của mình tại Thượng viện để tìm kiếm sự nhượng bộ từ đối thủ.
Sau cuộc bầu cử năm 2024, đảng Cộng hòa đang nắm quyền kiểm soát Nhà Trắng và chiếm đa số tại cả hai viện của Quốc hội, với tỷ lệ ghế lần lượt là 219-213 tại Hạ viện (ba ghế đang trống) và 53-47 tại Thượng viện.
Tại Thượng viện, dự luật ngân sách cần ít nhất 60 phiếu thuận để được thông qua. Điều này đồng nghĩa với việc đảng Cộng hòa cần sự ủng hộ của ít nhất 7 thượng nghị sĩ Dân chủ.
Trong quá trình xây dựng ngân sách cho năm tài khóa 2025, các nghị sĩ Dân chủ đã từ chối hợp tác nếu vấn đề gia hạn trợ cấp bảo hiểm y tế theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe Hợp túi tiền (ACA), dự kiến hết hạn vào cuối năm, không được giải quyết.
Đảng Cộng hòa cho rằng các vấn đề như chăm sóc y tế nên được thảo luận riêng biệt với tiến trình phê duyệt ngân sách và kêu gọi đảng Dân chủ chấp thuận một giải pháp gia hạn tạm thời.
Giáo sư John Owens, chuyên gia về chính trị Mỹ tại Đại học Westminster, nhận định với Al Jazeera rằng sự khác biệt này là trở ngại chính trong nỗ lực thông qua ngân sách cho năm tài khóa 2026. Đảng Dân chủ sẽ không ủng hộ dự luật của đảng Cộng hòa nếu những cắt giảm liên quan đến ACA trong “Đạo luật To đẹp” hồi tháng 7 không được đảo ngược.
Quá trình thông qua ngân sách thường kéo dài sang năm tài khóa mới. Các nghị sĩ thường muốn tránh kịch bản chính phủ đóng cửa vì những hậu quả kinh tế và chính trị nặng nề. Quốc hội Mỹ thường sử dụng CR, một loại ngân sách ngắn hạn, để duy trì hoạt động.
Ngày 19/9, đảng Cộng hòa tại Hạ viện thông qua CR để giữ chính phủ hoạt động đến ngày 21/11, gọi đây là một nghị quyết “sạch”. Tuy nhiên, đảng Dân chủ kiên quyết yêu cầu đảng Cộng hòa phải đàm phán về một ngân sách toàn diện trước khi họ ủng hộ CR.
Các nghị sĩ Dân chủ cũng đề xuất một CR với thời hạn đến ngày 31/10, tích hợp nhiều ưu tiên của đảng này, như gia hạn vĩnh viễn các khoản trợ cấp theo ACA.
Do tính chất đảng phái, cả hai dự luật CR đều không nhận được đủ 60 phiếu ủng hộ tại Thượng viện. Sau kỳ nghỉ giữa tháng 9, các lãnh đạo Cộng hòa tại Hạ viện quyết định không triệu tập nghị sĩ trở lại Washington trước tháng 10, khiến mọi nỗ lực tìm kiếm phương án thay thế trở nên bất khả thi.
Cuộc gặp ngày 29/9 giữa Tổng thống Trump và các lãnh đạo quốc hội của cả hai đảng không mang lại thỏa thuận nào. Cả đảng Cộng hòa và Dân chủ đều đổ lỗi cho nhau về nguy cơ chính phủ đóng cửa.
Phó tổng thống JD Vance phát biểu với báo giới sau cuộc gặp: “Tôi nghĩ chúng ta sẽ đóng cửa vì đảng Dân chủ sẽ không làm điều đúng đắn”.
Lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer đưa ra cáo buộc tương tự với đảng Cộng hòa. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson chỉ trích ông Schumer vì không thúc đẩy các nghị sĩ Dân chủ ủng hộ CR của đảng Cộng hòa và tuyên bố sẽ không thương lượng cho đến khi chính phủ hoạt động trở lại.
Nếu không có giải pháp tạm thời, các cơ quan liên bang sẽ phải dừng các hoạt động không thiết yếu, chỉ duy trì những hoạt động cần thiết nhất. Những nhân viên có lương không đến từ ngân sách sẽ không bị ảnh hưởng.
Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) ước tính khoảng 750.000 nhân viên liên bang có thể phải tạm thời nghỉ việc, dù họ sẽ được trả lương bù sau khi chính phủ mở cửa trở lại. Tổng chi phí tiền lương của số nhân viên này vào khoảng 400 triệu USD mỗi ngày.
CBO cũng lưu ý rằng tác động của việc chính phủ đóng cửa “phụ thuộc vào thời gian kéo dài và cách thức chính quyền ứng phó”.
Tình hình càng trở nên căng thẳng khi Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB) yêu cầu các cơ quan liên bang chuẩn bị phương án RIF (reduction-in-force), tức sa thải vĩnh viễn nhân viên trong các chương trình không được tài trợ hoặc không phù hợp với ưu tiên chính sách của ông Trump.
Giới chuyên gia mô tả đây là một động thái chưa từng có. Tổng thống Trump ngày 30/9 cảnh báo chính quyền liên bang có thể “cắt giảm lượng lớn nhân sự”.
Ông nói: “Chúng tôi không muốn làm vậy, nhưng cũng không muốn để xảy ra gian lận, lãng phí và lạm dụng”.
Kể từ năm 1981, chính phủ Mỹ đã đóng cửa 15 lần, hầu hết chỉ kéo dài một hoặc hai ngày.
Lần đóng cửa dài nhất diễn ra trong 35 ngày vào nhiệm kỳ đầu của ông Trump (2018-2019), khiến khoảng 340.000 trong số 800.000 nhân viên liên bang phải tạm thời nghỉ việc. Nguyên nhân là do bất đồng về vấn đề nhập cư.
Theo ước tính của CBO, lần gián đoạn ngân sách này đã gây thiệt hại vĩnh viễn khoảng 3 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ.
Admin
Nguồn: VnExpress
