Cơn bão Bualoi đổ bộ vào các tỉnh Nghệ An đến bắc Quảng Trị ngày 29/9 đã gây ra những thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Sức gió mạnh cấp 8-11 đã làm 36 người thiệt mạng, 21 người mất tích, hơn 150.000 ngôi nhà bị tốc mái hoặc hư hỏng, 147 người bị thương, và khoảng 8.200 cột điện bị gãy đổ, khiến gần 2,7 triệu khách hàng bị mất điện. Đến sáng ngày hôm sau, vẫn còn hơn 770.000 khách hàng ở khu vực Thanh Hóa đến Quảng Trị chưa có điện trở lại. Tổng thiệt hại kinh tế ước tính lên đến hơn 11.455 tỷ đồng.
Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia đã liên tục cập nhật thông tin và cảnh báo về diễn biến phức tạp của bão Bualoi. Cơn bão này di chuyển với tốc độ rất nhanh, gần gấp đôi tốc độ trung bình, cường độ mạnh và phạm vi ảnh hưởng rộng, có khả năng gây ra tác động tổng hợp của nhiều loại hình thiên tai như gió mạnh, mưa lớn, lũ, lũ quét, sạt lở đất và ngập lụt.
Trung tâm cũng đặc biệt cảnh báo về đợt mưa lớn diện rộng có khả năng xảy ra từ đêm 27 đến ngày 30/9 ở Bắc Bộ và khu vực từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế, với tổng lượng mưa phổ biến từ 100-300 mm, cục bộ có nơi trên 400 mm. Riêng khu vực đồng bằng Bắc Bộ và từ Thanh Hóa đến Quảng Trị, lượng mưa dự kiến từ 200-400 mm, có nơi trên 600 mm. Hà Nội, cùng với Hải Phòng, Quảng Ninh, Hưng Yên, Bắc Ninh và Ninh Bình, nằm trong số các tỉnh thành thuộc khu vực đồng bằng Bắc Bộ được cảnh báo về mưa lớn.
Mặc dù trong báo cáo về công tác phòng chống bão Bualoi chiều 29/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá cao công tác dự báo, cảnh báo, cho rằng nó là tiền đề cho công tác chỉ đạo, điều hành từ trung ương đến cơ sở, nhưng câu hỏi đặt ra là tại sao thiệt hại do bão Bualoi vẫn rất lớn. So sánh với cơn bão Kajiki đổ bộ Hà Tĩnh – Nghệ An hôm 25/8 với sức gió tương đương (cấp 8-11) chỉ gây thiệt hại 2.900 tỷ đồng và làm 9 người chết hoặc mất tích, 77 người bị thương, rõ ràng Bualoi đã gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn nhiều.
Theo ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia, Bualoi là một cơn bão hiếm thấy trên nhiều phương diện. Bão di chuyển trên biển với tốc độ rất cao, từ 30-35 km/h, gần gấp đôi tốc độ trung bình. Khi vào đất liền, bão di chuyển chậm lại nhưng vẫn lưu lại trên đất liền trong khoảng 12-13 giờ, lâu hơn so với phần lớn các cơn bão từng được ghi nhận ở Bắc Trung Bộ. Hoàn lưu gió mạnh của bão bao phủ 11/21 tỉnh ven biển, với khu vực từ Nam Hà Tĩnh đến Bắc Quảng Trị hứng chịu gió cấp 10-11, giật cấp 13-14.
Ông Lê Ngọc Quyết, Phó giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn Hà Tĩnh, nhận xét rằng Bualoi rất khác biệt so với các cơn bão đã đổ bộ vào địa bàn trong khoảng 10 năm qua. So với bão Kajiki hoặc cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ vào địa bàn là Doksuri năm 2017, Bualoi nguy hiểm hơn nhiều.
Bão Bualoi không chỉ quét dọc vùng ven biển mà còn lan sâu vào cả khu vực miền núi, mở rộng phạm vi ảnh hưởng ra toàn tỉnh. Các xã thuộc huyện miền núi Hương Khê, nơi hiếm khi có gió mạnh, cũng ghi nhận gió giật cấp 10. Xã Hương Sơn giáp ranh hứng chịu gió giật cấp 9, còn phường Hoành Sơn sát biển, nơi tâm bão đi qua, gió đạt cấp 11, giật cấp 14.
Mặc dù đã ở cuối vòng đời, khi vào đất liền và chịu sự ma sát lớn, quá trình suy yếu của bão Bualoi diễn ra rất chậm. Bão đổ bộ vào Đèo Ngang lúc 0h30 với sức gió cấp 11, đến 5h sáng khi ở khu vực Hà Tĩnh – Nghệ An vẫn còn cấp 9-10, và đến 7h mới giảm thêm một cấp. Đến 10h, bão mới suy yếu xuống cấp 8. Trong suốt ba tiếng sau đó, bão duy trì cấp 8 ở biên giới Nghệ An – Trung Lào, và chỉ suy yếu thành áp thấp nhiệt đới khi sang đến Thượng Lào.
Tổng thời gian bão Bualoi quần thảo trên đất liền kéo dài khoảng 13 tiếng, gần gấp đôi so với bão Kajiki (7 tiếng), khiến mức độ tàn phá trở nên nặng nề hơn. Ông Quyết chia sẻ rằng trong nhiều năm làm công tác dự báo, ông hiếm khi chứng kiến một cơn bão nào mạnh và lưu lại trên đất liền lâu như vậy. Các cán bộ khí tượng luôn trong tình trạng căng thẳng khi theo dõi radar và nhận thấy bão không có dấu hiệu giảm cấp.
Một yếu tố nguy hiểm khác là sự hình thành của lốc xoáy trong cơn bão Bualoi. Ít nhất 10 trận lốc xoáy đã được ghi nhận trước, trong và sau bão tại các tỉnh thành như Thừa Thiên Huế, Hà Tĩnh, Nghệ An, Ninh Bình, Hưng Yên, Quảng Ninh và Hải Phòng. Mặc dù có quy mô nhỏ, đường kính chỉ vài chục đến vài trăm mét, nhưng sức gió của lốc xoáy có thể đạt tới 180 km/h, thậm chí hơn 300 km/h – mạnh hơn nhiều so với bão cấp 12. Do kích thước nhỏ, các radar và vệ tinh gần như không thể xác định được vị trí và hình thái của lốc xoáy để đưa ra dự báo, mà chỉ có thể cảnh báo chung.
Thực tế cho thấy, vào rạng sáng ngày 29/9, một cơn lốc xoáy đã quét qua xã Khánh Thành, huyện Yên Khánh (cũ), tỉnh Ninh Bình, cuốn sập hàng chục ngôi nhà và làm 9 người thiệt mạng. Một số người dân trong vùng bị lốc xoáy quét qua mô tả rằng chỉ trong vài phút, làng xóm đã tan hoang, nhà cửa đổ sập như bị bom đánh. Tỉnh Hưng Yên cũng ghi nhận hai trường hợp tử vong vào sáng 29/9 do hiện tượng thời tiết cực đoan này.
Một chuyên gia khí tượng nhận định rằng sự kết hợp giữa bão mạnh, mưa lớn, lốc xoáy, lũ ống, lũ quét và sạt lở đất đã tạo thành một “tổ hợp đa thiên tai” hiếm thấy, vượt quá khả năng chống chịu của cơ sở hạ tầng và các kịch bản ứng phó thông thường.
Bên cạnh các yếu tố khách quan từ thiên nhiên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng chỉ ra rằng thiệt hại do bão Bualoi còn đến từ sự chủ quan trong công tác ứng phó. Vẫn còn tình trạng một số người dân chưa thực hiện nghiêm túc và đầy đủ các chỉ đạo, khuyến cáo của cơ quan chức năng trong phòng, chống bão, dẫn đến những thiệt hại đáng tiếc như quay trở lại tàu thuyền khi bão chưa tan hoặc tham gia giao thông khi có gió bão.
Nhiều địa phương chưa tổ chức cắt tỉa cành cây, chằng chống, gia cố nhà cửa, công sở, kho tàng, biển quảng cáo, dẫn đến tình trạng bị tốc mái, gẫy đổ hàng loạt. Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nhấn mạnh rằng một bộ phận người dân và doanh nghiệp ở một số nơi còn chủ quan, lơ là, kỹ năng ứng phó với thiên tai, bão lũ còn hạn chế, dẫn đến những thiệt hại đáng tiếc về người và tài sản.
Tại Quảng Trị, mặc dù bão đổ bộ vào phía bắc tỉnh, thời gian lưu bão không kéo dài như ở Hà Tĩnh và lượng mưa không quá lớn, nhưng tỉnh vẫn ghi nhận 3 người chết và 8 người mất tích. Các nạn nhân này đã ở trên tàu cá neo đậu trên sông Gianh khi bão ập đến, mặc dù chính quyền địa phương đã ban hành lệnh cấm biển từ sớm và kêu gọi 145 tàu với 810 ngư dân di chuyển vào nơi an toàn. Sóng lớn đã đánh đứt dây neo, khiến tàu bị lật và các ngư dân không kịp thoát thân.
Anh Sa Lê, một ngư dân sống sót, kể lại rằng cả 13 người trên tàu vừa ăn tối xong thì tàu bị nghiêng mạnh, nước tràn vào và chỉ vài phút sau đã chìm. Anh may mắn bơi được vào bờ nhờ ôm được một chiếc can nhựa. Anh cũng cho biết thêm rằng những người đi làm thuê chỉ biết nghe theo thuyền trưởng và không có lựa chọn nào khác.
Ông Trần Đức Thịnh, Chánh văn phòng Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn Hà Tĩnh, Chi cục trưởng Thủy lợi Hà Tĩnh, cũng cho rằng có sự chủ quan của một bộ phận người dân. Ông cho biết công tác chuẩn bị trước và trong bão đã được tỉnh triển khai một cách triệt để và hàng nghìn hộ dân đã được di dời. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp tử vong và bị thương, và tất cả đều xảy ra khi người dân quay trở lại để khắc phục hậu quả.
Theo ghi nhận của VnExpress, tại một số xã ven biển ở Nghệ An và Hà Tĩnh, trước thời điểm bão đổ bộ, nhiều người dân, đặc biệt là các chủ đầm tôm và bè cá, vẫn chưa chịu về nhà để tránh trú mà cố gắng nán lại để di dời tài sản. Một lãnh đạo xã ở Hà Tĩnh cho biết rằng nhiều sự cố không xảy ra trong tâm bão mà lại xảy ra trong quá trình chống bão hoặc khắc phục hậu quả, và nguyên nhân đều do thiếu ý thức về an toàn.
Để hạn chế thiệt hại do bão, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, bên cạnh việc nâng cấp hệ thống đê điều, điện lưới và nhà ở dân sinh, cần chú trọng đến việc giáo dục cộng đồng về kỹ năng ứng phó với thiên tai. Đặc biệt, cần xây dựng các kịch bản ứng phó cho những hiện tượng thời tiết cực đoan mới như lốc xoáy, cũng như phòng chống ngập lụt ở các đô thị, nơi ít khi có tâm bão đi qua nhưng lại hứng chịu lượng mưa lớn, như Hà Nội.
Phó giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn Hà Tĩnh Lê Ngọc Quyết nhấn mạnh rằng, trong khi nhiều người dân đã quen với việc ứng phó với bão gió, thì Bualoi một lần nữa nhắc nhở chúng ta rằng không có sự chuẩn bị nào là thừa, khi thiên tai ngày càng trở nên khó lường.
Admin
Nguồn: VnExpress
