Chính phủ liên bang Hoa Kỳ đã chính thức bước vào trạng thái đóng cửa từ ngày 1/10, sau khi các nhà lập pháp từ cả Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ không thể đạt được thỏa thuận về ngân sách cho năm tài khóa 2026. Sự bế tắc này xuất phát từ những ưu tiên chính sách khác biệt và sự thiếu sẵn lòng nhượng bộ giữa hai đảng.
Do thiếu nguồn tài trợ ngân sách, các cơ quan liên bang buộc phải tạm ngừng các hoạt động không thiết yếu, chỉ duy trì những dịch vụ quan trọng nhất. Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) ước tính rằng khoảng 750.000 nhân viên liên bang có thể phải tạm thời nghỉ việc.
Mặc dù đây không phải là lần đầu tiên chính phủ Mỹ phải đối mặt với tình trạng đóng cửa, và khả năng này đã được dự báo trước trong nhiều tháng, các cơ quan liên bang vẫn chậm trễ trong việc công bố kế hoạch ứng phó, gây ra sự hoang mang cho nhân viên.
Theo kế hoạch đóng cửa, Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) dự kiến chỉ giữ lại 11% nhân sự. Tuy nhiên, vào cuối ngày 30/9, nhiều nhân viên EPA bất ngờ nhận được thông báo rằng họ không phải nghỉ việc tạm thời như dự kiến, mà sẽ tiếp tục làm việc trong các chương trình vẫn còn kinh phí.
Thông thường, khi một cơ quan có thể duy trì hoạt động trong thời gian chính phủ đóng cửa nhờ nguồn kinh phí riêng, thông tin này sẽ được nêu rõ trong kế hoạch ứng phó. Tuy nhiên, kế hoạch của EPA lại không đề cập đến vấn đề này, khiến nhân viên lo lắng về việc liệu họ có phải làm việc mà không được trả lương hay không.
Aaron Szabo, trưởng phòng phụ trách về không khí của EPA, đã trấn an nhân viên trong một bản ghi nhớ ngày 1/10, yêu cầu họ “tiếp tục làm việc theo các chương trình mà cấp trên dẫn dắt” và hứa sẽ “thông báo nếu có bất kỳ thay đổi nào về tình trạng công việc”.
Một nhân viên của Cơ quan Công viên Quốc gia (NPS) cho biết thông tin họ nhận được “hết sức hỗn loạn và thay đổi liên tục cho đến tận chiều 1/10”. Một số người được thông báo nghỉ việc tạm thời, nhưng cũng được cảnh báo rằng trạng thái này có thể thay đổi bất kỳ lúc nào.
NPS cũng chưa đưa ra thông báo rõ ràng về việc liệu hơn 400 công viên do cơ quan này quản lý có phải đóng cửa hay không. Trong lần chính phủ đóng cửa kéo dài 35 ngày vào năm 2018-2019, nhiều công viên của NPS vẫn mở cửa nhưng do thiếu nhân sự, tình trạng phá hoại đã xảy ra.
Tượng Nữ thần Tự do vẫn mở cửa đón khách vào ngày 1/10, nhưng nguồn kinh phí để duy trì hoạt động dự kiến sẽ cạn kiệt trong vài ngày tới. Bộ Tư pháp Mỹ đã đề nghị các thẩm phán trên khắp nước Mỹ tạm dừng xét xử nhiều vụ kiện dân sự do thiếu nhân sự để giải quyết trong thời gian chính phủ đóng cửa.
Tại Viện Y tế Quốc gia (NIH), hoạt động nghiên cứu và chăm sóc bệnh nhân cũng đối mặt với nguy cơ bị gián đoạn.
Những bệnh nhân đang tham gia các nghiên cứu tại NIH vẫn sẽ tiếp tục được chăm sóc. Tuy nhiên, bệnh nhân mới cần tiếp cận các liệu pháp thử nghiệm sẽ không thể đăng ký tham gia, trừ một số trường hợp đặc biệt, và các dự án mới sẽ không được khởi động.
Các nhà khoa học lo ngại rằng các công trình nghiên cứu tốn kém có thể bị bỏ phí do thiếu nhân sự, vì khoảng 75% nhân viên NIH sẽ phải tạm thời nghỉ việc. Những người còn lại chủ yếu là nhân viên bệnh viện, an ninh và chăm sóc động vật thí nghiệm.
Tình hình trở nên căng thẳng hơn khi Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng gửi yêu cầu đến các cơ quan liên bang, yêu cầu chuẩn bị phương án RIF (reduction-in-force), tức là sa thải vĩnh viễn nhân viên trong các chương trình không được tài trợ hoặc không phù hợp với ưu tiên chính sách của Tổng thống Donald Trump.
Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt ngày 1/10 cho biết chính quyền “đang phối hợp với các cơ quan liên bang để xác định xem những bộ phận nào có thể cắt giảm và tin rằng việc sa thải là điều khó tránh khỏi”.
Giới chuyên gia mô tả đây là một động thái chưa từng có và bình luận của bà Leavitt cho thấy chính quyền Tổng thống Trump không chỉ đưa ra lời đe dọa suông. Văn phòng Sáng chế và Nhãn hiệu Mỹ (USPTO) được cho là đã thông báo một chương trình RIF vào ngày 1/10, ước tính sẽ sa thải khoảng 1% nhân sự.
“Nhiều nhân viên liên bang đã lo lắng về chuyện này suốt nhiều tháng qua”, James Kirwan, một luật sư lao động tại một cơ quan chính phủ Mỹ, cho biết.
Theo Kirwan, việc chính phủ đóng cửa gây ra nhiều thiệt hại cho nhân viên liên bang. Nhiều người, đặc biệt là những người có thu nhập dưới 100.000 USD mỗi năm, buộc phải rút tiền tiết kiệm, vay nợ thẻ tín dụng hoặc tìm các hình thức khác để trang trải cuộc sống cho đến khi được truy lĩnh lương sau khi chính phủ mở cửa trở lại.
Jaime Billert, có chồng làm việc trong lực lượng tuần duyên Mỹ, đã yêu cầu các con cắt giảm các chi tiêu không cần thiết, như ăn uống bên ngoài. “Bố bây giờ chưa được trả lương, trong khi đây là nguồn thu nhập chính của cả nhà”, cô Billert nói với con.
“Đó là còn chưa kể đến vấn đề tinh thần và tâm lý. Chúng tôi là nhân viên liên bang vì thực sự quan tâm đến chính phủ liên bang và muốn phục vụ người dân. Việc không được làm việc khiến chúng tôi cảm thấy tổn thương”, Kirwan nói thêm. “Và còn nỗi sợ bị sa thải nữa”.
Theo thống kê, trong những ngày đầu của đợt đóng cửa này, số lượng nhân viên liên bang tiếp tục làm việc nhiều hơn so với những lần trước. Nguyên nhân là do một số cơ quan vẫn còn nguồn kinh phí riêng không phụ thuộc vào ngân sách hàng năm do quốc hội phê duyệt.
Hơn 74.000 nhân viên Sở Thuế vụ Mỹ (IRS) vẫn có thể làm việc bình thường trong ít nhất một tuần đầu tiên của đợt đóng cửa. IRS duy trì hoạt động nhờ một nguồn quỹ đặc biệt do Đảng Dân chủ thiết lập vào năm 2022, để phòng ngừa khi ngân sách thường niên bị cạn kiệt.
Hiện tại, vẫn chưa rõ đợt đóng cửa chính phủ Mỹ lần này sẽ kéo dài bao lâu. Cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ đều chưa cho thấy dấu hiệu nào cho thấy họ có thể đạt được một thỏa hiệp thực chất. Các nhà phân tích cảnh báo rằng tình trạng này càng kéo dài, hậu quả đối với người dân và đội ngũ nhân viên liên bang sẽ càng trở nên nghiêm trọng.
Admin
Nguồn: VnExpress
