Nhạc sĩ Thế Hiển, người được biết đến với những ca khúc đi sâu vào lòng người về người lính, đã qua đời ngày 1/10 tại Bệnh viện Quân y 175, TP HCM, hưởng thọ 70 tuổi sau một thời gian lâm bệnh nặng. Sự ra đi của ông để lại niềm tiếc thương sâu sắc trong lòng khán giả, nhiều người đã chia sẻ lại những giai điệu quen thuộc như một lời tiễn biệt: “Dù cho đời lính chinh chiến qua nhiều gian khổ/ Vẫn hẹn ngày trở về trọn vẹn bao ước mơ”.
Trong sự nghiệp sáng tác kéo dài nửa thế kỷ, nhạc sĩ Thế Hiển đã để lại dấu ấn khó phai với hàng chục ca khúc viết về người lính. Sinh ra và lớn lên tại Sài Gòn, nhưng quê gốc ở Nam Định, ông từng chia sẻ rằng nghệ thuật đến với ông như “một ngã rẽ định mệnh”. Từ khi còn nhỏ, Thế Hiển đã được cha tặng cho một cây đàn, và từ đó, âm nhạc đã chiếm trọn trái tim cậu bé. Ông tự mày mò học đàn, và dù thành thạo cả guitar lẫn piano, ước mơ ban đầu của ông lại là trở thành một luật sư.
Năm 1975, chứng kiến những ngày tháng lịch sử của đất nước, niềm đam mê âm nhạc trong Thế Hiển bỗng trỗi dậy mạnh mẽ. Khi đó, ông đang là sinh viên năm nhất ngành luật. Ông bắt đầu tham gia vào phong trào văn nghệ quần chúng, bắt đầu từ những buổi sinh hoạt thanh niên tại quận Phú Nhuận, nơi gia đình ông sinh sống.
Tuy nhiên, con đường sáng tác chuyên nghiệp vẫn chưa phải là điều mà Thế Hiển hướng đến. Nhận thấy tài năng ca hát và chơi nhạc của ông, Nghệ sĩ Ưu tú Mỹ An, một giảng viên thanh nhạc tại quận, đã khuyến khích ông học tập bài bản để phát triển thêm những tố chất sẵn có. Lời khuyên này đã mở ra một hướng đi mới cho Thế Hiển. Một năm sau, ông đăng ký tham gia một cuộc thi của Đoàn ca múa nhạc Bông Sen, được đào tạo về trung cấp thanh nhạc và trở thành giọng đơn ca chính của đoàn.
Đầu những năm 1980, Thế Hiển nổi lên như một trong số ít những nghệ sĩ tài năng vừa có khả năng sáng tác, vừa có thể tự trình bày các ca khúc của mình. Trong giai đoạn này, ông thường xuyên có mặt ở những vùng rừng núi hơn là ở thành phố. Những năm tháng gắn bó cùng các đơn vị bộ đội và lực lượng thanh niên xung phong trên khắp các chiến trường đã giúp ông có thêm nhiều chất liệu để sáng tác.
“Hát về anh”, một trong những ca khúc nổi tiếng đầu tiên của ông, được sáng tác trong một chuyến công tác tại vùng biên giới phía Bắc ở Quảng Ninh vào năm 1983. Nửa đầu bài hát là những dòng nhật ký về chuyến đi, miêu tả cuộc sống nơi biên thùy: “Một ba lô cây súng trên vai/ Người chiến sĩ quen với gian lao/ Ngày dài đêm thâu vẫn có những người lính trẻ/ Nặng tình quê hương canh giữ trên miền đất mẹ”. Nửa sau ca khúc được hoàn thành khi nhạc sĩ trở về TP HCM giữa những ngày xuân, mang đến những ca từ tươi sáng và rộn rã: “Cho em thơ ngủ ngon và vui bước sớm hôm đến trường/ Cho yên vui mùa xuân đôi lứa còn hẹn hò ước mơ”.
Nhạc sĩ Võ Công Phước, nguyên trưởng đoàn Văn công Quân khu 7, kể lại rằng trong thời gian ở chiến trường Campuchia, ông và đồng đội thường xuyên nghe ca khúc này vang lên, tiếp thêm sức mạnh cho các chiến sĩ. “Lúc ấy, chúng tôi chưa biết Thế Hiển là ai, nhưng chúng tôi biết đây là bài hát viết cho mình”, ông chia sẻ. Nhà thơ, nhà phê bình Nguyễn Thụy Kha từng đánh giá “Hát về anh” là một trong những ca khúc hay nhất viết về bộ đội biên phòng.
Ba năm sau, ca khúc “Nhánh lan rừng” ra đời, đánh dấu một giai đoạn đỉnh cao trong sự nghiệp của nhạc sĩ. Những ngày đặt chân đến chiến trường ở vùng biên giới Tây Nam, ông đã chứng kiến sức sống mãnh liệt và tinh thần lạc quan của những người lính giữa lằn ranh sinh tử. Sau những giờ phút hiểm nguy, họ vẫn giữ được tâm hồn lãng mạn, ngắm nhìn những đóa lan rừng nở bình yên trên những cành cây cháy xém. Những cảm xúc đó đã được ông gửi gắm vào ca từ: “Nhớ lúc chiến đấu khi dừng chân bên bờ suối vắng/ Thấy nhánh lan rừng lá vẫn xanh trên cành cháy khô/ Gợi lên lời hát trong tâm tư người lính trẻ/ Gió mưa không phai tàn loài hoa trắng phong lan”.
Hình ảnh “Về thăm thành phố, náo nức mùa xuân/ Ba lô trên lưng, mang theo nhánh lan rừng” là khoảnh khắc mà ông bắt gặp tại chợ Bến Thành. Một người lính tranh thủ ngày nghỉ phép về thăm gia đình, và món quà anh mang theo cho người thân là một nhánh lan rừng. Ca khúc này đã trở thành một trong những bài hát nổi tiếng nhất về người lính trong những năm 1980. Nhạc sĩ từng chia sẻ rằng “Nhánh lan rừng” phổ biến đến mức nhiều người gặp ông thường gọi tên bài hát, như một biểu tượng gắn liền với tên tuổi Thế Hiển.
Ngoài ra, ông còn có nhiều nhạc phẩm khác dành tặng cho các chiến sĩ vùng hải đảo. “Trường Sa ơi chúng con đã về”, “Đêm nay anh ở Trường Sa” lần lượt ra đời sau những chuyến đi thăm người lính nơi tiền tuyến. Nhà thơ Lê Minh Quốc, một người đồng nghiệp thân thiết của Thế Hiển, gọi ông là “nghệ sĩ đồng hành cùng tuổi trẻ”. Ông nói: “Những đề tài khó, dễ bị sáo rỗng, khô cứng được Thế Hiển biến thành mềm mại, xúc cảm, bởi anh không viết bằng hư cấu, tưởng tượng. Dấu chân anh đã in trên nhiều vùng đất của Tổ quốc. Thời trẻ, anh đến với thanh niên xung phong. Sau này, anh đến với Trường Sa, với người lính trẻ miền biên viễn. Ở đâu có người lính, có thanh niên, ở đó có Thế Hiển”.
Không chỉ viết về người lính, cuộc sống đời thường cũng là nguồn cảm hứng chủ đạo trong âm nhạc của Thế Hiển. Một lần va chạm giao thông trên đường phố cũng đã trở thành chất liệu cho sáng tác của ông, đó là ca khúc “Tóc em đuôi gà”, một bài “hit” trong những năm 1990. Lần đó, khi đi ngang trường Marie Curie trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa (TP HCM), ông bị một cô bé đạp xe ngược chiều tông trúng, may mắn là không ai bị thương. Thấy bánh xe đạp của cô bé bị cong, nhạc sĩ đã dắt xe qua đường và nhờ người sửa giúp. Trong lúc chờ đợi, ông đã quan sát vẻ thơ ngây, năng động của cô bé với mái tóc đuôi gà và tà áo dài trắng. “Này cô bé có mái tóc đuôi gà/ Đạp xe trên phố, phố đông người qua…”, những dòng ca từ đầu tiên đã nảy ra trong đầu ông. Về nhà, ông vội viết lại vào tập nhạc. Bài hát này đã được đông đảo học sinh, sinh viên yêu thích. Mặc dù nhiều khán giả biết đến ca khúc này qua giọng hát của Quang Linh, nhưng không ít người thích nghe chính nhạc sĩ Thế Hiển thể hiện với phong cách sôi nổi.
Ca khúc “Dấu chấm hỏi” lại là những dòng cảm xúc của nhạc sĩ sau một lần lang thang ở Hà Nội vào đầu những năm 1990. Ông đã ghi lại hình ảnh những đứa trẻ bán vé số, đánh giày mưu sinh trong đêm: “Ϲha ơi, cha là ai? Mẹ ơi, mẹ là ai/ Đêm khuуa bên hè vắng/ Đứa bé mồ côi, đang nằm co ro/ Như dấu chấm hỏi, đặt giữa cuộc đời”. “Nhong nhong nhong”, một ca khúc dành tặng cho trẻ em, cũng là một dấu ấn khác của ông trong mảng nhạc thiếu nhi.
Trong những năm cuối đời, dù mắc bệnh hiểm nghèo, nhạc sĩ Thế Hiển vẫn không hề nguôi nhiệt huyết với âm nhạc. Năm 2023, ông đã giới thiệu tuyển tập “Hát về anh – Nhánh lan rừng”, bao gồm 40 ca khúc tiêu biểu trong sự nghiệp của ông. Trong đó, 32 nhạc phẩm đầu tiên là về đề tài người lính, còn lại là những sáng tác về tình yêu đôi lứa, quê hương đất nước như: “Cho dù có đi nơi đâu”, “Đợi chờ cơn mưa”, “Đà Lạt lập đông”. Nhạc sĩ vẫn luôn xông pha cùng bạn bè trong những chuyến đi thực tế để tìm kiếm cảm hứng sáng tác mới. Ông còn lên kế hoạch cùng Hội Âm nhạc TP HCM thực hiện một đêm kỷ niệm sự nghiệp sau khi được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân. Tuy nhiên, dự định này đã không thể thực hiện được khi bệnh tình của ông trở nặng vào tháng 9/2024.
Những người quen khi đến thăm nhà nhạc sĩ Thế Hiển đều ấn tượng với nụ cười hiền hậu và đôi mắt luôn nheo lại khi trò chuyện của ông. Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung kể lại rằng vào cuối tháng 9, anh đã đến thăm ông, và dù sức khỏe đã suy kiệt, giọng nói và ánh mắt của ông vẫn đầy đam mê khi nhắc lại những kỷ niệm xưa và những bài hát một thời. “Có lẽ âm nhạc là ngọn lửa sự sống, giúp cho nhạc sĩ tồn tại và thấy ý nghĩa với cuộc đời này”, anh chia sẻ.
Admin
Nguồn: VnExpress
