Giải thưởng Nobel, niềm vinh dự cao quý không chỉ dành cho những cá nhân xuất chúng mà còn khắc ghi dấu ấn của nhiều dòng họ. Từ những khám phá mang tính đột phá đến những cống hiến không ngừng nghỉ, các gia đình này đã cùng nhau làm nên lịch sử khoa học và nhân văn.
Câu chuyện bắt đầu với Marie và Pierre Curie, cặp vợ chồng tiên phong cùng chia sẻ giải Nobel Vật lý năm 1903 nhờ công trình nghiên cứu về hiện tượng phóng xạ. Sau khi Pierre qua đời, Marie tiếp tục con đường khoa học và được vinh danh với giải Nobel Hóa học năm 1911 cho việc phát hiện ra hai nguyên tố radium và polonium, cùng với phương pháp phân lập radium. Bà đã khai mở một lĩnh vực nghiên cứu hoàn toàn mới về phóng xạ, đồng thời cách mạng hóa nền y học.
Không chỉ là một nhà khoa học, Marie Curie còn là một người mẹ. Bà từng chia sẻ về những khó khăn trong việc cân bằng giữa công việc nghiên cứu và việc chăm sóc con cái: “Làm thế nào để vừa chăm sóc bé Irène và quán xuyến việc nhà mà không phải từ bỏ công việc nghiên cứu khoa học, đó là một vấn đề thực sự nan giải”.
“Sự gắn kết chặt chẽ” của gia đình đã giúp Marie vượt qua những thử thách này. Bà có những quan điểm tiến bộ về giáo dục con cái, thể hiện qua việc tổ chức một ngôi trường đặc biệt, nơi trẻ em được tự do phát triển, thử nghiệm và học các môn khoa học từ nhỏ với sự hướng dẫn của các giáo sư hàng đầu và bạn bè của gia đình. Phương pháp này đã đặt nền móng vững chắc cho sự nghiệp nghiên cứu của con gái lớn của bà, Irène.
Năm 1935, Irène Joliot-Curie, tiếp bước mẹ, cùng chồng là Frédéric Joliot chia sẻ giải Nobel Hóa học. Họ cùng nhau khám phá ra các nguyên tử phóng xạ nhân tạo đầu tiên, mở ra những tiến bộ vượt bậc trong y học, đặc biệt là trong cuộc chiến chống lại ung thư.
Irène và Frédéric không phải là cặp vợ chồng duy nhất cùng được vinh danh với giải Nobel. Gerty Cori và Carl Cori gặp nhau tại trường y, nơi Gerty bén duyên với ngành hóa sinh. Họ kết hôn năm 1920 và cùng nhau khám phá quá trình lưu trữ và giải phóng năng lượng của tế bào, giải đáp một trong những câu hỏi cơ bản nhất về cơ chế hoạt động của cơ thể con người.
Mặc dù không nhận được đãi ngộ tương xứng so với chồng, Gerty đã cùng ông thay đổi ngành sinh học. Họ chia sẻ giải Nobel Y học năm 1947, đưa Gerty trở thành người phụ nữ đầu tiên đoạt giải thưởng cao quý này.
Gần bảy thập kỷ sau, năm 2014, May-Britt Moser và Edward Moser cùng được trao giải Nobel Y học cho khám phá về các tế bào cấu thành “hệ thống định vị GPS” của não bộ. Họ gặp nhau tại Đại học Oslo, Na Uy, nơi cả hai cùng “cháy bỏng khao khát tìm hiểu về bộ não”. Dù đã ly hôn sau khi nhận giải, họ vẫn tiếp tục hợp tác để làm sáng tỏ những bí ẩn của não bộ.
Esther Duflo và Abhijit Banerjee tiếp tục nối dài danh sách các cặp đôi đạt giải Nobel khi được vinh danh với giải thưởng khoa học kinh tế năm 2019, cùng với cộng sự Michael Kremer. Bà Duflo chia sẻ rằng lần đầu gặp Abhijit Banerjee khi còn là sinh viên năm nhất, bà đã thấy ông là một người truyền cảm hứng đặc biệt. Họ cùng nhau theo đuổi phương pháp tiếp cận thực nghiệm để xóa đói giảm nghèo trên toàn cầu, đồng thời sáng lập Phòng thí nghiệm Hành động Nghèo đói Abdul Latif Jameel (J-PAL) với sứ mệnh giảm nghèo thông qua việc đảm bảo các chính sách được xây dựng dựa trên bằng chứng khoa học.
Không phải cặp đôi nào cũng cùng chia sẻ một giải thưởng, hoặc thậm chí được vinh danh trong cùng một lĩnh vực. Năm 1974, Gunnar Myrdal trở thành chủ nhân giải thưởng khoa học kinh tế cho công trình nghiên cứu về lý thuyết tiền tệ và các biến động kinh tế. Tám năm sau, vợ ông, Alva Myrdal, một nhà ngoại giao thành công, cùng chia sẻ giải Nobel Hòa bình năm 1982 cho những nỗ lực vì giải trừ quân bị và các khu vực phi hạt nhân, phi vũ khí.
Với những gia đình có nhiều thành viên đạt giải Nobel, người ta không khỏi tự hỏi liệu có tồn tại một loại “gene Nobel” đặc biệt nào hay không. Thực tế cho thấy có nhiều trường hợp các thành viên trong cùng một gia đình được trao giải Nobel, từ cha mẹ và con cái đến anh chị em ruột. Việc mẹ và con gái cùng đạt giải như Marie Curie và Irène Joliot-Curie là rất hiếm. Ngược lại, trường hợp cha và con trai nhận giải Nobel lại phổ biến hơn nhiều. Nhà vật lý học nổi tiếng Niels Bohr và con trai ông, Aage Bohr, là một ví dụ điển hình.
Niels Bohr đã đề xuất một lý thuyết mang tính đột phá về cấu trúc của nguyên tử, được công nhận bằng giải Nobel Vật lý năm 1922. Nhiều thập kỷ sau, con trai ông, Aage Bohr, cũng vinh dự nhận được giải Nobel.
Ở tuổi 25, Lawrence Bragg trở thành người trẻ nhất từng nhận giải Nobel Vật lý. Thành tích này càng trở nên đặc biệt hơn khi ông chia sẻ giải thưởng năm 1915 với cha mình, William Bragg, cho công trình phân tích cấu trúc tinh thể bằng tia X.
Một bộ đôi cha con khác là Sune K. Bergström và Svante Pääbo. Bergström được trao giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học năm 1982. Bốn mươi năm sau, con trai ông cũng nhận được giải thưởng này cho những khám phá liên quan đến hệ gene của các hominin đã tuyệt chủng và sự tiến hóa của loài người.
Đến nay, chỉ có một cặp anh em ruột cùng được trao giải Nobel. Năm 1969, Jan Tinbergen, 66 tuổi, nhận giải thưởng đầu tiên về khoa học kinh tế. Bốn năm sau, em trai ông, Nikolaas Tinbergen, là chủ nhân giải Nobel nhưng ở lĩnh vực sinh lý học hoặc y học, cũng ở tuổi 66.
Jan là một nhà toán học trầm lặng, trong khi Nikolaas là một nhà thám hiểm hướng ngoại. Jan đã giới thiệu kinh tế lượng, một sự kết hợp giữa toán học, lý thuyết kinh tế và thống kê. Nikolaas nhận giải Nobel cho công trình nghiên cứu về khoa học hành vi động vật: tập tính học.
Giải Nobel là một giải thưởng quốc tế danh giá, được учредил bởi Quỹ Nobel tại Stockholm từ năm 1901, dựa trên di sản của Alfred Nobel, nhà phát minh và doanh nhân người Thụy Điển. Giải thưởng được trao hàng năm cho những cá nhân và tổ chức có những đóng góp xuất sắc trong các lĩnh vực Y Sinh, Hóa học, Vật lý, Văn học và Hòa bình. Mỗi giải thưởng bao gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng.
Lễ công bố giải Nobel năm nay diễn ra từ ngày 6 đến 13 tháng 10, bắt đầu bằng giải thưởng trong lĩnh vực Sinh lý học hoặc Y học. Tất cả các thông báo về giải thưởng sẽ được phát sóng trực tiếp trên các kênh chính thức của giải Nobel.
Admin
Nguồn: VnExpress
