Thông thường, tháng 10 là thời điểm cao điểm của mùa bão ở miền Trung, với các cơn bão hình thành từ phía đông Philippines, di chuyển theo hướng tây-tây bắc, vượt qua đảo Luzon, tiến vào Biển Đông và hướng thẳng vào ven biển miền Trung. Quỹ đạo này được hình thành do sự kết hợp giữa áp cao cận nhiệt đới ở phía đông và không khí lạnh từ phương bắc.
Tuy nhiên, cơn bão Matmo hiện tại lại có hướng đi bất thường. Thay vì hướng vào miền Trung, bão đang di chuyển lên phía bắc, hướng đến khu vực biên giới Việt – Trung. Thống kê từ đầu năm đến nay cho thấy, trong số 10 cơn bão, đã có 7 cơn có quỹ đạo tương tự, bao gồm Wutip, Wipha, Kajiki, Tapah, Ragasa, Bualoi và Matmo.
Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, giải thích rằng có hai nguyên nhân chính dẫn đến sự thay đổi hướng đi của bão Matmo.
Thứ nhất, phân tích bản đồ thời tiết cho thấy áp cao cận nhiệt đới đang chi phối theo hướng tây bắc, sau đó có xu hướng rút ra phía đông và lệch nam. Điều này tạo điều kiện cho bão Matmo chuyển hướng lên phía bắc. Thứ hai, không khí lạnh từ phía bắc vẫn còn yếu và chưa đủ sức đẩy bão xuống phía nam, hướng vào miền Trung.
Theo TS. Kiên, sự kết hợp của hai yếu tố này khiến bão Matmo không đổ bộ vào miền Trung như thường lệ, mà di chuyển lên phía bắc, gây ảnh hưởng đến vịnh Bắc Bộ và miền Bắc.
Mặc dù quỹ đạo bão tháng 10 thường hướng về miền Trung, nhưng các số liệu thống kê dài hạn và bản đồ hướng đi trung bình trong 40 năm gần đây cho thấy cũng có một nhánh bão di chuyển lên phía bắc, qua Luzon vào Biển Đông, đến đảo Hải Nam hoặc bán đảo Lôi Châu, rồi tiến vào vịnh Bắc Bộ. Tần suất của nhánh này thấp hơn so với nhánh vào miền Trung, nhưng vẫn xuất hiện đều đặn qua các mùa bão.
TS. Kiên dẫn chứng một số cơn bão trong lịch sử có quỹ đạo tương tự, như bão Sarika (tháng 10/2016) đổ bộ vào Hải Nam sau khi vượt qua Luzon, gây mưa lớn ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ do tương tác với không khí lạnh. Bão Khanun (tháng 10/2017) mạnh lên ở phía bắc Biển Đông, hướng đến Hải Nam – Quảng Đông, gây gió mạnh và sóng lớn trên vịnh Bắc Bộ, cùng mưa lớn ở miền Bắc. Bão Nesat (cuối tháng 9 đầu tháng 10/2011) cũng di chuyển lên Hải Nam – Quảng Đông sau khi ảnh hưởng đến Luzon, gây gió mùa mạnh và mưa lớn ở miền Bắc Việt Nam.
Với diễn biến hiện tại, TS. Trương Bá Kiên nhận định bão Matmo gây ra hai nguy cơ lớn nhất. Đầu tiên là gió mạnh trên biển và ven bờ. Vịnh Bắc Bộ có thể có gió mạnh cấp 7-8, sau tăng lên cấp 9-10; vùng biển Quảng Ninh – Hà Tĩnh có gió cấp 6-7, giật cấp 8-9. Trên đất liền, Quảng Ninh có thể có gió mạnh cấp 6-7, giật cấp 8-9; Hải Phòng cấp 5-6, giật cấp 8-9. Gió mạnh gây nguy hiểm cho tàu thuyền, khu neo đậu và các công trình ven biển.
Nguy cơ thứ hai là mưa lớn diện rộng. Dự báo từ ngày 5-6/10, Đông Bắc Bộ sẽ có mưa lớn, sau đó lan sang Việt Bắc, với lượng mưa phổ biến từ 100-200 mm, có nơi trên 250 mm. TS. Kiên nhấn mạnh, trong bối cảnh miền Bắc vừa trải qua nhiều đợt bão, đặc biệt là bão Bualoi, địa hình miền núi dốc và nhiều hồ chứa vừa và nhỏ khiến mưa lớn kéo dài dễ gây lũ quét, sạt lở đất và ngập úng đô thị.
Trước tình hình này, các chuyên gia khí tượng khuyến cáo cần nâng cao ý thức cộng đồng và có hành động khẩn trương, quyết liệt từ cả chính quyền và người dân để giảm thiểu thiệt hại do bão Matmo gây ra.
Chính quyền địa phương cần nhanh chóng rà soát các khu vực có nguy cơ cao về lũ quét, sạt lở, ngập sâu; tổ chức sơ tán dân ở các khu vực ven biển, vùng trũng thấp, chân núi. Các hồ chứa thủy điện, thủy lợi cần có phương án điều tiết chủ động, tránh xả lũ bất ngờ gây nguy hiểm cho hạ du. Hệ thống thông tin liên lạc và lực lượng cứu hộ cứu nạn cần sẵn sàng ứng trực 24/24h.
Người dân cần chấp hành nghiêm túc chỉ đạo di dời, không ở lại những nơi nguy hiểm; hạn chế đi lại qua các ngầm tràn, sông suối khi có mưa lớn. Đồng thời, cần chủ động gia cố nhà cửa, bảo vệ tài sản, thu hoạch nông sản nếu có thể để giảm thiểu thiệt hại. Đặc biệt, cần thường xuyên cập nhật thông tin dự báo, cảnh báo từ cơ quan khí tượng thủy văn và chính quyền để ứng phó kịp thời.
Admin
Nguồn: VnExpress
