Một cuộc gọi từ Thụy Điển bằng tiếng Anh đã mang đến tin vui mà bất kỳ nhà khoa học nào cũng mơ ước. Giáo sư Shimon Sakaguchi, 74 tuổi, chia sẻ với The Sankei Shimbun: “Vợ tôi cũng có mặt trong phòng lúc đó. Bà ấy dường như nhận ra ngay và nói ‘À, lại là một cuộc gọi như thế này đây’. Tôi nghĩ bà ấy rất vui.”
Ngày 6 tháng 10 vừa qua, Viện Karolinska công bố Giáo sư Sakaguchi là một trong ba chủ nhân của giải Nobel Y Sinh năm 2024, vinh danh cho khám phá mang tính đột phá của ông về “tế bào T điều hòa”. Những “người lính gác” thầm lặng này có khả năng hãm phanh hệ miễn dịch, mở ra hướng điều trị mới cho bệnh ung thư và các bệnh tự miễn. Đây là năm thứ hai liên tiếp Nhật Bản có đại diện đoạt giải Nobel, sau khi tổ chức Nihon Hidankyo, đại diện cho những người sống sót sau vụ ném bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki, được trao giải Nobel Hòa bình.
Trong buổi họp báo sau đó, bà Noriko, 71 tuổi, đứng cạnh chồng, không giấu được niềm hạnh phúc. Với Giáo sư Sakaguchi, bà không chỉ là người bạn đời gắn bó gần nửa thế kỷ, mà còn là “người bạn, người đồng chí thấu hiểu tôi nhất, người cùng tôi đi chung một con đường.”
Con đường đó là một hành trình dài của sự kiên định và đồng lòng, bắt đầu từ một thập kỷ bị giới học thuật hoài nghi. Vào những năm 1980, khi Sakaguchi lần đầu tiên đưa ra giả thuyết về sự tồn tại của các tế bào có khả năng ức chế hệ miễn dịch, ông đã đi ngược lại quan điểm phổ biến thời bấy giờ. Cộng đồng khoa học khi đó cho rằng cơ chế này không hề tồn tại. “Các kết quả nghiên cứu của chúng tôi đã bị phớt lờ trong suốt 10 năm,” ông nhớ lại. Đó thực sự là một “giai đoạn nghịch cảnh.” Nhóm nghiên cứu dần thu hẹp lại, đôi khi chỉ còn hai vợ chồng, và việc xin tài trợ trở thành một cuộc chiến không hồi kết.
Trong giai đoạn khó khăn đó, bà Noriko là nguồn động viên lớn nhất. “Tôi có niềm tin mãnh liệt rằng chúng tôi đang đi đúng hướng và chưa bao giờ từ bỏ,” bà chia sẻ. Giáo sư Sakaguchi cũng thừa nhận: “Thực tế khi đó chỉ có hai vợ chồng tôi. Bà ấy đã làm rất tốt việc chăm sóc động vật thí nghiệm và phân tích tế bào.”
Sự gắn kết của họ bắt nguồn từ cuộc gặp gỡ tình cờ vào năm 1977 tại Trung tâm Ung thư Aichi. Bà Noriko, khi đó là một sinh viên y khoa đang thực tập, đã bị ấn tượng bởi người đàn ông “nghiêm túc” với “ánh mắt sắc bén” khi làm nghiên cứu. “Tôi chưa từng gặp ai mang trong mình hoài bão lớn lao đến vậy. Điều đó thật mới mẻ,” bà kể lại.
Họ kết hôn hai năm sau đó và cùng nhau đến Mỹ, tìm kiếm những chân trời khoa học mới. Tại Đại học Johns Hopkins, bà Noriko, một bác sĩ da liễu, đã gác lại sự nghiệp riêng để trực tiếp hỗ trợ các thí nghiệm của chồng, trở thành đồng tác giả của nhiều bài báo quan trọng định hình nên sự nghiệp của ông.
Con đường đến với thành công của Sakaguchi không hề dễ dàng. Anh trai ông kể rằng em mình “chỉ là một cậu bé nhà quê bình thường,” lớn lên bên hồ Biwa với sở thích bơi lội và câu cá. Mặc dù xuất thân trong một gia đình có truyền thống học thuật, ông từng trượt đại học. Tuy nhiên, chính một năm tự học sau cú vấp ngã đó đã cho ông “cơ hội để tư duy độc lập,” một kỹ năng vô cùng quan trọng trong khoa học.
Sau khi tốt nghiệp Đại học Kyoto danh tiếng và hoàn thành nghiên cứu tại Mỹ, ông trở về Nhật Bản và dần trở thành một tên tuổi lớn trong ngành miễn dịch học. Phòng thí nghiệm chỉ có hai người ngày nào giờ đã phát triển thành một đội ngũ khoảng 30 nhà nghiên cứu trẻ. Tại đó, bà Noriko, với tính cách vui vẻ và sự tận tâm, được các sinh viên yêu mến gọi bằng cái tên trìu mến: “Mẹ của Lab.”
Khám phá về tế bào T điều hòa (Treg) của họ có ý nghĩa vô cùng to lớn. Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Reviews Immunology, sự thiếu hụt hoặc rối loạn chức năng của tế bào Treg có liên quan trực tiếp đến hơn 80 loại bệnh tự miễn, ảnh hưởng đến khoảng 4% dân số toàn cầu. Liệu pháp dựa trên khám phá của Giáo sư Sakaguchi hứa hẹn mang lại phương pháp điều trị hiệu quả cho các căn bệnh này.
Không chỉ dừng lại ở phòng thí nghiệm, vài năm trước, hai vợ chồng đã thành lập một công ty khởi nghiệp mang tên Regcel với mục tiêu thương mại hóa liệu pháp tế bào. Vào tháng 3 vừa qua, họ quyết định chuyển đến Mỹ để tiếp cận một môi trường đầu tư sôi động hơn. “Chúng tôi đang tận hưởng thử thách mới này,” Giáo sư Sakaguchi nói. Bà Noriko mỉm cười thêm vào: “Cảm giác như chúng tôi đang sống lại những ngày tháng thanh xuân của mình.”
Trong những lúc rảnh rỗi, hai vợ chồng vẫn thường cùng nhau đi dạo dọc bờ sông Kamo ở Kyoto, tận hưởng những giây phút thư giãn sau gần nửa thế kỷ cùng nhau theo đuổi đam mê khoa học.
Trong các chuyến công tác nước ngoài, nếu có thời gian, Giáo sư Sakaguchi thường ghé thăm các bảo tàng nghệ thuật địa phương. “Tôi sẽ không tự nhận mình là một người yêu nghệ thuật, nhưng tôi đoán rốt cuộc thì mình vẫn thích nghệ thuật,” ông nói, đồng thời bày tỏ mong muốn được cầm lại cây cọ vẽ khi nghỉ hưu.
Khi được hỏi sẽ làm gì với tiền thưởng, Giáo sư Sakaguchi cho biết ông “sẽ dùng nó cho một việc gì đó thú vị và có ích cho xã hội.”
Admin
Nguồn: VnExpress
