Hôm nay, ngày 7/10, Giải Nobel Vật lý 2025 sẽ được công bố vào lúc 16h45 (giờ Hà Nội) tại Stockholm, Thụy Điển. Danh tính người chiến thắng được giữ bí mật tuyệt đối cho đến phút chót, chỉ những thành viên của Hội đồng Nobel Vật lý và Ban Vật lý thuộc Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển mới được biết. Tuy nhiên, trước giờ công bố, giới chuyên gia đã đưa ra nhiều dự đoán về những ứng viên tiềm năng.
Tạp chí Physics World của Viện Vật lý (IOP) tại Anh nhận định, giải Nobel Vật lý năm nay có thể vinh danh các nhà khoa học có đóng góp lớn trong lĩnh vực thông tin lượng tử và thuật toán. Các công trình tiên phong trong lĩnh vực này, phần lớn được thực hiện từ nhiều thập kỷ trước, hiện đã được ứng dụng rộng rãi trong máy tính lượng tử và hệ thống mật mã. Theo đó, các ứng viên tiềm năng bao gồm Peter Shor (Viện Công nghệ Massachusetts), người chứng minh máy tính lượng tử có thể bẻ khóa một phương pháp mã hóa tiêu chuẩn vào năm 1994, cùng với giáo sư khoa học máy tính Gilles Brassard (Đại học Montréal) và nhà vật lý Charles Bennett (Trung tâm IBM Research) với các nghiên cứu về mã hóa lượng tử.
Một ứng viên sáng giá khác là giáo sư vật lý David Deutsch (Đại học Oxford), người được mệnh danh là “cha đẻ của điện toán lượng tử”. Mặc dù không phải là người đầu tiên đưa ra ý tưởng về điện toán lượng tử, ông đã chứng minh rằng máy tính lượng tử có thể đạt được lợi thế tốc độ so với máy tính cổ điển, từ đó thu hút sự chú ý đến lĩnh vực này. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng giải thưởng Nobel chỉ được trao tối đa cho ba người.
Một khả năng khác là giải Nobel Vật lý sẽ vinh danh thuyết vũ trụ giãn nở, mô tả quá trình vũ trụ giãn nở theo cấp số nhân trong giai đoạn sơ khai, nhằm giải thích tình trạng quan sát được của vũ trụ ngày nay. Nếu điều này xảy ra, các nhà vật lý Alan Guth (Viện Công nghệ Massachusetts), Andrei Linde (Đại học Stanford) và Paul Steinhardt (Đại học Princeton) là những ứng viên hàng đầu.
Đáng tiếc, nhà khoa học Alexei Starobinsky, một ứng cử viên sáng giá khác, đã qua đời vào năm 2023, trong khi giải Nobel chỉ được trao cho những người còn sống.
Physics World cũng đề cập đến một hướng nghiên cứu thú vị khác có thể được vinh danh: siêu vật liệu (metamaterial). Đây là những vật liệu được thiết kế đặc biệt để tương tác khác thường với ánh sáng, âm thanh hoặc nhiệt độ. Nếu lĩnh vực này được tôn vinh, nhà khoa học John Pendry (Đại học Hoàng gia London), người tiên phong về quang học biến đổi, gần như chắc chắn sẽ được xướng tên. Khái niệm quang học biến đổi giúp đơn giản hóa cách hiểu về sự tương tác giữa ánh sáng và siêu vật liệu, mở đường cho việc thiết kế những vật thể và thiết bị có đặc tính ấn tượng.
Một trong những ứng dụng nổi bật của siêu vật liệu là áo choàng tàng hình hoạt động ở tần số vi sóng, được nhà khoa học David Smith (Đại học Duke) chế tạo lần đầu vào năm 2006. Ông cũng là một ứng cử viên tiềm năng cho giải Nobel Vật lý năm nay. Bên cạnh đó, nhà vật lý ứng dụng Federico Capasso (Đại học Harvard), nổi tiếng với phát minh laser tầng lượng tử, cũng là một ứng viên sáng giá nhờ những đóng góp to lớn trong việc phát triển siêu vật liệu cho các ứng dụng quang học thực tế.
Viện Thông tin Khoa học (ISI) thuộc công ty phân tích Clarivate cũng đưa ra những dự đoán riêng. Hàng năm, ISI công bố danh sách Citation Laureates, bao gồm các nhà nghiên cứu có sức ảnh hưởng sâu rộng và được trích dẫn nhiều nhất, với những đóng góp lớn tương đương những người từng đoạt giải Nobel. Từ năm 2002, đã có 75 người trong danh sách này sau đó nhận được giải Nobel.
Danh sách Citation Laureates năm nay bao gồm 22 nhà nghiên cứu đến từ các tổ chức học thuật tại 8 quốc gia và khu vực trên thế giới. Trong lĩnh vực vật lý, ISI tập trung vào ba công trình nghiên cứu với sự tham gia của 6 nhà khoa học. Đầu tiên là Ingrid Daubechies (Đại học Duke), Stephane Mallat (Đại học Pháp) và Yves Meyer (Đại học Paris-Saclay) với những đóng góp trong việc phát triển thuyết wavelet, một cuộc cách mạng trong toán học và vật lý với nhiều ứng dụng thực tiễn, chẳng hạn như xử lý hình ảnh.
Tiếp theo, David DiVincenzo (Đại học RWTH Aachen) và Daniel Loss (Đại học Basel) được vinh danh nhờ đề xuất mô hình Loss-DiVincenzo cho máy tính lượng tử, sử dụng spin của electron trong các chấm lượng tử làm qubit.
Cuối cùng, nhà thiên văn Ewine van Dishoeck (Đại học Leiden) được ghi nhận với những đóng góp tiên phong cho ngành hóa học thiên văn, giúp khám phá các đám mây phân tử trong vùng không gian liên sao và vai trò của chúng trong quá trình hình thành sao và hành tinh.
Tuy nhiên, dự đoán của ISI trong năm 2024 đã không chính xác. Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã trao giải Nobel Vật lý cho John J. Hopfield (Đại học Princeton, Mỹ) và Geoffrey E. Hinton (Đại học Toronto, Canada) “vì những khám phá và phát minh nền tảng mở đường cho học máy với mạng thần kinh nhân tạo”.
Ellen Moons, chủ tịch Hội đồng Nobel Vật lý năm ngoái, nhấn mạnh: “Công trình của những người đoạt giải đã mang lại lợi ích to lớn. Trong vật lý, chúng tôi sử dụng mạng thần kinh nhân tạo trong nhiều lĩnh vực, ví dụ như phát triển vật liệu mới với các đặc tính nhất định”.
Admin
Nguồn: VnExpress
