Trong hội thảo “Văn học Việt Nam sau năm 1975: Thành tựu, vấn đề và triển vọng” diễn ra ngày 6/10 tại Hà Nội, các nhà văn, nhà phê bình đã cùng nhau nhìn lại chặng đường phát triển, những thách thức và cơ hội của văn học Việt Nam trong bối cảnh mới.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, trong phát biểu đề dẫn, nhấn mạnh về một hiện thực đất nước đầy biến động, phong phú về cảm xúc, điều mà ông cho là chất liệu quý giá cho các nhà văn. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn chỉ ra rằng không ít người cầm bút vẫn còn đi theo lối mòn, thiếu sự dấn thân sáng tạo, chưa mạnh dạn phản biện. Ông đặt câu hỏi về khả năng “dũng cảm” và “sáng tạo” của văn học Việt Nam trong việc tạo dựng một chân dung đậm nét trên văn đàn thế giới.
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên đánh giá cao tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh, coi đây là một trong số ít tác phẩm đỉnh cao trong 50 năm qua, đồng thời bày tỏ sự tiếc nuối khi chưa có tác phẩm nào tiếp nối được tầm vóc này.
Nhìn lại giai đoạn sau năm 1986, thời kỳ mà nhà văn Nguyễn Minh Châu gọi là sự chuyển đổi từ “viết cho lãnh đạo” sang “viết cho dân chúng”, Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Dân nhận xét rằng các tác giả mới chủ yếu tập trung vào số phận cá nhân mà ít quan tâm đến thân phận con người và dân tộc. Ông gợi ý về việc học hỏi các nhà văn lớn trên thế giới, những người luôn trăn trở về thân phận con người để tạo nên những tác phẩm có giá trị nhân loại, như cuốn “Thân phận con người” của André Malraux.
Ông Nguyễn Văn Dân cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của lý luận và phê bình trong việc tạo ra những tác phẩm tầm cỡ. Ông cho rằng, những người làm công tác này cần có cái nhìn so sánh, nghiên cứu sâu rộng hơn về các tác phẩm trên thế giới, từ đó giúp các tác giả Việt Nam định vị được vị trí của văn học nước nhà và thấy được sự khác biệt trong quan niệm nghệ thuật.
Một điểm chung được các diễn giả nhấn mạnh là sự cần thiết của việc vượt qua lối mòn trong sáng tác và động viên đội ngũ cây bút trẻ. Nguyễn Quang Thiều cảnh báo về nguy cơ bị trí tuệ nhân tạo thay thế nếu nhà văn thiếu đổi mới. Ông tin rằng sự sáng tạo, rung cảm và trí tuệ của con người sẽ chiến thắng sự can thiệp của AI.
Giáo sư Phong Lê đặc biệt nhấn mạnh vai trò của lực lượng trẻ, những tác giả dưới 30 tuổi, trong việc tạo ra một cuộc chuyển đổi mang tính cách mạng cho văn học. Ông nhắc lại đoạn mở đầu bài viết của nhà thơ Hoàng Đăng Khoa, nhấn mạnh rằng “trẻ” không đồng nghĩa với thiếu kinh nghiệm và cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc. Ông kỳ vọng thế hệ này sẽ mang đến những bước ngoặt quan trọng, tương tự như các giai đoạn phát triển trước đó của văn học Việt Nam.
Nhà phê bình Nguyễn Đăng Điệp đồng tình với quan điểm này, cho rằng mỗi giai đoạn lịch sử đều có một tiếng nói riêng và thế hệ sau sẽ tiếp thu kinh nghiệm từ quá khứ để sáng tạo nên những tác phẩm phù hợp với hiện tại.
Bên cạnh những vấn đề và thách thức, hội thảo cũng ghi nhận những thành tựu của văn học Việt Nam trong 50 năm qua. Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến đánh giá cao nội dung hòa hợp dân tộc trong văn học, trong khi nhà phê bình Nguyễn Hoài Nam nhấn mạnh sự phát triển của văn học người Việt ở nước ngoài, vừa đi sâu vào quá khứ, vừa mở rộng đến các vấn đề toàn cầu.
Hội thảo do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức, với sự chủ trì của Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thế Kỷ, nhà văn Nguyễn Bình Phương và Phó giáo sư, Tiến sĩ, nhà phê bình văn học Nguyễn Đăng Điệp. Trước đó, hội thảo đã được tổ chức tại TP HCM và Đà Nẵng. Sự kiện là cơ hội để các nhà văn, nhà phê bình cùng nhau suy ngẫm về quá khứ, đánh giá hiện tại và hướng tới tương lai của văn học Việt Nam.
Admin
Nguồn: VnExpress
