Tháng 10/2022, giới quân sự toàn cầu không khỏi giật mình khi chứng kiến quân đội Nga đồng loạt triển khai 43 máy bay không người lái (UAV) tự sát Geran-2 để tấn công Ukraine. Động thái này đánh dấu một bước ngoặt trong chiến thuật quân sự, khi một cuộc tập kích tầm xa quy mô lớn bằng UAV được thực hiện. Nhiều chuyên gia nhận định rằng Geran-2 thực chất là phiên bản UAV Shahed do Iran cung cấp cho Nga.
Trong thời gian ngắn, mẫu UAV này đã trở thành vũ khí tấn công chủ lực của Nga, đặc biệt nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Nga đã sử dụng hàng trăm chiếc Geran-2 trong mỗi đợt tấn công, với đỉnh điểm là cuộc tập kích bằng 810 chiếc UAV vào ngày 7/9.
Với chi phí sản xuất ước tính khoảng 35.000 USD mỗi chiếc, tầm bay lên tới 2.500 km và khả năng mang theo đầu nổ nặng tới 90 kg, Geran-2 không chỉ là nỗi ám ảnh đối với hệ thống phòng không Ukraine mà còn là biểu tượng của cuộc cách mạng trong phát triển vũ khí bất đối xứng. Nó chứng minh tính hiệu quả của dòng UAV tự sát do Iran phát triển.
Quá trình phát triển UAV tự sát của Iran bắt đầu từ đầu những năm 2000, sau khi chứng kiến những mẫu tiên phong của Israel và Nam Phi. Kết quả của quá trình này là sự ra đời của dòng Shahed-136, được sản xuất bởi Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Shahed. UAV này có thiết kế cánh tam giác liền thân, sử dụng động cơ piston giá rẻ và thân vỏ làm từ sợi thủy tinh.
Theo Steve Wright, cố vấn thiết kế UAV cho chính phủ Anh, thiết kế cánh tam giác giúp Shahed-136 có thể sản xuất hàng loạt với chi phí thấp, do không đòi hỏi cấu trúc khung thân phức tạp. Việc sử dụng vật liệu sợi thủy tinh hoặc sợi carbon cho thân vỏ, cùng với động cơ cánh quạt, cũng góp phần giảm giá thành sản xuất.
Lần đầu tiên dòng UAV này được sử dụng trong thực chiến có lẽ là vào ngày 13/9/2022, khi các mảnh vỡ mang dòng chữ “Geran-2” được tìm thấy ở thành phố Kupyansk, tỉnh Kharkov. Rodion Kulahin, chỉ huy pháo binh thuộc Lữ đoàn Xung kích số 92 Ukraine, cho biết Geran-2 đã phá hủy 4 khẩu pháo và hai xe thiết giáp chở quân BTR của họ trong chiến dịch phản công ở Kharkov.
Chỉ một tháng sau, quân đội Nga đã không chỉ sử dụng Geran-2 cho các cuộc tấn công đơn lẻ mà còn huy động hàng chục chiếc cho các cuộc tấn công phối hợp nhằm vào mạng lưới năng lượng của Ukraine.
Tổ chức Nghiên cứu Vũ khí Xung đột (CAR) có trụ sở tại Anh nhận định rằng Nga đã sao chép và cải tiến thành công mẫu Shahed-136 của Iran, tự sản xuất phiên bản Geran-2 nội địa chỉ vài tháng sau khi chúng tham chiến tại Ukraine. Nhà máy sản xuất loại máy bay này đã hoạt động từ tháng 3/2023, sớm hơn một năm so với dự đoán của phương Tây.
Hiện nay, Nga là quốc gia sản xuất và sử dụng nhiều UAV kiểu Shahed-136 nhất trên thế giới, với khoảng 30.000 chiếc thuộc dòng Geran dự kiến sẽ được xuất xưởng trong năm nay. Sản lượng này có thể tăng gấp đôi vào năm 2026. Điều này cho phép Nga huy động hàng trăm máy bay cho mỗi trận đánh, thậm chí có thể vượt mốc 1.000 chiếc trong mỗi đợt tấn công vào cuối năm nay.
Hiệu quả chiến đấu của Shahed-136 trên chiến trường Ukraine đã tạo nên một làn sóng các quốc gia tìm cách sao chép mẫu UAV này.
Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump từng cho biết Mỹ đang phát triển một loại UAV mới và đề cập đến dòng Shahed, đồng thời bày tỏ sự quan tâm đến các mẫu UAV do Iran phát triển. Ông nhận xét rằng Iran đã chế tạo ra những loại UAV tốt, có giá thành rẻ, nhanh và nguy hiểm.
Hồi tháng 7, công ty quốc phòng Mỹ SpektreWorks đã trưng bày các nguyên mẫu thuộc Hệ thống Chiến đấu Không người lái Giá rẻ (LUCAS), với sự tham gia của Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tại Lầu Năm Góc. Theo công ty này, phiên bản FLM 131 và 136 “có sức hấp dẫn đối với quân đội Mỹ khi họ tìm kiếm các hệ thống tấn công tự sát mà không làm tăng chi phí”.
LUCAS được giới thiệu là dòng UAV có thể cung cấp cho Bộ tư lệnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của quân đội Mỹ “công cụ mô phỏng mối đe dọa tiềm tàng”, đồng thời có chi phí vận hành và bảo trì thấp so với các loại tên lửa hoặc máy bay truyền thống.
Jake Epstein, biên tập viên quân sự của Business Insider, chỉ ra rằng các nguyên mẫu FML có thiết kế cánh hình tam giác, đầu tròn và đầu cánh dựng đứng, rất giống dòng Shahed và Geran. Số hiệu 131 và 136 cũng được Iran sử dụng để đặt cho hai mẫu UAV tự sát thuộc dòng Shahed.
Nhiều quốc gia châu Âu cũng đang theo đuổi các dòng UAV tự sát giá rẻ tương tự Shahed-136, thay vì tập trung vào việc chế tạo các loại máy bay phức tạp và đắt tiền.
Công ty MGI Engineering của Anh giới thiệu mẫu SkyShark, được quảng cáo là có tốc độ bay gấp đôi Shahed-136 và mức giá cạnh tranh, dao động từ 50.000 đến 65.000 USD mỗi chiếc. Tập đoàn MBDA cũng đang phát triển một loại UAV lai tên lửa hành trình với tầm bay khoảng 480 km, được sản xuất hàng loạt với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với tên lửa thông thường.
Một số công ty như Saab của Thụy Điển còn bán UAV huấn luyện giống Shahed-136 để quân đội NATO luyện tập các chiến thuật đối phó.
Tuy nhiên, phương Tây vẫn gặp khó khăn trong việc sao chép UAV giá rẻ của Iran, chủ yếu do chi phí nhân công và vật liệu quá cao. Ví dụ, dòng drone tự sát Altius của Anduril, có tầm bay tối đa 400 km và khả năng mang theo tải trọng 15 kg, có chi phí lên tới hơn một triệu USD mỗi chiếc.
Tư duy chế tạo UAV cao cấp như MQ-9 Reaper cũng khiến Mỹ và các đồng minh khó chuyển sang mô hình drone giá rẻ trong thời gian ngắn. Dominika Kunertova, chuyên gia từ Đại học Hoàng gia London, cho rằng phương Tây đang tụt hậu trong lĩnh vực UAV vì thiếu sáng tạo, với nhiều rào cản từ chuỗi cung ứng đến tích hợp công nghệ.
Các chuyên gia quân sự nhận định rằng sự phổ biến của dòng Shahed trong cuộc xung đột ở Ukraine là một lời cảnh tỉnh, cho thấy phương Tây cần những giải pháp thay thế cho các loại tên lửa có giá hơn một triệu USD và mất hơn một năm để sản xuất.
James Patton Rogers, chuyên gia UAV tại Viện Chính sách Công nghệ Cornell Brooks thuộc Đại học Cornell, cảnh báo rằng việc triển khai số lượng lớn UAV tự sát để làm suy yếu hệ thống phòng không của đối phương là một yếu tố thay đổi cuộc chơi. Các cuộc tấn công tầm xa, có độ chính xác cao, sử dụng nhiều UAV giá rẻ để làm quá tải hệ thống phòng thủ là mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh hiện nay.
Admin
Nguồn: VnExpress
