Theo thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Phương từ khoa Dinh dưỡng Tiết chế, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, người trưởng thành được xem là thiếu cân khi chỉ số khối cơ thể (BMI) dưới 18,5 kg/m2. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Nhiều người dù ăn nhiều vẫn không tăng cân, và tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau.
Một trong những yếu tố đó là cơ địa. Di truyền có ảnh hưởng đến tốc độ chuyển hóa cơ bản, cân nặng, vóc dáng và tỷ lệ cơ – mỡ của cơ thể. Mỗi người có một tốc độ chuyển hóa khác nhau. Những người có “gene gầy” thường có quá trình trao đổi chất diễn ra nhanh hơn bình thường, khiến năng lượng nạp vào cơ thể bị đốt cháy nhiều hơn.
Chế độ ăn uống thiếu khoa học cũng là một nguyên nhân phổ biến. Việc ăn nhiều về số lượng nhưng không đủ chất dinh dưỡng sẽ gây khó khăn cho việc tăng cân. Thói quen ăn uống thất thường, bỏ bữa sáng hoặc ăn không đúng giờ có thể làm chênh lệch nồng độ đường huyết và thành phần dinh dưỡng trong cơ thể. Khi cơ thể bị đói kéo dài, nó sẽ sử dụng nguồn glucose, mỡ và protein dự trữ, dẫn đến sụt cân và giảm khối cơ. Thói quen này còn khiến hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về dạ dày và ruột. Ngoài ra, việc ăn quá nhiều cùng một lúc có thể gây quá tải cho hệ tiêu hóa, khiến thức ăn không được chuyển hóa và hấp thu hết vào cơ thể.
Khả năng hấp thu dinh dưỡng kém do các vấn đề tiêu hóa cũng có thể là nguyên nhân. Các bệnh tiêu hóa có thể làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất từ thức ăn. Các bệnh lý liên quan đến rối loạn hấp thu thường gặp bao gồm suy tụy ngoại tiết, xơ nang, bệnh Celiac, viêm loét đại trực tràng chảy máu, bệnh Crohn và hội chứng ruột kích thích. Nhiễm ký sinh trùng như giun, sán trong đường ruột cũng có thể hấp thu chất dinh dưỡng từ thức ăn, gây thiếu máu.
Rối loạn nội tiết cũng là một yếu tố cần xem xét. Một số bệnh nội tiết như cường giáp có thể làm cho cơ thể sản xuất dư thừa hormone tuyến giáp, làm tăng tốc độ trao đổi chất và đốt cháy nhiều calo hơn trong ngày. Người bệnh có thể vẫn sụt cân dù ăn nhiều hơn bình thường. Ở những người mắc bệnh đái tháo đường type 1, đường không được sử dụng, khiến cơ thể “đói năng lượng” và kích thích cảm giác thèm ăn. Tuy nhiên, do không sử dụng được lượng đường từ thức ăn, cơ thể phải chuyển sang đốt cháy mỡ dự trữ và protein trong cơ bắp để có năng lượng hoạt động, dẫn đến sụt cân. Các rối loạn nội tiết khác của tuyến yên, tuyến thượng thận cũng có thể khiến cơ thể sử dụng hoặc đào thải năng lượng một cách bất thường. Tình trạng căng thẳng kéo dài hoặc trầm cảm cũng có thể ảnh hưởng đến thói quen ăn uống, cân nặng và sức khỏe.
Việc lạm dụng thuốc và chất kích thích cũng có thể gây ảnh hưởng đến cân nặng. Sử dụng thuốc kháng sinh trong thời gian dài có thể tác động xấu đến hệ vi sinh đường ruột, gây chán ăn, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, giảm hấp thu dinh dưỡng và ảnh hưởng đến cân nặng. Tác dụng phụ của các thuốc điều trị trầm cảm, lợi tiểu, nhuận tràng… hoặc sử dụng các chất kích thích quá mức có thể làm tăng chuyển hóa hoặc giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Ngoài ra, lười vận động cũng là một yếu tố quan trọng. Ít vận động làm chậm quá trình trao đổi chất, giảm khối cơ, tăng mỡ bụng và tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, rối loạn mỡ máu, sỏi túi mật… Bác sĩ Phương khuyến cáo rằng, để tăng cân một cách lành mạnh, người gầy cần bổ sung đầy đủ 4 nhóm dưỡng chất gồm chất bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất, đồng thời có kế hoạch luyện tập để kích thích khối cơ phát triển.
Trong trường hợp sức khỏe bình thường, nên tăng năng lượng khẩu phần bằng cách ăn thêm 2-3 bữa phụ mỗi ngày xen kẽ giữa các bữa chính, bổ sung các món giàu năng lượng như bơ, các loại hạt, phô mai… Tăng cường lượng protein, ưu tiên các loại thịt, cá, trứng, sữa, đậu phụ… để hỗ trợ tăng khối cơ. Cần tránh ăn nhiều đồ ngọt, nước có gas hoặc thực phẩm chế biến sẵn vì chúng dễ gây rối loạn chuyển hóa và tăng cân không lành mạnh.
Tập thể dục thường xuyên giúp kích thích quá trình trao đổi chất, tăng cường hấp thụ các chất dinh dưỡng từ thực phẩm. Ngủ đủ giấc từ 7-8 tiếng mỗi đêm, giải tỏa căng thẳng bằng thiền, yoga, đi bộ nhẹ nhàng hoặc các hoạt động thư giãn cũng giúp ổn định hormone.
Bác sĩ Phương cũng khuyến cáo mọi người nên cẩn trọng với các sản phẩm hỗ trợ tăng cân, vì chúng có thể chứa corticoid và các chất không rõ thành phần hoặc nguồn gốc. Lạm dụng thuốc, thực phẩm chức năng quá mức hoặc sử dụng trong thời gian dài có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa chất dinh dưỡng, tích nước trong cơ thể, gây suy gan, suy thận…
Nếu đã ăn uống đầy đủ mà vẫn không tăng cân, kèm theo các triệu chứng bất thường như mệt mỏi, suy nhược, rối loạn tiêu hóa hoặc sụt cân nhanh, bạn nên đến bệnh viện để khám và tìm ra nguyên nhân.
Admin
Nguồn: VnExpress
