Điện mặt trời nông nghiệp (APV) đang nổi lên như một giải pháp đầy tiềm năng cho ngành nông nghiệp Việt Nam, hứa hẹn giải quyết đồng thời bài toán năng lượng sạch và phát triển nông nghiệp bền vững. Theo đánh giá từ Viện Nghiên cứu Thị trường và Thể chế Nông nghiệp (AMI) và Viện Môi trường Nông nghiệp, các mô hình APV điển hình tại Việt Nam cho thấy những kết quả khả quan về hiệu quả kinh tế và lợi ích môi trường.
Các dự án APV triển khai từ năm 2019 đến nay cho thấy sự đa dạng về hiệu quả kinh tế. Đáng chú ý, các trang trại công nghệ cao có khả năng đạt lợi nhuận trên 1 tỷ đồng mỗi ha mỗi năm nếu tự sản xuất và tiêu thụ, đồng thời diện tích lắp đặt pin mặt trời tương đương với diện tích đất canh tác. Lợi nhuận tăng lên nhờ tiết kiệm chi phí năng lượng và tăng năng suất cây trồng, vật nuôi. Việc bố trí hệ thống pin mặt trời một cách hợp lý giúp giảm nhiệt độ, từ đó tăng năng suất cho nhiều loại vật nuôi và một số cây trồng ưa bóng râm.
Kết quả khảo sát của AMI tại khu vực miền Trung và Tây Nguyên cho thấy nhiệt độ dưới mái pin mặt trời có thể giảm tới 6-7°C ở khu vực trồng nấm và 1-3°C trong chăn nuôi. Điều này giúp vật nuôi giảm căng thẳng nhiệt, tăng cường sức khỏe, cải thiện năng suất và giảm chi phí thức ăn. Điển hình như mô hình “gà hạnh phúc” tại Khánh Hòa, mang lại lợi nhuận cao hơn 20-30% so với phương pháp truyền thống. Tại Đăk Lăk, sản lượng nấm tăng 15-20% nhờ điều kiện vi khí hậu ổn định hơn.
Trên thế giới, điện mặt trời nông nghiệp đang trở thành một xu hướng tất yếu. Theo hãng thông tin thị trường SkyQuest (Mỹ), quy mô thị trường APV toàn cầu đạt 5 tỷ USD vào năm ngoái và dự kiến sẽ tăng gấp 4 lần, lên 21,02 tỷ USD vào năm 2032. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi áp lực thu hẹp quỹ đất canh tác và nhu cầu ngày càng tăng về năng lượng sạch. Nhiều quốc gia như Nhật Bản, Đức và Hàn Quốc đã ban hành các chính sách tích hợp, vừa quản lý tỷ lệ che phủ pin mặt trời trên đất canh tác, vừa hỗ trợ kỹ thuật, tín dụng và thương mại carbon cho nông dân.
Việt Nam có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển mô hình điện mặt trời nông nghiệp. Thứ nhất, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có bức xạ mặt trời cao nhất Đông Nam Á, đặc biệt là khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long. Thứ hai, nền nông nghiệp lớn mạnh của Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi cho việc tích hợp các dự án APV. Về mặt chính sách, cơ chế giá FIT, cam kết giảm phát thải và định hướng phát triển năng lượng tái tạo đến năm 2045 tạo nền tảng quan trọng. Quy hoạch điện VIII khuyến khích mô hình tự sản – tự tiêu đến năm 2030, giúp nông dân và doanh nghiệp làm quen, giảm rủi ro tài chính trước khi mở rộng sang mô hình hòa lưới điện quốc gia sau năm 2030.
Tuy nhiên, việc triển khai APV tại Việt Nam cũng đối mặt với không ít thách thức. Chi phí đầu tư ban đầu cao, ước tính trên 10 tỷ đồng cho công suất 1 MWp, là một rào cản lớn. Nông dân và hợp tác xã thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn vay ở giai đoạn đầu. Bên cạnh đó, khung pháp lý về sử dụng đất kép cho nông nghiệp và năng lượng vẫn chưa hoàn thiện, gây e ngại cho các nhà đầu tư. Dữ liệu khoa học về các loại cây trồng, vật nuôi phù hợp với mô hình điện mặt trời nông nghiệp còn hạn chế, và năng lực kỹ thuật lắp đặt, vận hành và bảo trì cũng cần được nâng cao.
Để mở khóa tiềm năng cho điện mặt trời nông nghiệp, AMI nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng, thúc đẩy nghiên cứu và tạo ra các chính sách khuyến khích phù hợp để thu hút sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân.
Mới đây, ngày 9/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) đã khởi động Dự án “Canh tác nông nghiệp kết hợp Điện mặt trời cho nông thôn Việt Nam” (Agri-PV). Dự án này sẽ tập trung triển khai tại các khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long, với mục tiêu xây dựng ít nhất 10 mô hình thí điểm trong giai đoạn 2025-2027. Agri-PV kỳ vọng sẽ giúp nông dân tăng thu nhập, cải thiện kết nối thị trường, khả năng tiếp cận tài chính và nâng cao giá trị các chuỗi nông nghiệp.
Admin
Nguồn: VnExpress
