Theo Chemistry World, trước thềm công bố giải Nobel Hóa học 2025 khoảng hai tuần, Clarivate đã công bố danh sách thường niên Citation Laureates, vinh danh các nhà nghiên cứu có công trình lọt vào top 0,01% được trích dẫn nhiều nhất, tức là từ 2.000 lần trở lên. Danh sách năm nay bao gồm 22 nhà nghiên cứu và nhà kinh tế học có đóng góp mang tính đột phá, góp phần định hình nền khoa học và xã hội hiện đại. Trong số này, 5 học giả được đánh giá là những ứng cử viên tiềm năng cho giải Nobel Hóa học.
Một trong những ứng cử viên sáng giá là Clifford Brangwynne, Giám đốc Viện Kỹ thuật Sinh học Omenn-Darling tại Đại học Princeton (Mỹ). Cùng với Anthony Hyman, Giám đốc kiêm Trưởng nhóm nghiên cứu tại Viện Sinh học Tế bào Phân tử và Di truyền học Max Planck (Đức) và Michael Rosen, nhà hóa sinh tại Viện Y học Howard Hughes kiêm Trung tâm Y tế Tây Nam thuộc Đại học Texas (Mỹ), Brangwynne được ghi nhận nhờ khám phá vai trò của hiện tượng ngưng tụ phân tử sinh học phân tách pha trong tổ chức hóa sinh của tế bào. Mặc dù mỗi nhà khoa học có những đóng góp riêng biệt, công trình của họ đã thiết lập một mô hình mới trong sinh học tế bào, làm sáng tỏ cách thức tế bào phân chia các phản ứng hóa sinh.
Sự hợp tác giữa Brangwynne và Hyman bắt đầu từ thời gian Brangwynne làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại phòng thí nghiệm của Hyman ở Viện Max Planck. Năm 2009, họ công bố một bài báo khoa học quan trọng, chỉ ra rằng hạt P, một cấu trúc tế bào được tìm thấy ở Caenorhabditis elegans (một loài giun tròn phổ biến trong nghiên cứu), hoạt động tương tự như giọt chất lỏng. Phát hiện này đã hé lộ hiện tượng phân tách pha lỏng (LLPS) trong tế bào sống, mang đến những hiểu biết mới về quá trình tế bào tổ chức các phản ứng hóa sinh bên trong mà không cần màng bao bọc.
Trong khi đó, Rosen phát hiện ra rằng sự tương tác giữa các protein có thể thúc đẩy sự hình thành ngưng tụ kiểu giọt, đặc biệt là ở bộ khung tế bào và protein truyền tín hiệu. Nghiên cứu của ông cung cấp cơ sở phân tử và hóa sinh để hiểu rõ hơn về LLPS. Những phát hiện liên ngành của bộ ba nhà khoa học này, bao trùm các lĩnh vực từ vật lý, sinh học tế bào đến hóa học, đã giúp xác định ngưng tụ phân tử sinh học là một nguyên lý cơ bản của tổ chức tế bào, mở ra những phương pháp mới để tìm hiểu các bệnh lý như thoái hóa thần kinh và ung thư. Trước đó, ba nhà khoa học này đã vinh dự nhận Giải Wiley về Khoa học Y sinh.
Một ứng cử viên khác trong danh sách là Jean-Marie Tarascon đến từ trường Collège de France, được vinh danh vì những đóng góp to lớn trong công nghệ biến đổi và lưu trữ năng lượng, đặc biệt là các thành tựu thiết yếu và ứng dụng tiên tiến, định hình nghiên cứu về hệ thống pin bền vững. Tập trung vào hiệu suất và tính bền vững, nghiên cứu của ông thúc đẩy sự phát triển của pin lithium-ion mỏng, linh hoạt và dễ uốn, thay thế chất điện giải lỏng thông thường bằng polymer chống rò rỉ, từ đó nâng cao độ an toàn và giảm tác động đến môi trường. Tarascon đã nhận được nhiều giải thưởng danh giá, bao gồm Giải ENI năm 2011 cho nghiên cứu về pin hiệu suất cao, giá thành hợp lý. Ông được bầu vào Viện Hàn lâm Khoa học Pháp năm 2005 và nhận Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh năm 2009.
Tao Zhang, nhà hóa học tại Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, cũng là một ứng cử viên nổi bật cho giải Nobel Hóa học 2025 nhờ những đóng góp trong việc phát triển xúc tác một tế bào và các ứng dụng của nó. Nghiên cứu tiên phong của ông đã biến xúc tác một tế bào thành một phương pháp mang tính cách mạng trong xúc tác dị thể (quá trình hóa học trong đó chất xúc tác và chất phản ứng tồn tại ở các pha khác nhau), cho phép kiểm soát vị trí hoạt động, cải thiện đáng kể hiệu suất và tính chọn lọc của các phản ứng hóa học. Nghiên cứu của Zhang cũng mở ra một hướng đi mới trong biến đổi năng lượng, bảo vệ môi trường và sản xuất hóa chất xanh, đưa xúc tác một nguyên tử đến gần hơn với các ứng dụng công nghiệp.
Trong giới khoa học, một cuộc bình chọn trên trang ChemistryViews dự đoán rằng người chiến thắng giải Nobel năm nay có thể là một nhà hóa sinh người Mỹ. Dẫn đầu danh sách bình chọn là Chi-Huey Wong, nhà hóa sinh tại Viện Nghiên cứu Scripps, nổi tiếng với công trình tiên phong về tổng hợp carbohydrate. Ông đã phát triển một phương pháp có thể lập trình, sử dụng enzyme để sản xuất các loại carbohydrate và glycoprotein phức tạp, thúc đẩy việc khám phá các loại thuốc mới và chế tạo vaccine. Những thành tựu của Wong đã giúp ông giành được nhiều giải thưởng lớn, bao gồm Giải Arthur C. Cope, Giải Wolf Prize về Hóa học và Giải Robert Robinson của Hiệp hội Hóa học Hoàng gia.
Omar Yaghi, nhà hóa học tại Đại học California, Berkeley (Mỹ), cũng là một ứng cử viên được cộng đồng nghiên cứu kỳ vọng sẽ đoạt giải Nobel năm nay với nghiên cứu về hóa học mạng lưới, một lĩnh vực tập trung vào việc xây dựng các bộ khung mở rộng từ các khối xây dựng cấp phân tử. Ông là người tiên phong tạo ra khung kim loại – hữu cơ (MOF) và bộ khung hữu cơ cộng hóa trị (COF), những vật liệu có diện tích bề mặt lớn và ứng dụng rộng rãi, từ thu thập carbon đến thu hoạch nước và năng lượng sạch. Nghiên cứu của Yaghi đã giúp ông giành được Giải Wolf về Hóa học và Giải thưởng Khoa học Albert Einstein.
Những công trình nghiên cứu mang tính đột phá của các nhà khoa học này không chỉ mở ra những chân trời mới trong lĩnh vực hóa học mà còn hứa hẹn mang lại những ứng dụng to lớn trong y học, năng lượng và bảo vệ môi trường. Liệu ai trong số họ sẽ được vinh danh tại giải Nobel Hóa học 2025? Câu trả lời sẽ sớm được công bố, và chắc chắn sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế hệ nhà khoa học trên toàn thế giới.
Admin
Nguồn: VnExpress
