Theo số liệu mới nhất từ Cục Thống kê, quý III năm 2025 ghi nhận hơn 1,6 triệu thanh niên Việt Nam trong độ tuổi 15-24 không có việc làm, không tham gia học tập hoặc bất kỳ chương trình đào tạo nào. Con số đáng báo động này chiếm 11,5% tổng số thanh niên cả nước, tăng lần lượt hơn 222.000 và gần 183.000 người so với quý trước và cùng kỳ năm ngoái. Những con số này không chỉ là thống kê khô khan, mà còn phản ánh một thực trạng đáng lo ngại: một bộ phận không nhỏ thanh niên đang gặp khó khăn trong quá trình chuyển giao giữa ghế nhà trường và thị trường lao động, dẫn đến tình trạng “mắc kẹt” không lối thoát.
Cơ quan thống kê chỉ ra rằng, nguyên nhân chính xuất phát từ việc nhiều bạn trẻ vừa tốt nghiệp các bậc học như đại học, cao đẳng hoặc trung cấp, đang trong giai đoạn tìm kiếm việc làm phù hợp. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là tại sao quá trình chuyển tiếp này lại kéo dài và trở nên bế tắc như vậy?
Thực tế cho thấy, nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp không thể tìm được việc làm đúng chuyên ngành, hoặc buộc phải chấp nhận làm trái ngành với mức thu nhập thấp. Tình trạng này dẫn đến việc không ít bạn trẻ cảm thấy thất vọng sau một thời gian dài tìm việc безуспешно, rồi quyết định tạm dừng để “nghỉ ngơi” và chờ đợi cơ hội tốt hơn. Chính điều này đẩy họ vào nhóm “không học, không làm, không đào tạo” (NEET).
Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ hiện đã vượt quá 9%, cao gấp ba lần so với mức trung bình của cả nước. Đặc biệt, khu vực nông thôn có tỷ lệ thanh niên NEET cao hơn so với thành thị, nhất là ở nữ giới (13% so với 9%). Điều này cho thấy sự bất bình đẳng về cơ hội tiếp cận giáo dục và việc làm giữa các vùng miền khác nhau.
Mặc dù chủ trương phân luồng giáo dục đã được đề cập đến trong nhiều năm qua, nhưng hiệu quả thực tế vẫn còn hạn chế. Đa phần học sinh và phụ huynh vẫn coi con đường vào đại học là lựa chọn duy nhất để đạt được thành công. Tâm lý “học nghề là thấp kém” và “không có tương lai” khiến ít người lựa chọn con đường này. Tuy nhiên, thực tế lại chứng minh điều ngược lại.
Nhiều bạn trẻ sau khi tốt nghiệp các trường nghề có thể tìm được việc làm ngay với mức thu nhập ổn định, thậm chí cao hơn so với những cử nhân đại học. Trong khi đó, không ít sinh viên tốt nghiệp đại học lại phải đối mặt với tình trạng làm trái ngành hoặc thất nghiệp kéo dài.
Việc đổ lỗi cho thanh niên “thiếu ý chí” hay “lười biếng” là quá đơn giản. Vấn đề sâu xa hơn nằm ở hệ thống đào tạo lạc hậu và cách xã hội nhìn nhận, đánh giá về các loại hình công việc. Các trường học vẫn duy trì mô hình đào tạo cũ, chậm cập nhật những yêu cầu mới của thị trường lao động. Các doanh nghiệp chưa chủ động hợp tác với nhà trường trong công tác đào tạo và chưa coi việc đầu tư vào nguồn nhân lực là trách nhiệm chung. Xã hội vẫn còn tồn tại định kiến “học đại học là con đường duy nhất để thành công”. Nếu không có sự thay đổi đồng bộ từ tất cả các bên liên quan, sẽ còn nhiều thế hệ trẻ nữa rơi vào vòng luẩn quẩn “học – thất nghiệp – bỏ cuộc”.
Ở nhiều quốc gia phát triển, sinh viên có cơ hội vừa học vừa thực tập hưởng lương tại các doanh nghiệp. Nhà trường và doanh nghiệp cùng phối hợp xây dựng chương trình đào tạo, giúp sinh viên có được kinh nghiệm thực tế và có thể làm việc ngay sau khi tốt nghiệp. Việt Nam cũng cần mạnh dạn đi theo hướng này, bằng cách tăng cường sự hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp.
Các trường học cần thường xuyên khảo sát nhu cầu tuyển dụng của thị trường, cập nhật các công nghệ và kỹ năng mới vào chương trình đào tạo. Doanh nghiệp nên tham gia vào quá trình đào tạo, thay vì chỉ xuất hiện ở giai đoạn tuyển dụng. Đồng thời, Nhà nước cần có các chính sách khuyến khích học nghề và đào tạo lại lực lượng lao động trẻ, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, nơi có nhiều thanh niên đang rơi vào tình trạng “rảnh rỗi bất đắc dĩ”.
1,6 triệu thanh niên “không học, không làm, không đào tạo” không chỉ là một con số thống kê vô hồn. Đó là 1,6 triệu số phận đang lạc lối, 1,6 triệu tương lai đang bị bỏ lỡ. Nếu không có những hành động kịp thời và hiệu quả, hậu quả không chỉ là tình trạng thất nghiệp gia tăng, mà còn là sự suy giảm năng lực, mất niềm tin và giảm năng suất của cả nền kinh tế.
Admin
Nguồn: VnExpress
