Liên tiếp trong vài tuần, ít nhất 19 trẻ em, độ tuổi từ 1 đến 6, đã tử vong với cùng triệu chứng suy thận cấp. Ban đầu, giới chức trách đã tiến hành kiểm tra nhiều yếu tố, từ nguồn nước đến khả năng do muỗi gây ra, trước khi phát hiện ra nguyên nhân thực sự: tất cả các em đều đã uống một loại siro ho thông thường mua tại địa phương.
Kết quả xét nghiệm từ một phòng thí nghiệm ở Chennai sau đó đã xác nhận điều tồi tệ nhất. Chai siro này chứa tới 48,6% diethylene glycol (DEG), một dung môi công nghiệp cực độc, tuyệt đối không được phép có trong dược phẩm. DEG là một chất làm ngọt rẻ tiền, thường được sử dụng thay thế cho propylene glycol hoặc glycerin, nhưng nó gây tổn thương gan và suy thận cấp tính, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ nhỏ.
Bi kịch không chỉ dừng lại ở Madhya Pradesh. Tại bang Rajasthan lân cận, hai trẻ em khác cũng tử vong, nghi ngờ sau khi dùng một loại siro ho dextromethorphan, làm dấy lên làn sóng phẫn nộ và buộc nhà chức trách phải vào cuộc điều tra. Đối với Ấn Độ, đây là một sự lặp lại đầy nghiệt ngã của những sự việc đau lòng trong quá khứ.
Trong nhiều thập kỷ, những chai siro ho nhiễm độc đã âm thầm cướp đi sinh mạng của hàng trăm trẻ em trên khắp Ấn Độ và thế giới. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các vụ ngộ độc hàng loạt do DEG đã xảy ra ở hơn 15 quốc gia kể từ năm 1937. Riêng năm 2023, siro ho sản xuất tại Ấn Độ đã bị cáo buộc liên quan đến cái chết của ít nhất 70 trẻ em ở Gambia và 18 trẻ ở Uzbekistan. Trước đó, trong giai đoạn 2019-2020, 12 trẻ em dưới 5 tuổi đã tử vong tại Jammu (vùng Kashmir do Ấn Độ quản lý) vì nguyên nhân tương tự. Các nhà hoạt động xã hội cho rằng con số thực tế còn cao hơn nhiều, do nhiều trường hợp tử vong ở vùng nông thôn không được báo cáo hoặc chẩn đoán chính xác.
Mặc dù các nhà quản lý luôn cam kết cải cách mỗi khi có thảm kịch xảy ra, những chai siro tử thần vẫn tiếp tục xuất hiện trên thị trường. Điều này cho thấy một thị trường dược phẩm còn nhiều bất cập và một hệ thống quản lý yếu kém, đang phải vật lộn để giám sát hàng nghìn nhà sản xuất nhỏ lẻ, thường tung ra các loại siro giá rẻ, không được cấp phép và bán tự do không cần kê đơn.
Sau những ca tử vong mới nhất, Bộ Y tế Ấn Độ đã ban hành khuyến cáo, kêu gọi các bác sĩ “sử dụng hợp lý” các loại thuốc này cho trẻ nhỏ, đồng thời thu giữ mẫu siro, đình chỉ sản xuất và ra lệnh điều tra. Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên những biện pháp tương tự được đưa ra.
Bất chấp những rủi ro chết người, thị trường siro ho ở Ấn Độ vẫn đang phát triển mạnh mẽ. Theo công ty phân tích Market Research Future, quy mô thị trường này được dự báo sẽ tăng vọt từ 262 triệu USD vào năm 2024 lên hơn 743 triệu USD vào năm 2035. Vậy tại sao người dân và thậm chí cả các bác sĩ ở Ấn Độ lại có một sự “ám ảnh” khó lý giải với những chai siro ho?
Siro ho thường được quảng cáo là giải pháp nhanh chóng cho những cơn ho dai dẳng và đau họng. Thực chất, chúng là một hỗn hợp của đường, chất tạo màu, hương liệu và các hoạt chất như kháng histamine, chống nghẹt mũi và long đờm. Về lý thuyết, mỗi thành phần có một vai trò nhất định, nhưng bằng chứng khoa học về hiệu quả tổng thể của chúng lại rất hạn chế. Một phân tích tổng hợp năm 2014 của Cochrane, một tổ chức đánh giá y khoa uy tín, kết luận rằng không có bằng chứng thuyết phục cho thấy thuốc ho không kê đơn có tác dụng đối với các cơn ho cấp tính.
Tiến sĩ Rajaram D. Khare, một bác sĩ nhi khoa ở Mumbai, giải thích rằng hầu hết các cơn ho ở trẻ em tại các thành phố ô nhiễm của Ấn Độ không phải do nhiễm trùng mà là do dị ứng và kích ứng đường hô hấp. “Những cơn ho này đáp ứng tốt nhất với thuốc giãn phế quản dạng hít hoặc khí dung,” ông nói. “Phần lớn các cơn ho do virus sẽ tự khỏi trong vòng một tuần. Không có loại siro nào có thể rút ngắn quá trình đó. Tốt nhất, chúng chỉ mang lại sự thoải mái tạm thời; tệ nhất là nguy cơ ngộ độc, quá liều và nghiện.”
Vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn do sự yếu kém của hệ thống y tế cơ sở, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, nơi có tới 75% các ca khám bệnh ban đầu được thực hiện bởi những “bác sĩ làng” không qua đào tạo y khoa bài bản. Khi các phòng khám công ở xa, thiếu nhân lực hoặc đóng cửa, họ nghiễm nhiên trở thành người chăm sóc sức khỏe chính, và siro ho là công cụ đáng tin cậy nhất trong tay họ.
Tiến sĩ Kafeel Khan, một bác sĩ nhi khoa từng công tác tại Gorakhpur, bang Uttar Pradesh, nhớ lại: “Siro được phát ở khắp mọi nơi, ngay cả bởi những người không có bằng cấp y khoa”.
Áp lực từ các bậc cha mẹ lo lắng cũng góp phần thúc đẩy xu hướng này. “Phụ huynh thường mất kiên nhẫn. Nếu con không đỡ ho sau vài ngày, họ sẽ tìm đến một bác sĩ khác, người sẵn sàng kê cho một chai siro,” tiến sĩ Khan cho biết.
Ngay cả những bác sĩ có chuyên môn cũng lạm dụng siro ho. “Tôi đã thấy các bác sĩ nhi khoa có bằng cấp vẫn kê đơn siro ho ambroxol cho trẻ sơ sinh. Loại thuốc này dùng để làm tan đờm, nhưng trẻ dưới hai tuổi không thể khạc ra được. Chất nhầy có thể bị hít ngược vào phổi, gây viêm phổi, nhưng nó vẫn được kê đơn,” ông nói.
Để phá vỡ vòng luẩn quẩn chết người này, Ấn Độ cần một chính sách quốc gia rõ ràng về việc sử dụng siro ho, đi kèm với các chiến dịch nâng cao nhận thức cho cả bác sĩ và phụ huynh. Tuy nhiên, sự thay đổi đó sẽ không dễ dàng. Mức độ nghiêm trọng của vấn đề được thể hiện qua lời của chính vị bác sĩ ở Madhya Pradesh, người đã kê đơn loại siro liên quan đến các ca tử vong gần đây. Khi bị chất vấn, ông vẫn kiên quyết bảo vệ hành động của mình: “Tôi đã kê loại siro ho này trong 15 năm rồi”.
Admin
Nguồn: VnExpress
