Ngày 10/10, Ủy ban Nobel Na Uy đã công bố quyết định trao giải Nobel Hòa bình năm 2025 cho bà Maria Corina Machado, một nhà lãnh đạo đối lập nổi bật tại Venezuela. Giải thưởng này được trao để ghi nhận “những nỗ lực không mệt mỏi của bà trong việc thúc đẩy quyền dân chủ cho người dân Venezuela và đấu tranh cho một quá trình chuyển đổi hòa bình, công bằng sang nền dân chủ.”
Trước câu hỏi về việc tại sao giải thưởng không được trao cho Tổng thống Mỹ Donald Trump, một ứng viên tiềm năng khác, ông Jorgen Watne Frydnes, Chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy, cho biết ủy ban “nhận được hàng nghìn thư mỗi năm từ những người muốn nói về những điều dẫn đến hòa bình,” nhưng không trực tiếp nhắc đến tên Tổng thống Trump. Ông Frydnes nhấn mạnh rằng ủy ban đưa ra quyết định dựa trên sự nghiệp và di nguyện của Alfred Nobel, trong một căn phòng “tràn đầy lòng quả cảm và chính trực” và treo đầy chân dung những người đoạt giải.
Giải Nobel Hòa bình, do nhà khoa học người Thụy Điển Alfred Nobel sáng lập, là một giải thưởng danh giá vinh danh những cá nhân có đóng góp vào việc xây dựng “tình anh em” giữa các quốc gia, giảm thiểu chạy đua vũ trang và tổ chức các sự kiện hòa bình. Sau này, giải thưởng được mở rộng để trao cho các tổ chức hoặc phong trào quốc tế.
Trước khi có thông báo chính thức, Tổng thống Trump đã nhiều lần tự nhận mình là ứng viên xứng đáng nhất, tuyên bố đã “ngăn chặn 7-8 cuộc xung đột” và cho rằng việc không được trao giải sẽ là “một sự xúc phạm lớn” đối với nước Mỹ. Ông cũng đã nỗ lực thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình giai đoạn một giữa Hamas và Israel. Mặc dù có sự ủng hộ mạnh mẽ từ nhiều nhà lãnh đạo thế giới và các nhóm vận động, nhưng nỗ lực này đã không thành công.
Theo bà Nina Graeger, Giám đốc Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo, quyết định không trao giải cho ông Trump không xuất phát từ sự thiên vị chính trị. Bà Graeger giải thích rằng Ủy ban Nobel Na Uy là một cơ quan độc lập, tuân thủ di chúc của Alfred Nobel, và “hồ sơ của Tổng thống Trump là một vấn đề phức tạp” khi xét theo các tiêu chí trong di chúc.
Quy trình xét duyệt giải Nobel Hòa bình hàng năm bắt đầu bằng việc đề cử ứng viên, với thời hạn chót là ngày 31/1. Các quan chức chính phủ, giáo sư đại học, thành viên hiện tại và cựu thành viên của Ủy ban Nobel, cùng với những người từng đoạt giải Nobel Hòa bình, đều có quyền đề cử. Ủy ban Nobel Na Uy, bao gồm 5 thành viên do quốc hội Na Uy bổ nhiệm, sẽ rút gọn danh sách, đánh giá và bỏ phiếu để chọn ra người chiến thắng. Quyết định của ủy ban là cuối cùng và không thể kháng nghị.
Thời hạn chót đề cử năm nay đến sau khi Tổng thống Trump nhậm chức được 11 ngày. Do đó, về mặt kỹ thuật, những nỗ lực kiến tạo hòa bình và sự ủng hộ mà ông nhận được sau thời điểm này sẽ không được xem xét cho giải thưởng năm nay. Hơn nữa, thỏa thuận giữa Israel và Hamas vẫn còn rất mới, và các con tin vẫn chưa được thả, khiến ủy ban có thể coi lệnh ngừng bắn mong manh này là một thành tựu chưa đủ vững chắc để đảm bảo “tính bền vững” của hòa bình.
Sử gia Theo Zenou, nhà nghiên cứu tại viện chính sách Henry Jackson Society, nhận định rằng giải Nobel Hòa bình là kết quả của nhiều tháng nghiên cứu và thảo luận của Ủy ban Nobel Na Uy, và họ sẽ không thay đổi quyết định vào phút chót chỉ vì một thỏa thuận vẫn còn trong quá trình thương lượng.
Ông Darren Kew, hiệu trưởng Trường Joan B. Kroc về Nghiên cứu Hòa bình, Đại học San Diego, cũng đồng tình với quan điểm này. Ông cho biết giai đoạn được ủy ban đánh giá là năm 2024, mặc dù ủy ban vẫn có toàn quyền lựa chọn bất kỳ ứng viên nào họ muốn.
Tuy nhiên, chuyên gia về chính trường Mỹ Dafydd Townley, Đại học Portsmouth, cho rằng tuyên bố của ông Trump về việc “chấm dứt 7 cuộc xung đột” còn mơ hồ và khó tin. Nhà Trắng đã liệt kê 7 cuộc xung đột này, bao gồm các xung đột giữa Azerbaijan và Armenia, Thái Lan và Campuchia, Israel và Iran, Ấn Độ và Pakistan, Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo, Ai Cập và Ethiopia, và Serbia và Kosovo.
Nhiều hoài nghi đã được đặt ra về vai trò thực sự của ông Trump trong một số thỏa thuận này. Ví dụ, giới chức Ấn Độ đã phủ nhận việc ông Trump tham gia đàm phán hòa bình để hạ nhiệt căng thẳng giữa Ấn Độ và Pakistan hồi tháng 5. Tính bền vững của những thỏa thuận này cũng chưa rõ ràng. Thỏa thuận giữa Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo không có sự tham gia của nhóm vũ trang M23, lực lượng được cho là do Rwanda hậu thuẫn.
Theo ông Kew, Tổng thống Trump nhận được nhiều sự ủng hộ, đặc biệt là liên quan đến nỗ lực chấm dứt chiến sự ở Gaza. Tuy nhiên, Ủy ban Nobel Na Uy cho biết họ đã quyết định về giải Nobel Hòa bình từ ngày 6/10, trước khi thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza được công bố.
Ủy ban Nobel Na Uy có thể cũng muốn tránh lặp lại những sơ suất trong quá khứ. Cơ quan này từng bị chỉ trích khi trao giải Nobel Hòa bình năm 2009 cho ông Barack Obama, chỉ 8 tháng sau khi ông bắt đầu nhiệm kỳ đầu tiên, vì “những nỗ lực phi thường nhằm tăng cường ngoại giao quốc tế và hợp tác giữa các dân tộc,” trong khi Mỹ đang tiến hành chiến dịch ở Iraq và Afghanistan.
Ông Dew cũng chỉ ra rằng Tổng thống Trump đã phải đối mặt với nhiều chỉ trích về các vấn đề trong nước và quốc tế khác, chẳng hạn như quyết định điều Vệ binh Quốc gia để trấn áp biểu tình và công kích các tổ chức quốc tế.
Giới chuyên gia cho rằng chiến dịch vận động tranh giải Nobel Hòa bình ồn ào của Tổng thống Trump có thể đã khiến các thành viên ủy ban lo ngại rằng họ sẽ bị coi là chịu áp lực chính trị nếu trao giải cho ông.
Giáo sư chính trị Matthew Mokhefi-Ashton của Đại học Nottingham Trent đánh giá việc trao giải cho bà Machado là một “bước đi khôn ngoan” của Ủy ban Nobel Na Uy, bởi vì nó có thể làm hài lòng cả Tổng thống Trump và những người phản đối ông. Ông Mokhefi-Ashton giải thích rằng việc trao giải cho một lãnh đạo đối lập với chính phủ Venezuela sẽ khiến ông Trump và đảng Cộng hòa khó chỉ trích quyết định này, vì họ vốn có quan điểm chỉ trích chính phủ Venezuela.
Những người ủng hộ Tổng thống Trump cho rằng ông nên là ứng viên hàng đầu cho giải Nobel Hòa bình năm 2026 nếu không nhận được giải năm nay. Hạ nghị sĩ Cộng hòa Buddy Carter tuyên bố sẽ soạn nghị quyết trình quốc hội, khẳng định ông Trump xứng đáng được vinh danh. Ông Carter nói thêm rằng Tổng thống Trump lẽ ra đã giành giải năm nay, nhưng ủy ban đã mắc sai lầm, và năm tới họ sẽ có cơ hội để bù đắp cho điều đó.
Admin
Nguồn: VnExpress
