Căn cứ Afghanistan: Vị thế chiến lược Mỹ muốn giành lại

Sau khi rút quân hoàn toàn khỏi Afghanistan vào năm 2021, cựu Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố rằng Mỹ đang tìm cách giành lại căn cứ Bagram. Ông Trump nhấn mạnh: “Mỹ đã trao căn cứ Bagram cho Taliban mà không nhận lại được gì. Giờ đây, chúng tôi đang cố gắng giành lại nó.”

Tuy nhiên, chính quyền Taliban đã bác bỏ khả năng cho phép Washington tái kiểm soát căn cứ này, khẳng định rằng Mỹ “không thể có sự hiện diện quân sự tại Afghanistan.”

Bất chấp sự phản đối này, ông Trump vẫn kiên quyết với ý định của mình và cảnh báo về “những điều tồi tệ sẽ xảy ra” nếu Afghanistan không trao trả quyền kiểm soát sân bay Bagram cho Mỹ, mặc dù ông không nêu rõ chi tiết.

Các chuyên gia nhận định rằng tuyên bố của ông Trump không chỉ thể hiện mong muốn giành lại căn cứ được coi là “biểu tượng sức mạnh” của Washington tại Afghanistan mà còn phản ánh một chiến lược lớn hơn: tái khẳng định ảnh hưởng của Mỹ ở khu vực Trung Á để cạnh tranh với Nga và Trung Quốc.

Sân bay quân sự Bagram, nằm cách thủ đô Kabul khoảng 40 km về phía bắc, được Liên Xô xây dựng từ những năm 1950 và được sử dụng trong nhiều thập kỷ sau đó. Sau khi Liên Xô rút quân khỏi Afghanistan vào năm 1989, căn cứ Bagram bị bỏ hoang và trở thành tiền tuyến trong cuộc chiến giữa lực lượng Taliban và Liên minh phương Bắc do phương Tây hậu thuẫn.

Sau vụ khủng bố ngày 11/9/2001, quân đội Mỹ tiến hành chiến dịch quân sự vào Afghanistan, tạo điều kiện cho Liên minh phương Bắc lật đổ chính quyền Taliban. Lực lượng Mỹ nhanh chóng chiếm sân bay Bagram và sử dụng nó làm căn cứ chính tại Afghanistan.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại căn cứ Bagram năm 2019. Ảnh: AFP
Ảnh AFP: Tổng thống Trump tại căn cứ Bagram năm 2019. Ảnh: Internet

Đến khoảng năm 2010, Bagram đã trở thành một căn cứ khổng lồ, có kích thước tương đương một thị trấn nhỏ. Đây là nơi tiếp nhận binh sĩ Mỹ mới đến Afghanistan trước khi họ được triển khai đến các vị trí trên tiền tuyến trong cuộc chiến chống Taliban.

Chính quyền của cựu Tổng thống Joe Biden đã bí mật sơ tán lực lượng khỏi căn cứ Bagram vào đầu tháng 7/2021, khi Taliban tiến dần đến khu vực này. Sân bay Bagram rơi vào tay Taliban vào tháng 8/2021, sau khi quân chính phủ Afghanistan đầu hàng. Cuối tháng đó, ông Biden ra lệnh rút toàn bộ lực lượng Mỹ khỏi Afghanistan, trong một chiến dịch được đánh giá là hỗn loạn.

Vị trí căn cứ Bagram. Đồ họa: NBC
Đồ họa NBC: Vị trí chiến lược của căn cứ Bagram. Ảnh: Internet

Từ góc độ quân sự, Bagram được đánh giá là một “tài sản vô giá” mà ông Trump khó có thể bỏ qua. Địa hình Afghanistan với nhiều đồi núi cao và sa mạc khắc nghiệt gây ra rất nhiều khó khăn cho hoạt động của không quân. Chỉ có một số ít sân bay có đường băng đủ dài và vững chắc để tiếp nhận các máy bay cỡ lớn như vận tải cơ C-17 hay oanh tạc cơ B-52.

Căn cứ Bagram, với hai đường băng dài lần lượt là 2.953 m và 3.724 m cùng với cơ sở hạ tầng kiên cố, là một lựa chọn lý tưởng để Mỹ triển khai nhiều đơn vị không quân và nhanh chóng phát động các chiến dịch đường không trong khu vực Trung Á.

Hekmatullah Azamy, phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Xung đột và Hòa bình (CAPS) có trụ sở tại Kabul, cho biết: “Bagram không chỉ là một sân bay, nó là một siêu căn cứ với hệ thống radar tiên tiến, kho nhiên liệu khổng lồ và khả năng đối phó tên lửa. Để mất nó đồng nghĩa với việc Mỹ phải dựa vào các căn cứ xa xôi ở Uzbekistan hoặc Pakistan, làm tăng chi phí hậu cần lên gấp nhiều lần.”

Theo Viện Hudson có trụ sở tại Mỹ, việc tái kiểm soát Bagram sẽ cho phép Washington duy trì lực lượng 2.000-3.000 quân nhân để đối phó với các nhóm phiến quân như Nhà nước Hồi giáo Khorasan, lực lượng đang giao tranh với Taliban và đã vươn vòi sang châu Âu.

Luke Coffey, chuyên gia quốc phòng tại Viện Hudson, nhận định: “Ông Biden đã mắc sai lầm khi rút hết quân khỏi căn cứ Bagram. Nó là chìa khóa để Mỹ duy trì sự hiện diện tại khu vực mà không cần kiểm soát toàn bộ Afghanistan. Lấy lại sân bay sẽ gửi một thông điệp rõ ràng là Mỹ chưa bao giờ thực sự rời đi.”

Tiêm kích F-16 Mỹ cất cánh từ căn cứ Bagram năm 2017. Ảnh: Reuters
Ảnh Reuters: F-16 Mỹ cất cánh từ căn cứ Bagram năm 2017. Ảnh: Internet

Các chuyên gia nhận định rằng nguyên nhân cốt lõi đằng sau quyết tâm của ông Trump nằm ở yếu tố địa chính trị, chứ không chỉ là mục đích quân sự thuần túy.

Sân bay này nằm gần biên giới với Trung Quốc cũng như một bãi thử hạt nhân ở Tân Cương, nơi Bắc Kinh đã thử quả bom nguyên tử đầu tiên vào năm 1964. Bãi thử này được cho là đã bị bỏ hoang từ lâu, nhưng có thông tin cho rằng Trung Quốc đang tăng cường hoạt động xây dựng quân sự ở khu vực này.

Ông Trump từng tuyên bố rằng Bagram “chỉ cách địa điểm Trung Quốc chế tạo vũ khí hạt nhân khoảng một giờ di chuyển” và cáo buộc chính quyền cựu Tổng thống Biden đã từ bỏ căn cứ này dù biết thông tin trên.

Từ năm 2021, Trung Quốc đã tăng cường đầu tư vào Afghanistan thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), với các dự án khai thác đồng Aynak và dầu khí Amu Darya trị giá hàng tỷ USD.

Theo Al Jazeera, Trung Quốc coi Afghanistan là cầu nối đến Trung Á, giúp đa dạng hóa tuyến đường vận tải và giảm sự phụ thuộc vào eo biển Malacca. Việc Taliban kiểm soát Bagram được đánh giá là một động thái có lợi cho Trung Quốc, vì điều này sẽ ngăn cản sự trở lại của Mỹ.

Không chỉ Trung Quốc, Nga cũng coi Bagram là một vùng đệm quan trọng trong khu vực. Điện Kremlin nhấn mạnh rằng căn cứ này từng là di sản từ thời Liên Xô và cảnh báo rằng nỗ lực tái chiếm sẽ đe dọa an ninh biên giới với Tajikistan, một đồng minh của Nga.

Iran và Pakistan cũng phản đối ý định của Mỹ. Tehran lo ngại rằng Bagram sẽ giúp Washington có thêm phương án gây sức ép với chương trình hạt nhân của họ, trong khi Islamabad đối mặt với nguy cơ mất ảnh hưởng tại Afghanistan.

Ashley Jackson, đồng giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nhóm Vũ trang tại Geneva, nhận định: “Đối với ông Trump, căn cứ Bagram là một công cụ để chuyển hướng sang châu Á, nhằm đối phó với Trung Quốc mà không dẫn đến xung đột quân sự. Tuy nhiên, nỗ lực giành lại sân bay sẽ mâu thuẫn với cam kết rút quân của Mỹ và có thể kích hoạt hiệu ứng domino, gây nguy cơ bùng phát chiến sự với Taliban.”

Admin


Nguồn: VnExpress

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *