Tại TP.HCM, câu chuyện chống ngập từ thực tế đến các dự án, công trình thường tồn tại những khoảng cách lớn, và hiệu quả của các công trình quy mô lớn đôi khi khó xác định. Thậm chí, nhiều dự án tiêu tốn hàng trăm tỷ đồng vẫn không giải quyết được tình trạng ngập úng, hoặc gây ra những hệ lụy khác như dồn nước vào khu dân cư, biến nhà thành “hầm”.
Mười năm trước, TP.HCM từng đề xuất xây dựng hồ ngầm đầu tiên tại khu vực Bàu Cát (quận Tân Bình cũ). Dự án được xem là giải pháp chống ngập hiện đại nhất thời điểm đó, với diện tích 2.000 m², dung tích 10.000 m³, dự kiến giải quyết ngập cho khu vực 124 ha. Tuy nhiên, dự án đã không được triển khai do vấp phải phản ứng từ chính quyền địa phương, với lý do khu vực này không còn điểm ngập và việc đầu tư là lãng phí. Thực tế cho thấy, từ năm 2015 đến nay, khu vực Bàu Cát hiếm khi xảy ra ngập úng.
Một dự án khác, cải tạo rạch Ông Búp (quận Bình Tân cũ) với tổng mức đầu tư hơn 224 tỷ đồng, cũng gặp phải tình trạng tương tự. Dự án được phê duyệt hoàn thành năm 2007, nhưng sau hai năm vẫn chưa thể khởi công do vấp phải sự phản đối từ người dân. Họ không đồng tình với quy mô và các vấn đề kỹ thuật của dự án, dẫn đến khiếu kiện. Cuối cùng, UBND TP.HCM phải giao Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP.HCM phản biện độc lập. Kết quả cho thấy ý kiến của người dân xác đáng hơn tính toán của chuyên gia, buộc dự án phải điều chỉnh quy mô và phương án kỹ thuật.
Về lý thuyết, hệ thống chống ngập của TP.HCM được chia thành hai nhóm chính: “vòng ngoài” và “vòng trong”. Các dự án “vòng ngoài” (theo Quy hoạch 1547) tập trung vào chống ngập do triều cường và lũ, bao gồm các cống kiểm soát triều ở cửa sông, kênh rạch lớn và hệ thống đê bao, bờ kè. Trong khi đó, các dự án “vòng trong” (theo Quy hoạch 752) tập trung vào thoát nước mưa, bao gồm xây dựng và nâng cấp các tuyến cống thoát nước. Khi mưa, nước được thu gom và thoát ra sông, biển. Khi triều cường, hệ thống cống và đê bao sẽ ngăn nước tràn vào nội đô. Trong trường hợp mưa lớn gặp triều cường, hệ thống trạm bơm sẽ hỗ trợ thoát nước.
Tuy nhiên, thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Ngay cả khu vực Thảo Điền, nơi đã có đê bao, trạm bơm và các dự án thoát nước lớn, vẫn bị ngập khi mưa lớn. Khu vực chợ Thủ Đức cũng là một điểm ngập triền miên, dù đã có nhiều công trình được xây dựng. Mới đây, cơ quan chức năng dự kiến đầu tư 178 tỷ đồng để xây dựng một hồ ngầm dưới sân bóng đá với dung tích 13.000 m³ để chống ngập cho khu vực này. Trước đó, từ năm 2017, khu vực này đã có một hồ ngầm thí điểm.
Theo quy hoạch, TP.HCM cần hơn 100 hồ điều tiết để chống ngập. Tuy nhiên, việc xây dựng các hồ này gặp nhiều khó khăn do quỹ đất hạn hẹp và vấn đề dẫn nước về hồ. Ngoài ra, do hệ thống thoát nước mưa và nước thải chung, các hồ điều tiết có nguy cơ ô nhiễm cao.
Từ năm 2008, khi Trung tâm Chống ngập TP.HCM được thành lập, thành phố đã chi hơn 60.000 tỷ đồng cho các dự án chống ngập lớn, và dự kiến sẽ cần thêm nhiều nguồn vốn nữa. Tuy nhiên, tình trạng ngập úng vẫn chưa được giải quyết triệt để.
Một vấn đề khác là thiết kế miệng thu nước trên các tuyến đường còn nhiều bất cập. Các miệng thu nước thường hở, không có lưới chắn, gây mùi hôi khi nắng và dễ bị tắc nghẽn do rác khi mưa. Tốc độ bê tông hóa cũng làm tăng lượng nước chảy tràn trên đường, cuốn theo rác và bùn đất, gây tắc nghẽn cống. Tình trạng này không chỉ gây ngập úng mà còn tốn kém chi phí duy tu, nạo vét.
Mỗi khi xảy ra ngập, cơ quan chức năng thường giải thích là do mưa vượt tần suất thiết kế của cống. Tuy nhiên, lượng mưa không đồng đều giữa các khu vực, và nhiều khi xảy ra tình trạng đường ngập trong khi kênh rạch lại cạn.
Trước đây, một đại biểu Hội đồng Nhân dân TP.HCM từng đề xuất “dùng lu chống ngập”, dù vấp phải nhiều ý kiến phản đối. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận trong chuỗi giải pháp giữ lại nước mưa, việc sử dụng lu trữ nước có thể là một giải pháp hữu hiệu. Chỉ cần 50.000 lu chứa 200 lít nước đã tương đương với một hồ ngầm lớn 10.000 m³.
Admin
Nguồn: VnExpress
