Trong cờ tướng, quân mã di chuyển theo một lộ trình đặc biệt, mô phỏng hình chữ nhật (日) từ góc này sang góc đối diện. Tuy nhiên, thay vì nhảy trực tiếp, mã thực hiện nước đi của mình qua hai bước: đi thẳng hoặc ngang một ô, sau đó đi chéo một ô. Điều này tạo ra một quy tắc độc đáo, nơi mà một quân cờ cản trở bước đi đầu tiên của mã sẽ ngăn nó tiếp tục di chuyển theo đường chéo.
Quy tắc này được gọi là “biệt mã thối,” hay “kẹt chân ngựa,” bắt nguồn từ hình ảnh ngựa chiến trong chiến tranh cổ đại Trung Quốc. Ngựa, mặc dù là một vũ khí quan trọng với khả năng di chuyển đường dài và mang áo giáp, lại dễ bị vấp ngã nếu bị chặn đột ngột. Việc giăng dây thừng để phục kích ngựa là một chiến thuật phổ biến, và ý tưởng này đã được đưa vào cờ tướng, tạo ra sự hạn chế cho quân mã.
Điều đáng chú ý là quân cản đường đi của mã có thể thuộc về cả người chơi lẫn đối thủ. Thậm chí, việc đồng đội cản trở mã còn được ví như “nội chiến,” làm giảm hiệu quả của quân cờ này. Điều này phản ánh một triết lý sâu sắc, được thể hiện qua câu ngạn ngữ “một nhà sư gánh nước uống, hai nhà sư khiêng nước uống, ba nhà sư hết nước uống,” nhấn mạnh rằng ít người làm việc cùng nhau thường hiệu quả hơn so với nhiều người cản trở lẫn nhau.
Sự khác biệt giữa cờ tướng và các loại cờ khác cũng đáng được lưu ý. Trong khi quân mã trong cờ tướng bị hạn chế bởi quy tắc “biệt mã thối,” quân quế mã trong cờ Nhật Bản (shogi) lại không gặp phải trở ngại này. Điều này được nhà văn Đài Loan Bách Dương đề cập trong tác phẩm “Những người Trung Quốc xấu xí,” khi ông so sánh “một người Trung Quốc là một con rồng, ba người Trung Quốc là những con sâu bọ” với “một người Nhật Bản là một con sâu, ba người Nhật Bản là những con rồng,” ám chỉ đến tinh thần hợp tác và hiệu quả làm việc nhóm.
Tương tự như mã, quân tượng trong cờ tướng cũng bị hạn chế di chuyển khi có quân cản đường. Tượng di chuyển theo hình chữ điền (田), đi chéo hai ô, nhưng cũng không nhảy trực tiếp mà di chuyển từng bước một. Nếu có quân cờ (cả đối phương lẫn đồng đội) án ngữ ở tâm hình vuông bốn ô, tượng sẽ không thể di chuyển. Quy định này được gọi là “tắc tượng nhãn,” hay “bịt mắt voi,” xuất phát từ câu “voi sợ bị đè vào mắt, ngựa sợ bị khóa chân,” thể hiện sự bất lực khi bị cản trở tầm nhìn hoặc khả năng di chuyển.
Trên thực tế, tất cả các quân cờ trong cờ tướng đều có thể bị cản trở di chuyển bởi các quân khác, ngoại trừ pháo có khả năng “nhảy” qua một quân để ăn quân đối phương. Tuy nhiên, mã và tượng là hai quân đặc biệt, khi chúng không thể ăn quân cản đường đi của mình, dù quân đó thuộc về đối thủ.
Những quy tắc và chiến thuật trong cờ tướng, như “biệt mã thối” và “tắc tượng nhãn,” không chỉ là những luật lệ đơn thuần mà còn phản ánh trí tuệ, lịch sử, văn hóa và truyền thống sâu sắc của người Trung Quốc xưa. Những yếu tố này kết hợp với các chiến thuật khác như “xe tuần hà,” sức mạnh gia tăng của tốt khi vượt sông, và quy định “lộ mặt tướng,” tạo nên một trò chơi đầy tính chiến thuật và ẩn dụ.
Admin
Nguồn: VnExpress
