Giữa guồng quay công việc với những ca bệnh nối tiếp nhau, Ths.BS Trần Lê Uyên Phương, Phó Khoa Điều trị Rối loạn nhịp, Bệnh viện Chợ Rẫy, không thể quên hình ảnh cậu bé gầy gò, hơi thở yếu ớt, mong chờ phép màu từ trái tim hiến tặng. Chính bệnh nhi ấy đã củng cố thêm niềm tin của chị vào con đường mình đã chọn: một chuyên ngành mà ở đó, mỗi nhịp tim có thể là lằn ranh mong manh giữa sự sống và cái chết.
Cậu bé ấy đã trải qua hai năm điều trị ở nhiều nơi, với nhịp tim luôn ở mức 170-180 lần/phút, gần gấp đôi so với bình thường. Khi đến Khoa Hồi sức Phẫu thuật Tim trẻ em, em được chỉ định ghép tim do suy tim nặng. TS.BS.CK2 Lê Thành Khánh Vân, Trưởng khoa, nghi ngờ có rối loạn nhịp và mời bác sĩ Phương đến hội chẩn. Bác sĩ Phương đã tìm ra nguyên nhân: rối loạn nhịp nhanh trên thất dai dẳng do vòng vào lại qua đường dẫn truyền phụ ẩn. Tình trạng này khiến trái tim nhỏ bé của em phải “chạy marathon” liên tục trong nhiều năm, dẫn đến kiệt sức.
Bác sĩ Phương quyết định can thiệp bằng cách vẽ bản đồ điện học buồng tim 2D (thời điểm đó chưa có hệ thống 3D), xác định vị trí đường dẫn truyền phụ và tiến hành triệt đốt. Kết quả vượt ngoài mong đợi, nhịp tim của cậu bé đã trở lại bình thường và trái tim dần hồi phục. Hiện tại, cậu bé đã 12 tuổi, khỏe mạnh, đi học đều đặn và hàng năm vẫn cùng mẹ đến thăm “người đã cứu tim, sinh ra em lần thứ hai”.
Bác sĩ Phương nhớ lại: “Ca này thủ thuật khá mạo hiểm vì tim bé giãn to, yếu, vị trí lại khó. Nhưng nếu không làm thì bé khó lòng qua khỏi, không biết đến khi nào mới có tim ghép”.
Cơ duyên đưa chị đến với chuyên ngành rối loạn nhịp khá tình cờ. Sau khi tốt nghiệp Đại học Y Dược TP.HCM năm 2005, chị về công tác tại Bệnh viện Chợ Rẫy và được phân công vào mảng tim mạch can thiệp. Năm 27 tuổi, chị nhận được học bổng của Đại sứ quán Pháp. Trước khi chị lên đường, một đoàn bác sĩ Pháp sang Chợ Rẫy phẫu thuật tim. Giáo sư Guilmet, một chuyên gia hàng đầu về ghép tim, khuyên chị nên đến Bệnh viện Foch vì ở đó “có rất nhiều điều hay để học”.
Trong hai năm ở Pháp, chị vừa học vừa làm trong lĩnh vực nội tim mạch, hồi sức và siêu âm tim. Đến khi gần hoàn thành chương trình, giáo sư Guilmet và thầy Debaucher khuyên chị theo đuổi lĩnh vực rối loạn nhịp tim, một lĩnh vực còn khá mới mẻ ở Việt Nam. Dù chưa hiểu rõ, chị vẫn tin tưởng và được thầy viết thư bảo trợ để theo học thêm hai năm.
“Lúc đầu tôi thấy kỹ thuật này quá khó, nhưng càng học càng thấy thú vị khi chứng kiến bệnh nhân nhịp nhanh, chỉ cần đốt một điểm là tim trở lại bình thường. Cảm giác đó thật kỳ diệu,” chị chia sẻ. Trước đây, bệnh nhân chỉ có thể dùng thuốc hoặc đặt máy khử rung tim, vốn chỉ giải quyết phần “ngọn”. Đốt điện sinh lý giúp giải quyết tận gốc vấn đề, giúp nhiều người khỏi bệnh hoàn toàn.
Năm 2010, chị trở về Việt Nam mang theo kiến thức mới, cùng với một bộ máy đốt và máy kích điện do thầy tặng. Chị kết hợp sử dụng chung hệ thống DSA của phòng can thiệp mạch vành để thực hiện những ca đốt điện sinh lý đầu tiên. Thời điểm đó, số lượng bệnh nhân mạch vành rất đông, nên ê-kíp của chị thường phải chờ đến tối hoặc cuối tuần mới có thể thực hiện ca đốt điện.
Những năm đầu đầy khó khăn, dụng cụ còn thô sơ và số ca thực hiện còn ít ỏi. Vừa kết hôn, sinh con, chị vừa kiên trì theo đuổi lĩnh vực này. Bước ngoặt đến vào năm 2017, khi Khoa Điều trị Rối loạn nhịp chính thức được thành lập dưới sự phụ trách của TS.BS Nguyễn Tri Thức, người hiện là Thứ trưởng Bộ Y tế. Đến năm 2018, bệnh viện thuê được hệ thống 3D đầu tiên. Chị vừa làm vừa học, tích lũy kinh nghiệm và chuyển giao kỹ thuật cho các đồng nghiệp trẻ. Các đoàn bác sĩ từ Mỹ cũng thường xuyên sang hỗ trợ bệnh viện thực hiện những ca phức tạp trên hệ thống 3D. Sau 7 năm, khoa đã có đầy đủ hệ thống 2D, 3D hiện đại và sắp có phòng lab riêng, chấm dứt tình trạng “làm ké”.
Sau nhiều năm miệt mài “vẽ bản đồ tim”, bác sĩ Phương đã góp phần giúp hàng nghìn người bệnh hồi phục. Tuy nhiên, một ca thất bại cách đây 5 năm vẫn luôn khiến chị trăn trở. Bệnh nhân này bị cơ tim giãn nở, đã đặt máy khử rung ICD và lên cơn “bão điện” nhiều lần. Ê-kíp quyết định can thiệp, đốt xong một ổ nhanh thất và tưởng chừng đã thành công, nhưng một ổ khác lại xuất hiện. Đến ổ thứ tư, chị buộc phải dừng lại và bệnh nhân qua đời không lâu sau đó. Chị đã nghiên cứu nhiều tài liệu nhưng vẫn không hiểu vì sao đốt mãi mà không giải quyết được tận gốc vấn đề.
Sau đó, dịch Covid-19 bùng phát, công việc cuốn chị đi, nhưng chị hiểu rằng mình vẫn còn nợ bệnh nhân ở “phân khúc” này, dù nhu cầu không cao. Tháng 10 năm ngoái, khi đến Trung tâm Tim mạch Quốc gia Malaysia (IJN), chị đã tình cờ chứng kiến giáo sư Azlan đốt nhanh thất từ thượng mạc (lớp ngoài của cơ tim) và chị đã hiểu ra nguyên nhân thất bại trước đây: ổ sẹo nằm ở thượng mạc, nên việc đốt từ trong tim không thể triệt để.
Bệnh cơ tim giãn nở có thể đi kèm với loạn nhịp nhanh thất quanh vùng sẹo. Nếu sẹo nằm ở lớp nội mạc (lớp trong của tim), bác sĩ có thể đưa ống thông từ tĩnh mạch hoặc động mạch đùi lên tim để đốt triệt ổ loạn nhịp – phương pháp mà bác sĩ Phương vẫn thường làm. Tuy nhiên, nếu sẹo nằm ở lớp thượng mạc, năng lượng đốt từ bên trong sẽ không thể đến được vùng tổn thương, nghĩa là chỉ “chạm vỏ” mà không thể xử lý được gốc bệnh. Trong trường hợp đó, bác sĩ phải chọc kim qua dưới xương ức, đi vào khoang màng ngoài tim mà không làm tổn thương cơ tim, sau đó vẽ bản đồ điện học trên bề mặt ngoài tim để xác định chính xác vị trí sẹo và đốt triệt ổ loạn nhịp.
Không bỏ lỡ cơ hội, chị đã kiên trì mời chuyên gia sang Việt Nam để chuyển giao kỹ thuật. Gần một năm sau, ông đã bay sang TP.HCM để cùng chị thực hiện ca đầu tiên tại Chợ Rẫy, kéo dài ba giờ. Bệnh nhân là một phụ nữ 44 tuổi, bị suy tim nặng, buồng tim giãn gấp rưỡi so với bình thường, đã đặt máy khử rung tim (ICD) nhưng vẫn bị sốc điện nhiều lần dù đã dùng thuốc chống loạn nhịp đến liều tối đa. Bác sĩ phải chọc kim qua dưới xương ức, bơm khí CO₂ để tách màng ngoài tim, định vị chính xác vùng sẹo – chỉ cần lệch vài mm là có thể gây ngưng tim. Nhờ kinh nghiệm dày dặn trong lĩnh vực đốt điện sinh lý và can thiệp mạch vành, chị đã hoàn thành ca đầu tiên một cách suôn sẻ.
Giáo sư đã để chị tự tay thực hiện hoàn toàn ca thứ hai, còn ông chỉ đứng quan sát. “Lúc đó, tôi biết mình đã trả được món nợ nghề năm xưa,” chị xúc động chia sẻ.
Trong lĩnh vực điện sinh lý tim, số lượng phụ nữ theo đuổi còn rất ít, bởi công việc này đòi hỏi sức bền và sự hy sinh lớn – từ việc khoác áo chì nặng 7-8kg đứng hàng giờ trong phòng lab, chịu ảnh hưởng của tia X, đến những ca can thiệp kéo dài đến đêm khuya hoặc vào cuối tuần. Chị cảm thấy may mắn vì có chồng cũng là bác sĩ, nên anh thấu hiểu và chia sẻ đam mê công việc của vợ. Mỗi tháng, chị cùng các đồng nghiệp thực hiện gần một trăm ca đốt điện. Có những ngày, chị chỉ kịp ăn uống qua loa giữa các ca, nhưng niềm vui mà công việc mang lại là vô giá.
“Mỗi khi thấy bệnh nhân khỏe lại, hay khi xin được kinh phí, dụng cụ để giúp những người nghèo có cơ hội điều trị, tôi lại cảm thấy như được tiếp thêm năng lượng và biết rằng mình đã chọn đúng con đường,” chị cười.
Admin
Nguồn: VnExpress
