Cuối tuần vừa qua, Thường trực Thành ủy TP HCM đã thống nhất chủ trương dừng giao đất tại khu vực Bến Nhà Rồng cho nhà đầu tư để thực hiện dự án nhà ở. Thông tin này được Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang công bố tại hội nghị tổng kết 50 năm văn học – nghệ thuật TP HCM.
Thay vào đó, không gian văn hóa Hồ Chí Minh sẽ được mở rộng tại Bến Nhà Rồng. Phần diện tích còn lại của khu đất sẽ được quy hoạch thành công viên, kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành và phát triển các dịch vụ công cộng, loại bỏ việc phát triển nhà ở.
Bến Nhà Rồng, nằm tiếp giáp quận 1, chỉ cách phố đi bộ Nguyễn Huệ và Bến Bạch Đằng vài trăm mét, có một lịch sử hình thành và phát triển lâu đời. Ngay từ khi chiếm thành Gia Định vào năm 1859, người Pháp đã nhận thấy vị trí chiến lược về giao thương của khu vực này và lên kế hoạch xây dựng cảng. Với lợi thế sông Sài Gòn đủ sâu cho tàu thuyền lớn qua lại và cách biển chỉ 83 km, nơi đây nhanh chóng trở thành đầu mối giao thương quan trọng.
Năm 1862, hãng vận tải biển lớn nhất thời bấy giờ của Pháp, Messageries Maritimes, được giao xây dựng cảng. Nhà Rồng là một trong những bến cảng thuộc thương cảng Sài Gòn. Khu vực này bao gồm ba cầu tàu dọc sông Tàu Hũ và một biệt thự hai tầng làm trụ sở của hãng. Tòa nhà mang kiến trúc phương Tây, nổi bật với hình tượng “lưỡng long chầu nguyệt” trên nóc, từ đó người dân Sài Gòn gọi là Nhà Rồng.
Cùng với Nhà Rồng, hàng loạt công trình khác như văn phòng, cư xá, tổng kho, nhà máy, kho than, giếng nước và bến đậu cũng được gấp rút xây dựng. Ngày 23/11/1862, chuyến tàu hơi nước đầu tiên của công ty này đã khai trương tuyến đường biển từ Pháp đến Bến Nhà Rồng, đánh dấu mốc quan trọng khi cảng chính thức thông thương với quốc tế dưới tên gọi Port de Commerce de Sai Gon, kết nối Sài Gòn với thế giới qua hàng hóa, thư tín và hành khách.
Từ năm 1879, do vị trí quan trọng về quân sự và kinh tế, cảng Sài Gòn được đầu tư trở thành một cảng lớn, bao gồm quân cảng và thương cảng. Quân cảng trải dài hơn 537 m từ nhà máy Ba Son đến công trường Mê Linh ngày nay, trong khi thương cảng ngày càng mở rộng về phía Khánh Hội. Đến năm 1914, thương cảng Sài Gòn được kéo dài đến ngã ba Kênh Tẻ (cầu Tân Thuận ngày nay) để đáp ứng nhu cầu cập bến của các tàu lớn. Khoảng 8 năm sau, cảng Chợ Lớn sáp nhập vào thương cảng Sài Gòn, tạo thành một hệ thống đường thủy và cửa khẩu hoàn chỉnh với quy mô lên đến 386 ha.
Đến năm 1939, Sài Gòn trở thành cảng đứng thứ 7 trong số các thương cảng của Pháp, chuyên chở 3 triệu tấn hàng hóa xuất nhập khẩu đến nhiều quốc gia. Sự phát triển của cảng thu hút dân lao động từ khắp nơi đổ về Khánh Hội, Vĩnh Hội, sinh sống tạm bợ trên các kênh rạch, hình thành nên những khu ổ chuột đầu tiên của thành phố. Nơi đây cũng chứng kiến nhiều cuộc đấu tranh, bãi công của công nhân, thể hiện tinh thần của giai cấp công nhân thành phố.
Không chỉ là cảng lớn nhất Đông Dương trong nhiều thế kỷ, Bến Nhà Rồng còn gắn liền với sự kiện lịch sử ngày 5/6/1911, khi người thanh niên Nguyễn Tất Thành, lúc đó 21 tuổi, lên tàu Amiral La Touche De Tréville để bắt đầu hành trình tìm đường cứu nước, kéo dài ba thập kỷ trước khi trở về Pác Bó, Cao Bằng vào năm 1941 để lãnh đạo cách mạng.
Sau năm 1975, thương cảng Sài Gòn được đổi tên thành Cảng Sài Gòn, tiếp tục đóng vai trò là cửa ngõ của miền Nam ra thế giới. Bến Nhà Rồng trở thành Bảo tàng Hồ Chí Minh, chi nhánh TP HCM, đón khoảng nửa triệu lượt khách tham quan mỗi năm. Ngày 5/6 được chọn là ngày truyền thống của Cảng Sài Gòn.
Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng đã khiến việc duy trì một cảng hàng hóa ngay tại trung tâm thành phố trở nên quá tải. Đường Nguyễn Tất Thành, tuyến đường huyết mạch chạy dọc cảng, thường xuyên ùn tắc do mật độ giao thông tăng cao và xe container ra vào cảng. Điều này thúc đẩy TP HCM lên kế hoạch di dời cảng ra ngoại thành.
Năm 2009, thành phố khởi công xây dựng cảng Hiệp Phước tại huyện Nhà Bè (cũ), với tổng diện tích khoảng 100 ha. Sau khi hoàn thành, cảng Hiệp Phước dần tiếp nhận khoảng 8,7 triệu tấn hàng hóa từ khu cảng Nhà Rồng – Khánh Hội.
Từ năm 2016, các hoạt động của khu cảng Nhà Rồng – Khánh Hội được di dời về Hiệp Phước, trả lại hơn 32 ha đất dọc bờ sông Sài Gòn cho thành phố. Khu đất này được xem là vị trí “vàng” khi nằm sát quận 1, kết nối với trung tâm hành chính, tài chính và chuỗi không gian bờ tây sông Sài Gòn với khu đô thị mới Thủ Thiêm.
Cũng trong năm 2016, UBND TP HCM chấp thuận cho doanh nghiệp thực hiện dự án đầu tư Khu phức hợp Nhà Rồng – Khánh Hội, với quy mô chuyển đổi công năng hơn 32 ha, chiều dài bờ sông 1,8 km, dân số dự kiến 11.650 người với 3.000 căn hộ, văn phòng, trung tâm thương mại, biệt thự ven sông, ga hành khách tàu biển, trường học… Tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 11.000 tỷ đồng.
Kiến trúc sư Khương Văn Mười, Phó chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, nhận định khu vực Bến Nhà Rồng – Khánh Hội và trục đường Nguyễn Tất Thành là một không gian đặc biệt của đô thị Sài Gòn – TP HCM. Mặc dù hoạt động cảng đã di dời, tuyến đường này vẫn thường xuyên quá tải và ùn tắc trong nhiều năm, ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân.
Theo ông Mười, chủ trương xây dựng khu phức hợp trước đây “có thể phù hợp với quy mô TP HCM cũ”, nhưng hiện nay bối cảnh thành phố đã thay đổi. Thành phố đã mở rộng, có nhiều dư địa phát triển trong khi khu vực trung tâm lại thiếu mảng xanh và không gian công cộng.
Do đó, định hướng của Thường trực Thành ủy TP HCM về việc “tái thiết” khu vực này là nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân bằng cách tạo ra công viên, mở rộng đường về phía cảng, bảo tồn và nâng tầm giá trị lịch sử của Bến Nhà Rồng. Thiết kế khu vực cảng sau khi chỉnh trang cần phù hợp với một đô thị bền vững và xanh.
“Nếu quy hoạch mới đảm bảo các tiêu chí đề ra, nhìn từ sông, đô thị Sài Gòn – TP HCM sẽ có một diện mạo hoàn toàn mới với bờ sông và công viên, tạo ấn tượng tốt về một thành phố phát triển bền vững”, KTS Mười nhấn mạnh.
Admin
Nguồn: VnExpress
