Sau thành công ngoại giao ấn tượng tại Gaza, nơi Tổng thống Mỹ Donald Trump được ghi nhận đã gây áp lực để Hamas trao trả toàn bộ con tin cho Israel và đảm bảo lệnh ngừng bắn, chính quyền của ông đang hướng sự chú ý sang một mục tiêu lớn hơn: hòa bình ở Ukraine. Trong bài phát biểu trước quốc hội Israel hôm 13/10, Tổng thống Trump khẳng định Ukraine là ưu tiên tiếp theo, với đặc phái viên Steve Witkoff dẫn đầu nỗ lực này.
Tiếp nối chuyến công du Trung Đông, ông Trump đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin và thống nhất tổ chức hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai tại Hungary trong vòng hai tuần tới. Trước đó, ông cũng đã tiếp đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng, mô tả cuộc gặp là “thú vị và thân thiện”, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc “chấm dứt đổ máu và đạt được thỏa thuận”.
Giới chức Mỹ và châu Âu kỳ vọng Tổng thống Trump có thể tận dụng đà và kinh nghiệm từ thành công ngoại giao Trung Đông để thúc đẩy Nga và Ukraine trở lại bàn đàm phán. Fred Fleitz, cố vấn an ninh quốc gia trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nhận định: “Thành công đó trao cho ông Trump đòn bẩy lớn để giải quyết các xung đột khác. Giờ đây, ông ấy đã chứng minh mình là một trọng tài kiêm nhà kiến tạo hòa bình hiệu quả”.
Tuy nhiên, các quan chức và giới quan sát đều thừa nhận rằng mục tiêu hòa bình ở Ukraine không dễ dàng như ở Gaza, bởi bản chất hai cuộc xung đột này rất khác biệt.
Trong xung đột Gaza, Israel, với vị thế là một cường quốc quân sự khu vực, đồng thời là đồng minh thân cận và phụ thuộc quân sự vào Mỹ, đã tạo điều kiện cho ông Trump có vị thế lớn để gây áp lực. Sau cuộc không kích của Israel vào ban lãnh đạo Hamas tại Doha, Qatar, ông Trump đã gây áp lực buộc Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu chấp nhận kế hoạch hòa bình 20 điểm và công khai xin lỗi lãnh đạo Qatar. Ngoại trưởng Marco Rubio ngày 9/10 ám chỉ rằng những biện pháp cứng rắn đã được sử dụng để gây áp lực với Israel.
Ngược lại, trong xung đột Ukraine, Nga là một cường quốc toàn cầu với kho vũ khí hạt nhân lớn và là đối thủ lịch sử của Mỹ. Điều này khiến Washington khó có thể áp đặt điều kiện lên Moscow. Đến nay, ông Trump cũng chưa gây áp lực đáng kể lên Nga, dù đã áp thuế cao với Ấn Độ vì mua dầu Nga và kêu gọi châu Âu ngừng nhập khẩu năng lượng từ Moscow. Chính quyền ông Trump đã nhiều lần cảnh báo trừng phạt Nga, nhưng chưa thực hiện bất kỳ hành động cụ thể nào.
Ukraine và các đồng minh châu Âu hy vọng rằng thành công ở Trung Đông sẽ thúc đẩy ông Trump thay đổi cách tiếp cận. Giới quan sát cho rằng các biện pháp trừng phạt tài chính mạnh mẽ hơn đối với Nga là yếu tố then chốt để gia tăng áp lực lên chính quyền ông Putin. Kurt Volker, cựu đại sứ Mỹ tại NATO và đặc phái viên về Ukraine, nhận định: “Chính sức ép đã khiến Hamas phải ngồi vào bàn đàm phán, nhưng chúng ta chưa có sức ép tương tự với Nga”.
Các chuyên gia cũng lưu ý rằng, khác với xung đột Gaza, ông Trump không thể tuyên bố trước về một thỏa thuận giữa Israel và Hamas để buộc các bên phải hiện thực hóa nó. Franz-Stefan Gady, nhà phân tích quốc phòng ở Áo, cho rằng sức mạnh quân sự của Nga khiến ông Trump khó có thể sử dụng biện pháp mạnh để đưa Moscow đến bàn đàm phán. Ông nói: “Việc Nga có kho vũ khí hạt nhân sẽ luôn là vấn đề cần tính đến trong bất kỳ chiến dịch gây áp lực nào. Mỹ cho tới nay cũng chưa có dấu hiệu muốn leo thang căng thẳng với Nga”.
Một kịch bản khả thi hơn, theo Gady, là ông Trump có thể đàm phán thỏa thuận ngừng bắn trực tiếp với ông Putin, sau đó gây áp lực để ông Zelensky ký thỏa thuận. Tuy nhiên, đây là kịch bản mà nhiều lãnh đạo châu Âu lo ngại và muốn ngăn chặn.
Một yếu tố gây khó khăn khác là vai trò của Trung Quốc, đối tác kinh tế và chính trị lớn của Nga. Bắc Kinh gần đây đã xích lại gần Moscow hơn và ký thỏa thuận xây dựng đường ống khí đốt Power of Siberia 2, giúp Nga tăng đáng kể lượng khí đốt xuất khẩu.
Trong khi Mỹ duy trì quan hệ chặt chẽ với Qatar, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ, những cường quốc ở Trung Đông đã giúp sức cho kế hoạch Gaza, Robbie Gramer của WSJ nhận định rằng điều tương tự khó có thể xảy ra với Trung Quốc, đối thủ địa chính trị hàng đầu của Mỹ. Mỹ không thể gây áp lực để Trung Quốc thúc giục Nga chấm dứt chiến sự, và Bắc Kinh đã nhiều lần khẳng định họ không có kế hoạch hành động như vậy. Ian Lovett, một nhà phân tích khác của WSJ, cho rằng nỗ lực này càng trở nên bất khả thi khi Mỹ và Trung Quốc gần đây leo thang căng thẳng thương mại.
Giới quan sát cho rằng việc Nga tăng cường quan hệ với Trung Quốc đồng nghĩa Bắc Kinh có thể đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ông Putin đến bàn đàm phán. Tuy nhiên, trong trường hợp này, ông Trump sẽ phải thuyết phục Chủ tịch Tập Cận Bình, thay vì gây áp lực. Kurt Volker kết luận: “Nếu chúng ta khiến Trung Quốc cảm thấy việc Nga chấm dứt xung đột có lợi và tìm cách thuyết phục Moscow, điều đó sẽ rất có ý nghĩa. Nhưng Mỹ hiện chưa làm được điều đó”.
Admin
Nguồn: VnExpress
