Một cuốn sách mới ra mắt vào tháng 10 vừa qua, là công trình nghiên cứu sâu rộng của giáo sư Sayed Azam-Ali về nền nông nghiệp và hệ thống lương thực toàn cầu, đã chỉ ra những thách thức cấp bách và đề xuất giải pháp cho tương lai. Tác giả đã hệ thống hóa các cuộc cách mạng nông nghiệp trong lịch sử nhân loại, từ những bước khởi đầu sơ khai đến hệ thống lương thực công nghiệp hóa và toàn cầu hóa hiện nay.
Theo đó, lịch sử đã chứng kiến tám cuộc cách mạng nông nghiệp lớn, gắn liền với sự trỗi dậy và suy tàn của các đế chế. Từ đế quốc Akkad, nơi lần đầu tiên kiểm soát nguồn nước cho nông nghiệp, đến các đế quốc La Mã và Hồi giáo, rồi đến thời kỳ Anh quốc nắm giữ quyền lực thông qua kiểm soát đất đai, tài nguyên và công nghệ sản xuất lương thực. Ngày nay, “đế chế thị trường” chi phối việc tiếp cận lương thực của cộng đồng và định đoạt giá cả.
Giáo sư Azam-Ali nhấn mạnh sự cần thiết phải quan tâm hơn đến các loại cây trồng bị lãng quên như lạc bambara và những thực phẩm chưa được đánh giá đúng mức. Ông cho rằng việc đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp sẽ mang lại nhiều cơ hội, giúp quản lý rủi ro khí hậu và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đến đời sống.
Tác giả kêu gọi “một cuộc cách mạng trong tư duy và hành động”, đòi hỏi sự thay đổi về các giá trị xã hội, văn hóa, đạo đức, và một cuộc chuyển đổi hệ thống lương thực. Mục tiêu là nuôi sống dân số thế giới dự kiến đạt 10 tỷ người vào năm 2050 và có thể lên đến 12 tỷ vào năm 2100, trong bối cảnh Trái Đất ngày càng nóng lên. Điều cốt lõi là phải thừa nhận dinh dưỡng là quyền cơ bản của con người, và thực phẩm không chỉ là công cụ để duy trì sự sống hay kiếm lợi nhuận.
Cuốn sách khép lại bằng lời kêu gọi hành động cho cuộc Cách mạng thứ chín, hướng đến một hệ thống lương thực bền vững, công bằng và an toàn. Tác giả khẳng định rằng, cách làm hiện tại không đủ sức giúp nhân loại vượt qua những thách thức từ biến đổi khí hậu, đại dịch và bất ổn chính trị.
Ông chỉ ra sự phụ thuộc quá lớn vào một số ít loại cây trồng như lúa, bắp, lúa mì và khoai tây, cùng với việc khai thác tài nguyên quá mức, sử dụng nhiên liệu hóa thạch, thay đổi mục đích sử dụng đất trong nông nghiệp, phát thải khí nhà kính từ chăn nuôi, trồng trọt, sử dụng phân bón hóa học, phân chuồng và đốt tàn dư cây trồng, đang góp phần đẩy nhanh biến đổi khí hậu. Hậu quả là, con người dễ mắc các bệnh như béo phì và tiểu đường.
Để thực hiện cuộc cách mạng này, tác giả đề xuất chín hành động tập thể làm nền tảng. Đầu tiên, cần xây dựng một cơ sở dữ liệu đáng tin cậy, toàn cầu và uy tín về các loài và hệ thống lương thực, cho phép so sánh với các giải pháp truyền thống. Cơ sở dữ liệu này không chỉ dựa trên các tài liệu đã công bố, mà còn tích hợp thông tin khoa học, dữ liệu chưa công bố và kinh nghiệm truyền miệng dân gian, tạo ra một kho thông tin mở rộng để phục vụ, lưu giữ và bảo tồn tri thức về nông nghiệp và văn hóa ẩm thực.
Thứ hai, cần tiến hành nghiên cứu cộng đồng về đa dạng hóa nông nghiệp (COP), nhằm phát triển các chiến lược can thiệp phù hợp với từng thách thức địa phương.
Thứ ba, cần đưa chương trình giảng dạy về lương thực và phát triển bền vững vào trường học, để trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết cho chế độ ăn uống lành mạnh và lối sống bền vững trong bối cảnh khí hậu bất ổn.
Bên cạnh đó, các quốc gia cần hỗ trợ việc đưa ra các quyết định chính sách cho các hệ sinh thái nông nghiệp thích ứng với khí hậu, xây dựng hệ thống hỗ trợ, sử dụng công nghệ di truyền và lai tạo để đánh giá, cải thiện các giống loài ít được sử dụng nhưng có khả năng chống chịu khí hậu, nhằm tạo ra chế độ ăn đa dạng cho các quốc gia.
Tác giả khuyến khích việc trồng đa dạng các loại cây, vật nuôi, kết hợp kiến thức và văn hóa bản địa, đồng thời tích hợp công nghệ với truyền thống. Thế hệ nông dân mới cần được đào tạo để trở thành “người quản lý hệ sinh thái thực phẩm”, chứ không chỉ là “người cày ruộng”.
Giáo sư Sayed Azam-Ali là một nhà khoa học và diễn giả nông nghiệp uy tín trên thế giới, với nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực phát triển nông nghiệp và hoạch định chính sách. Ông đã công bố hơn 200 công trình nghiên cứu và hai cuốn sách, hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế, chính phủ, khu vực tư nhân và giới học thuật, đồng thời lãnh đạo nhiều dự án nghiên cứu quốc tế và thành lập các trung tâm nghiên cứu toàn cầu. Công trình mới nhất của ông hứa hẹn sẽ là một đóng góp quan trọng vào cuộc tranh luận về tương lai của hệ thống lương thực toàn cầu.
Admin
Nguồn: VnExpress
