Câu chuyện của Thúy (35 tuổi, Hà Nội) và Quân (37 tuổi) là lời cảnh tỉnh cho nhiều người về quan niệm sai lầm trong việc kiểm soát mỡ máu. Dù áp dụng chế độ ăn uống được cho là lành mạnh, cả hai đều bất ngờ khi phát hiện chỉ số mỡ máu vượt ngưỡng an toàn trong lần khám sức khỏe định kỳ.
Thúy, một nhân viên văn phòng, đã nhiều năm tuân thủ chế độ ăn giảm muối, hạn chế mỡ động vật, loại bỏ thịt đỏ và nội tạng. Rau xanh là thành phần chủ yếu trong các bữa ăn của cô, thậm chí có thời điểm Thúy còn cắt giảm calo một cách nghiêm ngặt. Với chiều cao 1,63m và cân nặng 48kg, cô tự tin về lối sống của mình. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm máu cho thấy cholesterol của Thúy ở mức 6 mmol/l, cao hơn so với ngưỡng an toàn 5,1 mmol/l.
Tương tự, Quân, được bạn bè gọi là “ông chú healthy”, luôn tránh xa thuốc lá, rượu bia, đồ chiên xào và nội tạng, ưu tiên các món luộc hấp. Thế nhưng, kết quả khám sức khỏe gần đây cho thấy mỡ máu của anh cao gấp đôi bình thường.
Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh từ Hội Bệnh mạch máu Việt Nam cho biết, những trường hợp như Thúy và Quân ngày càng phổ biến. Ông nhấn mạnh rằng mỡ máu không chỉ phụ thuộc vào chế độ ăn uống mà còn chịu ảnh hưởng bởi khả năng chuyển hóa, lối sống và yếu tố di truyền.
Qua tìm hiểu, bác sĩ Mạnh phát hiện Thúy ít vận động, thường xuyên căng thẳng trong công việc và có thói quen nhịn ăn thất thường. Về phía Quân, nguyên nhân nằm ở yếu tố di truyền. Anh thuộc nhóm rối loạn chuyển hóa lipid bẩm sinh, dễ tích tụ cholesterol xấu (LDL) hơn người bình thường. Thêm vào đó, áp lực công việc cao, ngủ ít và thường xuyên uống cà phê đặc khiến hormone cortisol tăng, gián tiếp làm tăng mỡ máu.
Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 153.000 ca rối loạn mỡ máu. Một nghiên cứu của Trung tâm Dinh dưỡng TP HCM trên 700 người từ 30 đến 69 tuổi có chỉ số BMI bình thường (18,5-25) cho thấy có tới 77,8% bị rối loạn mỡ máu. Điều này cho thấy thể trạng gầy không phải là “tấm khiên” bảo vệ trước nguy cơ mắc bệnh.
Rối loạn mỡ máu xảy ra khi các thành phần lipid trong máu mất cân bằng, chẳng hạn như cholesterol xấu (LDL-C) hoặc chất béo trung tính (triglyceride) tăng cao, hoặc cholesterol tốt (HDL-C) giảm xuống. Nhiều người cho rằng chỉ cần kiểm soát chế độ ăn là đủ, nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều.
Bác sĩ Mạnh cho biết nhiều bệnh nhân tự định nghĩa “healthy” mà không có sự tư vấn chuyên môn. Họ cho rằng ăn ít, cắt calo, hoặc nhịn ăn tùy hứng là lành mạnh. Tuy nhiên, cơ thể lại thiếu chất dinh dưỡng thiết yếu, trong khi họ lại ít vận động, không tạo được sự tiêu hao năng lượng cần thiết.
Ông cũng từng điều trị cho một bệnh nhân nữ khoảng 40 tuổi tự ép dầu lạc để ăn vì lo ngại các sản phẩm công nghiệp không an toàn. Tuy nhiên, người phụ nữ này không biết rằng nguồn lạc mua không rõ xuất xứ, lẫn nhiều hạt mốc hỏng, làm tăng nguy cơ ung thư.
Nhiều người quá ám ảnh với việc ăn uống “chuẩn khoa học” đến mức căng thẳng, mệt mỏi. Cộng thêm áp lực công việc, stress kéo dài, thiếu thời gian nghỉ ngơi, tất cả tạo thành một vòng xoáy gây hại cho mỡ máu và sức khỏe tổng thể.
Bác sĩ Lâm Vĩnh Niên, Trưởng Khoa Dinh dưỡng – Tiết chế, Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM, chỉ ra rằng tuổi tác và các bệnh lý nền như đái tháo đường cũng có thể làm tăng mỡ máu. Phụ nữ mãn kinh cũng đối mặt với nguy cơ cao hơn do lượng estrogen giảm, làm giảm khả năng chuyển hóa lipid.
Bác sĩ Dương Minh Tuấn từ Khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, giải thích về tình trạng đề kháng insulin, khi cơ thể mất nhạy cảm với hormone điều hòa đường huyết, khiến gan tăng sản xuất chất béo, đẩy triglyceride lên cao và gây ra gan nhiễm mỡ. Quá trình này diễn ra âm thầm trong nhiều năm mà không có triệu chứng rõ ràng.
Một vấn đề khác là mỡ nội tạng, loại mỡ nguy hiểm tích tụ quanh gan, ruột, tim mà mắt thường không nhận biết được. Tình trạng này, gọi là MONW (metabolically obese normal weight), đặc biệt phổ biến ở những người thiếu vận động dù ăn kiêng nghiêm ngặt. Nghiên cứu cho thấy cơ thể người châu Á có xu hướng tích mỡ nội tạng cao hơn 30-40% so với người phương Tây ở cùng chỉ số BMI. Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng, khiến một số người có cơ địa chuyển hóa giống người béo phì ngay cả khi thể trạng bình thường và ăn uống lành mạnh.
Các bác sĩ khuyến cáo nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bất thường. Khi có dấu hiệu tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hoặc đái tháo đường, cần kiểm soát và điều trị ngay. Quan trọng hơn, cần xây dựng một lối sống tích cực, kết hợp chế độ ăn uống khoa học với vận động đều đặn, tránh rượu bia, thuốc lá và hạn chế căng thẳng kéo dài.
Admin
Nguồn: VnExpress
