Sau sự kiện khoảng 20 máy bay không người lái (UAV) của Nga xâm nhập không phận Ba Lan hồi tháng 9, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) khẩn trương thiết lập “tường chắn UAV” để bảo vệ sườn phía đông của khối. Những vụ xâm nhập tương tự tại các sân bay ở Đan Mạch và Đức càng làm tăng thêm lo ngại về sự cần thiết phải tăng cường năng lực đối phó với các mối đe dọa từ UAV.
Tuy nhiên, ý tưởng về “tường chắn UAV” của EU hiện vẫn chưa có lộ trình triển khai cụ thể và đang vấp phải những rạn nứt nội bộ, do các quốc gia thành viên bất đồng về phương thức thực hiện và thẩm quyền quản lý.
Được xem là một phép thử đối với tham vọng tăng cường vai trò của EU trong lĩnh vực quốc phòng, vốn từ lâu do các quốc gia thành viên và NATO đảm trách, kế hoạch “tường chắn UAV” bắt nguồn từ đề xuất chung của các nước Baltic, Ba Lan và Phần Lan gửi lên EC hồi đầu năm.
Ban đầu, các quốc gia này tìm kiếm nguồn tài trợ để triển khai các hệ thống cảm biến và UAV nhằm đối phó với nạn buôn người, nhưng không nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Sau khi Phó thủ tướng Ukraine Mykhailo Fedorov chia sẻ kinh nghiệm đối phó với UAV Nga, EU đã điều chỉnh đề xuất, tập trung hơn vào mục tiêu quốc phòng.
Ngày 29/9, EC chính thức đề xuất xây dựng “tường chắn UAV” như một phần của bốn dự án quốc phòng lớn, nhằm đối phó với các mối đe dọa an ninh ngày càng gia tăng. Để được triển khai, sáng kiến này cần nhận được sự đồng thuận của tất cả các quốc gia thành viên EU.
“Tường chắn UAV” không phải là một công trình vật lý, mà là một mạng lưới phòng thủ nhiều lớp, bao gồm các hệ thống phát hiện và đánh chặn, được xây dựng dựa trên năng lực hiện có của từng quốc gia thành viên.
Theo Rafael Loss, chuyên gia chính sách về quốc phòng, an ninh và công nghệ tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, khái niệm này không hoàn toàn mới. Ông chỉ ra rằng Sáng kiến Khiên Bầu trời châu Âu (ESSI), một dự án tăng cường khả năng phòng không và chống tên lửa của châu Âu, đã được triển khai trong nhiều năm.
Tuy nhiên, Loss cho rằng việc mở rộng mạng lưới cảm biến dọc theo sườn phía đông EU sẽ giúp các quốc gia xác định và theo dõi các cuộc xâm nhập UAV một cách hiệu quả hơn. Ông nhấn mạnh rằng hệ thống phòng không của NATO, vốn được thiết kế để đối phó với các mối đe dọa trên không tốc độ cao như máy bay và tên lửa, chưa được tối ưu hóa để chống lại UAV. Tình hình này đang dần thay đổi do những diễn biến tại Ukraine.
Mặc dù vậy, một số quốc gia Nam Âu như Italy và Tây Ban Nha cho rằng các khoản đầu tư quốc phòng nên mang lại lợi ích cho toàn EU, thay vì chỉ tập trung vào việc bảo vệ sườn phía đông. Điều này đã khiến các quốc gia tuyến đầu kêu gọi tinh thần đoàn kết trong toàn khối. Thủ tướng Phần Lan Petteri Orpo nhấn mạnh rằng EU đã thể hiện sự đoàn kết trong nhiều lĩnh vực khác nhau như đại dịch Covid-19, vấn đề kinh tế và nhập cư, và đây là thời điểm để đoàn kết trong lĩnh vực an ninh.
Những bất đồng này đã trở nên rõ ràng tại hội nghị thượng đỉnh của các nước EU ở Copenhagen, Đan Mạch hồi đầu tháng 10. Một nhà ngoại giao châu Âu tiết lộ rằng Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã chỉ trích kế hoạch “tường chắn UAV” bằng những lời lẽ “rất gay gắt”.
Một số quan chức EU cũng bày tỏ hoài nghi về tên gọi “tường chắn UAV”, cho rằng nó tạo ra một cảm giác an toàn sai lầm, vì không có hệ thống nào có thể ngăn chặn được mọi loại UAV. Bà Hannah Neumann, thành viên Ủy ban An ninh – Quốc phòng Nghị viện châu Âu, nhấn mạnh rằng “tường chắn UAV” không thể giải quyết mọi vấn đề quốc phòng, bao gồm các cuộc tấn công mạng, khả năng phòng không, sản xuất đạn dược và những vấn đề sâu xa hơn trong cơ chế ra quyết định.
Một trở ngại khác là sự khác biệt trong quan điểm giữa các quốc gia nhỏ và các cường quốc trong EU. Các quốc gia nhỏ hơn nhận thấy lợi ích lớn hơn khi để EC đóng vai trò điều phối, trong khi Pháp và Đức, vốn quen với việc tự triển khai các chương trình mua sắm quy mô lớn, lại muốn duy trì quyền kiểm soát.
Tại hội nghị thượng đỉnh ở Đan Mạch, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhận định rằng mối đe dọa từ UAV “tinh vi và phức tạp hơn nhiều” so với khái niệm “tường chắn UAV” trong đề xuất. Ông cho rằng UAV và các biện pháp đối phó là những ưu tiên cần được thực hiện, nhưng không nên ảo tưởng về một “bức tường hoàn hảo” cho châu Âu, đặc biệt khi xem xét đến chiều dài biên giới lên tới 3.000 km.
Trong khi đó, Tổng thư ký NATO Mark Rutte mô tả “tường chắn UAV” là một ý tưởng “tuyệt vời, kịp thời và cần thiết”, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của chi phí. NATO đã phải triển khai các máy bay chiến đấu F-35, F-16, trực thăng và hệ thống phòng không Patriot trị giá hàng tỷ euro để đối phó với các UAV có giá trị nhỏ hơn rất nhiều. Ông Rutte cho rằng việc sử dụng tên lửa trị giá hàng triệu đô la để bắn hạ UAV chỉ có giá vài nghìn đô la là không hợp lý.
Để thu hút thêm sự ủng hộ từ các quốc gia ở miền nam và miền tây châu Âu, EC đã mở rộng khái niệm “tường chắn UAV” ban đầu thành “Sáng kiến Phòng thủ Drone châu Âu”, bao gồm một mạng lưới hệ thống chống drone trải rộng khắp lục địa.
Tài liệu do EC công bố ngày 16/10 cho thấy sáng kiến này dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào cuối năm 2027. Tuy nhiên, mốc thời gian này đã khiến một số thành viên liên minh hoài nghi về tính khả thi. Giới chuyên gia cũng lo ngại rằng EU và NATO có thể “giẫm chân lên nhau”. Ông Camille Grand, cựu quan chức cấp cao của NATO, hiện là tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp Hàng không Vũ trụ, An ninh và Quốc phòng châu Âu, nhấn mạnh sự cần thiết của việc phối hợp chặt chẽ giữa EU và NATO trong vấn đề này.
Trong bối cảnh các mối đe dọa từ UAV ngày càng gia tăng, việc EU có thể vượt qua những bất đồng nội bộ và hiện thực hóa “Sáng kiến Phòng thủ Drone châu Âu” sẽ là một bài kiểm tra quan trọng đối với khả năng hợp tác và đảm bảo an ninh chung của khối.
Admin
Nguồn: VnExpress
