Ngày 22/10, Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã ký một ý định thư, mở đường cho việc tăng cường hợp tác song phương trong lĩnh vực không quân. Tâm điểm của văn kiện này là khả năng Thụy Điển sẽ bán từ 100 đến 150 máy bay chiến đấu Gripen cho Ukraine, một thỏa thuận xuất khẩu tiềm năng có quy mô lớn nhất trong lịch sử của cả dòng tiêm kích Gripen và ngành công nghiệp quốc phòng Thụy Điển.
Mặc dù Thủ tướng Kristersson nhấn mạnh rằng “chưa có quyết định nào được đưa ra” và dự kiến sẽ mất khoảng ba năm để Thụy Điển có thể bàn giao những chiếc Gripen E đầu tiên cho Ukraine sau khi thỏa thuận được hoàn tất, Tổng thống Ukraine mong muốn nhận được dòng máy bay này sớm nhất là vào năm 2026.
Theo nhận định của Thomas Newdick, biên tập viên chuyên trang quân sự War Zone của Mỹ, nhiều khả năng thương vụ này sẽ liên quan đến các phiên bản Gripen C/D đã qua sử dụng. Trước đó, vào tháng 9/2023, đài phát thanh quốc gia Thụy Điển SR, dẫn nguồn tin giấu tên, cho biết nước này đang cân nhắc kế hoạch viện trợ tiêm kích Gripen C/D cho Ukraine. Kiev đã từng bày tỏ mong muốn nhận ít nhất một phi đoàn, tương đương 16-18 máy bay, và phi công Ukraine cũng đã có cơ hội bay thử nghiệm trên dòng Gripen C/D tại Thụy Điển trong năm 2023.
Tuy nhiên, đến tháng 7/2024, không quân Ukraine lại từ chối nhận tiêm kích Thụy Điển, với lý do việc vận hành đồng thời hai loại vũ khí phức tạp như F-16 và Gripen là một thách thức lớn. Mặc dù vậy, truyền thông Ukraine cho biết các cuộc thảo luận về việc chuyển giao tiêm kích Gripen giữa Stockholm và Kiev đã được nối lại khoảng hai tháng sau đó.
JAS 39 Gripen là một loại tiêm kích hạng nhẹ, một động cơ, được phát triển bởi tập đoàn Saab của Thụy Điển và chính thức đưa vào biên chế từ năm 1996. Đến nay, đã có khoảng 300 chiếc được xuất xưởng và phục vụ trong lực lượng vũ trang của 7 quốc gia trên thế giới.
Phiên bản JAS 39C/D có chiều dài từ 14,9 đến 15,6 mét, sải cánh 8,4 mét, trọng lượng rỗng 6,8 tấn và có khả năng mang theo hơn 5 tấn nhiên liệu ở khoang chứa bên trong thân và các thùng dầu phụ. Máy bay được trang bị động cơ tua-bin phản lực Volvo RM12, cho phép đạt tốc độ tối đa 2.100 km/h ở độ cao 15 km hoặc 1.470 km/h ở gần mặt biển, với bán kính chiến đấu khoảng 800 km.
Mỗi chiếc Gripen C/D được trang bị một pháo nòng xoay BK-27 cỡ nòng 27 mm, cùng với 8 giá treo cho phép mang tổng cộng 5,3 tấn vũ khí, bao gồm tên lửa đối không tầm ngắn và tầm trung, tên lửa hành trình đối đất và chống hạm, bom dẫn đường, tổ hợp trinh sát mục tiêu và thiết bị gây nhiễu điện tử ALQ-TLS.
Biến thể JAS 39E/F, với giá bán khoảng 85 triệu USD mỗi chiếc, bắt đầu được sản xuất từ cuối năm 2023. So với phiên bản trước, JAS 39E/F có kích thước lớn hơn, mang được gần 7 tấn nhiên liệu và được trang bị động cơ tua-bin phản lực F414-GE-39E do tập đoàn General Electric của Mỹ sản xuất.
JAS 39E/F có khả năng đạt trạng thái siêu hành trình, cho phép bay ở tốc độ siêu thanh mà không cần sử dụng chế độ tăng lực động cơ. Bán kính chiến đấu của phiên bản này được tăng lên từ 925 đến 1.500 km, tùy thuộc vào cấu hình vũ khí và nhiệm vụ. Máy bay cũng được trang bị 10 giá treo với tải trọng vũ khí tối đa khoảng 7,2 tấn.
Các chuyên gia quân sự phương Tây nhận định rằng, mặc dù Gripen và F-16 có thể sử dụng các loại vũ khí tương tự nhau, nhưng máy bay Thụy Điển có nhiều ưu điểm vượt trội và phù hợp hơn với nhu cầu chiến đấu của Ukraine.
Việc vận hành và bảo dưỡng tiêm kích Gripen không đòi hỏi số lượng lớn binh sĩ được đào tạo chuyên sâu, cũng như không cần nhiều cơ sở hạ tầng mặt đất hỗ trợ.
Theo Gareth Jennings, chuyên gia hàng không của tạp chí quốc phòng IHS Janes, Gripen được thiết kế để hoạt động ở những địa điểm khắc nghiệt và bên ngoài các căn cứ truyền thống. Ông cho biết thêm, F-16 cũng có khả năng tương tự, nhưng cần được chăm sóc kỹ lưỡng hơn và quá trình này thường khó thực hiện hơn.
Jennings cũng nhấn mạnh rằng tiêm kích Gripen có khả năng cất và hạ cánh trên đường cao tốc và đường băng dã chiến, đồng thời có thể nhanh chóng nạp nhiên liệu trong điều kiện khắc nghiệt và lạnh giá, giúp tăng tính linh hoạt trong tác chiến.
Những yếu tố này trở nên đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Nga thường xuyên tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) tự sát vào các căn cứ không quân của Ukraine, gây ra những tổn thất đáng kể về người và máy bay. Kiev đã từng phàn nàn rằng các loại máy bay như F-16 không đáp ứng được nhu cầu thực tế của chiến trường.
Taras Chmut, người đứng đầu quỹ quyên góp Come Back Alive của Ukraine, cho biết đây là một cuộc xung đột tổng lực, trong đó máy bay phải liên tục xuất kích và luôn bị quân đội Nga săn lùng.
Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI) đánh giá cao hệ thống tác chiến điện tử trên một số mẫu Gripen, nhấn mạnh rằng chúng được tối ưu hóa để đối phó với máy bay chiến đấu và radar của Nga, điều này sẽ phát huy hiệu quả trên chiến trường Ukraine.
Joseph Trevithick, bình luận viên của War Zone, nhận định rằng tiêm kích Gripen “rất phù hợp” với học thuyết tác chiến hiện tại của Ukraine. Ông cho rằng Gripen có khả năng mang vũ khí do nhiều quốc gia khác nhau sản xuất, sở hữu hệ thống hàng không và radar hiện đại, và có kích thước nhỏ nên khó bị phát hiện.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cũng chỉ ra một loạt vấn đề tiềm ẩn nếu Ukraine muốn sở hữu dòng máy bay Gripen.
Việc hỗ trợ Ukraine vận hành loại máy bay này có thể gây khó khăn hơn cho Mỹ và các nước châu Âu. Ngoài Thụy Điển, chỉ có Hungary và Cộng hòa Czech là thành viên NATO trực tiếp vận hành dòng Gripen, với tổng cộng 28 chiếc trong biên chế.
Stockholm và Kiev sẽ phải vượt qua nhiều rào cản khác trước khi có thể chuyển giao chiếc Gripen đầu tiên, bao gồm vấn đề ngân sách và phương án thanh toán hợp đồng. Thêm vào đó, khả năng hãng chế tạo Saab có thể đẩy nhanh tiến độ sản xuất để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu cũng là một yếu tố cần xem xét.
Bất chấp những thách thức này, thông tin về việc chuyển giao Gripen vẫn là một tín hiệu tích cực đối với Ukraine. Theo quan điểm của Newdick, đây có thể là cuộc cải tổ lớn nhất đối với không quân Ukraine kể từ năm 1991, đánh dấu lần đầu tiên nước này sở hữu một loại tiêm kích hoàn toàn mới, thay vì kế thừa máy bay từ thời Liên Xô hoặc nhận viện trợ các máy bay chiến đấu đã qua sử dụng từ phương Tây.
Admin
Nguồn: VnExpress
