Trong nhiệm kỳ đầu, Tổng thống Donald Trump thường gây khó khăn cho Trung Quốc bởi những thay đổi khó lường trong chính sách và chiến thuật gây áp lực. Tuy nhiên, Bắc Kinh tin rằng họ đã “giải mã” được đối thủ này trong nhiệm kỳ thứ hai của ông.
Theo nguồn tin am hiểu vấn đề, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã từ bỏ các sách lược ngoại giao truyền thống kể từ khi ông Trump tái đắc cử. Thay vào đó, ông xây dựng một chiến lược mới để đối phó với Tổng thống Mỹ. Chiến lược này vừa ca ngợi hình ảnh “bậc thầy đàm phán” của ông Trump, vừa sẵn sàng đáp trả mạnh mẽ về thương mại, thể hiện sức mạnh và sự khó đoán, những phẩm chất mà ông Tập tin rằng ông chủ Nhà Trắng ngưỡng mộ.
Ông Kurt Campbell, cựu thứ trưởng ngoại giao dưới thời Tổng thống Joe Biden, nhận định: “Ông Tập biết ông Trump muốn có quan hệ tốt và tôn trọng sức mạnh, chứ không phải sự nhượng bộ”.
Một minh chứng rõ rệt cho chiến lược mới này là sự kiện diễn ra đầu tháng, khi Washington và Bắc Kinh lên kế hoạch cho cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo bên lề hội nghị APEC tại Hàn Quốc. Ngay khi quan hệ song phương có dấu hiệu cải thiện, ông Tập đã tung ra một “quả bom” bằng cách chỉ đạo đáp trả hành động kiểm soát xuất khẩu gần đây của Mỹ. Cụ thể, Bộ Thương mại Trung Quốc công bố các hạn chế mới đối với xuất khẩu đất hiếm, một động thái đe dọa làm đảo lộn sản xuất toàn cầu, từ điện thoại, máy tính xách tay đến ô tô và tên lửa. Được biết, Trung Quốc sản xuất khoảng 90% lượng đất hiếm đã qua tinh chế của thế giới.
Mặc dù các quan chức Trung Quốc khẳng định đây chỉ là “phản ứng đáp trả” quy tắc mới của Mỹ về hạn chế bán công nghệ cho các công ty có ít nhất một nửa thuộc sở hữu của thực thể Trung Quốc, nhưng những người thân cận với Bắc Kinh tiết lộ rằng đây là nỗ lực của ông Tập nhằm tăng thêm đòn bẩy trước cuộc gặp với ông Trump.
Chiến lược mới của ông Tập nhấn mạnh rằng Mỹ phải thích nghi với thực tế về sức mạnh của Trung Quốc. Ông tin rằng đất hiếm là con át chủ bài không thể tranh cãi mà Bắc Kinh nắm giữ, cho phép họ đòi hỏi những nhượng bộ từ Washington.
Ông Jimmy Goodrich, chuyên gia về Trung Quốc và công nghệ tại Viện Xung đột và Hợp tác Toàn cầu, Đại học California, San Diego, nhận định: “Bắc Kinh tin họ có đòn bẩy tối đa và không ngần ngại sử dụng nó”.
Dấu hiệu đầu tiên về sách lược mới của ông Tập xuất hiện từ tháng 4, khi ông Trump áp thuế quan lên hàng loạt đối tác toàn cầu. Trung Quốc, vốn đã chịu nhiều hạn chế từ chính quyền ông Biden, bị ảnh hưởng nặng nề bởi đòn thuế mới, với mức thuế lên tới 145% đối với một số mặt hàng. Đáp trả, Bắc Kinh nhanh chóng cắt nguồn cung nam châm đất hiếm cho các công ty Mỹ, khiến một số nhà máy sản xuất ô tô phải tạm ngừng hoạt động.
Phản ứng của Phố Wall cho thấy tác động của đòn phản công này. Thị trường trái phiếu Mỹ rơi vào hỗn loạn, cổ phiếu giảm mạnh. Sau khi đạt được thỏa thuận với Washington, Bắc Kinh dần nới lỏng hạn chế, nhưng vẫn tiếp tục kiểm soát chặt chẽ nguồn cung.
Theo các nguồn tin thân cận với các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc, sự hỗn loạn trên thị trường Mỹ là tín hiệu cho thấy sách lược đáp trả này có hiệu quả. Ông Tập tin rằng Mỹ không đủ khả năng chịu đựng thêm tổn thất kinh tế. Trong các cuộc đàm phán gần đây, Trung Quốc đã yêu cầu Mỹ loại bỏ tất cả thuế quan và các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, mặc dù phía Washington chưa đưa ra nhượng bộ nào.
Giới quan sát cho rằng chiến lược mới này được Bắc Kinh xây dựng từ trong khủng hoảng. Sau khi ông Trump đắc cử cuối năm ngoái, ông Tập đã yêu cầu các trợ lý hàng đầu khẩn trương xây dựng sách lược mới cho nhiệm kỳ hai của ông Trump.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố rằng hai nước “nên giải quyết các mối quan tâm chung thông qua đối thoại và tham vấn trên cơ sở bình đẳng và cùng có lợi”.
Trung Quốc tin rằng ông Trump có xu hướng ưu tiên các thỏa thuận. Các nhà hoạch định chính sách của Bắc Kinh cho rằng họ có thể sử dụng sự nhiệt tình của nhà lãnh đạo Mỹ đối với một thỏa thuận để vô hiệu hóa những người có lập trường cứng rắn với Trung Quốc ở Washington. Ông Campbell mô tả đây là cách tiếp cận “vừa cương vừa nhu”.
Ông Evan Medeiros, cựu quan chức an ninh quốc gia cấp cao dưới thời Tổng thống Barack Obama, nhận định: “Họ hiểu ông Trump không phải người theo đường lối cứng rắn hay quá chú trọng về vấn đề tư tưởng, do đó muốn khai thác bản năng thích theo đuổi các giao dịch của ông ấy”.
Phát ngôn viên Nhà Trắng Kush Desai khẳng định Tổng thống Trump chỉ muốn khôi phục các ngành công nghiệp và cộng đồng Mỹ. Ông Desai nói: “Những thỏa thuận mà Tổng thống sẵn sàng thực hiện là tuân theo cam kết đặt người Mỹ và nước Mỹ lên trên hết”.
Sự cân bằng giữa “cương và nhu” hiện là nền tảng trong chiến lược của Trung Quốc để ứng phó với ông Trump. Trong giai đoạn căng thẳng trước cuộc đàm phán thương mại hồi tháng 9, ông Tập biết rằng cần đưa ra một số nhượng bộ để đạt được điều mình mong muốn, đó là cuộc gặp thượng đỉnh với ông Trump để giải quyết các vấn đề lớn. Nhượng bộ đó chính là TikTok.
Đối với ông Trump, việc buộc ByteDance thoái vốn khỏi Mỹ là một chiến thắng về bảo vệ an ninh quốc gia. Tuy nhiên, đối với ông Tập, ứng dụng này là một quân bài mặc cả giá rẻ có thể dễ dàng từ bỏ để đảm bảo có cuộc đối thoại mà Trung Quốc cần.
Kết quả là ông Tập đã tạo tiền đề cho loạt cuộc gặp quan trọng với ông Trump. Sau hội nghị APEC, Bắc Kinh hy vọng sẽ sắp xếp một chuyến thăm Trung Quốc cho ông chủ Nhà Trắng vào đầu năm tới, và tiếp đến là chuyến đi của ông Tập tới Mỹ vào cuối năm 2026.
Sách lược mới của Trung Quốc dường như đang mang lại kết quả. Theo nguồn tin am hiểu vấn đề, nhiều người có lập trường cứng rắn về Trung Quốc trong chính quyền Trump đang bị gạt sang một bên, trong đó có cố vấn thương mại Peter Navarro.
Chính quyền Trump cũng rút đề cử Landon Heid, người có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc, vào vị trí phụ trách giám sát việc kiểm soát xuất khẩu công nghệ Mỹ trong Bộ Thương mại mà không có lời giải thích.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo Bắc Kinh vẫn có thể đối mặt với một số rủi ro với sách lược mới. Họ cho rằng những kết quả từ cách tiếp cận cân bằng giữa cương và nhu có thể khiến Trung Quốc tự tin thái quá về quân bài đất hiếm.
Động thái kiểm soát đất hiếm của Trung Quốc đã khiến ông Trump tức giận, dẫn đến việc ông đe dọa áp thuế trả đũa thêm 100% với tất cả hàng hóa Trung Quốc và hủy cuộc gặp với ông Tập.
Ngay sau đó, Trung Quốc đã có động thái xoa dịu. Bộ Thương mại nước này tuyên bố sẽ thực hiện các biện pháp kiểm soát “thận trọng và vừa phải”. Song, Bắc Kinh vẫn thể hiện sự cứng rắn khi tuyên bố “sẽ đấu đến cùng” nếu ông Trump thực thi mức thuế bổ sung.
Mặc dù ông Trump đã dịu giọng về mối đe dọa thuế quan và lạc quan về khả năng đạt được thỏa thuận với ông Tập, các nhà phân tích cảnh báo rằng đòn kiểm soát đất hiếm của Bắc Kinh có thể đã thúc đẩy Washington chuẩn bị sẵn các đòn phản công. Theo những người thân cận với Nhà Trắng, các lệnh trừng phạt thứ cấp từng được đề xuất áp với Trung Quốc vì nhập khẩu dầu Nga có thể được đưa trở lại bàn đàm phán, mặc dù ông Trump trước đó đã bác bỏ.
Kết quả cuối cùng của cuộc gặp sẽ phụ thuộc vào những khác biệt cơ bản trong quan điểm, vốn là điều định hình toàn bộ mối quan hệ Mỹ – Trung. Ông Campbell nhận định: “Ông Trump đang tập trung vào những mục tiêu ngắn hạn, mang tính chính trị, trong khi ông Tập lại hướng vào duy trì khả năng cạnh tranh lâu dài với Mỹ”.
Admin
Nguồn: VnExpress
