Tại Thành Đô, ông Zhang bắt đầu ngày mới với bữa sáng tại “quán ăn trường thọ” quen thuộc trong khu dân cư. Cùng lúc đó ở Thanh Đảo, bà Li vừa hoàn thành buổi khám sức khỏe định kỳ tại trạm y tế cộng đồng, sau đó ghé thăm trung tâm chăm sóc ban ngày để giao lưu, giải trí cùng bạn bè. Buổi tối ở Thượng Hải, ông Wang thong thả đặt lịch tắm tại nhà qua điện thoại thông minh.
Những hoạt động thường nhật này đang dần trở thành hiện thực nhờ mô hình “vòng tròn dịch vụ dưỡng lão 15 phút”, một sáng kiến đầy tiềm năng nhằm phục vụ hàng chục triệu người cao tuổi trên khắp Trung Quốc.
Theo thống kê, Trung Quốc hiện có hơn 280 triệu người trên 60 tuổi, và con số này dự kiến sẽ vượt quá 400 triệu vào năm 2035, đưa quốc gia này vào giai đoạn “siêu già hóa”. Đáng chú ý, khoảng 35 triệu người cao tuổi đang phải đối mặt với tình trạng suy giảm hoặc mất khả năng tự chăm sóc bản thân.
Thực tế này tạo ra áp lực không nhỏ lên hệ thống an sinh xã hội. Trong bối cảnh đó, các viện dưỡng lão truyền thống không còn được xem là giải pháp tối ưu, khi có đến 97% người cao tuổi mong muốn được an dưỡng tại chính ngôi nhà và cộng đồng quen thuộc của mình.
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng này, mô hình “vòng tròn 15 phút” đã ra đời. Đây là một mạng lưới dịch vụ dưỡng lão toàn diện, kết hợp nguồn lực từ gia đình, cộng đồng và chính phủ, được xây dựng trong phạm vi bán kính 15 phút đi bộ từ nơi ở của người dân. Mục tiêu chính là tạo điều kiện thuận lợi nhất để người cao tuổi có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ thiết yếu với chi phí hợp lý, mà không cần phải di chuyển quá xa.
Một “vòng tròn 15 phút” điển hình thường bao gồm bốn nhóm dịch vụ chính:
**Chăm sóc đời sống:** Các bếp ăn cộng đồng cung cấp những bữa ăn dinh dưỡng, thậm chí có dịch vụ giao tận nhà. Các điểm dịch vụ gia chính hỗ trợ người cao tuổi trong các công việc như dọn dẹp nhà cửa, tắm rửa cá nhân và đi chợ mua sắm. Trung tâm chăm sóc ban ngày là nơi người cao tuổi có thể sinh hoạt, nghỉ ngơi và giao lưu trong khi con cháu đi làm.
**Y tế và sức khỏe:** Trạm y tế cộng đồng và đội ngũ bác sĩ gia đình cung cấp các dịch vụ khám chữa bệnh cơ bản, theo dõi sức khỏe định kỳ và phục hồi chức năng.
**Văn hóa giải trí:** Các lớp học năng khiếu như thư pháp, khiêu vũ, cùng các trung tâm văn hóa với phòng đọc sách, phòng tập thể dục tạo điều kiện cho người cao tuổi giao lưu, học hỏi và rèn luyện sức khỏe.
**Hỗ trợ khẩn cấp:** Hệ thống chuông báo thông minh được lắp đặt ngay tại nhà. Khi gặp sự cố, người cao tuổi chỉ cần nhấn nút, nhân viên hỗ trợ sẽ nhanh chóng có mặt để giúp đỡ.
Mô hình “vòng tròn 15 phút” không chỉ giúp người cao tuổi sống an toàn, vui vẻ và khỏe mạnh hơn, mà còn tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực cộng đồng bằng cách chuyển đổi các cơ sở bị bỏ trống thành các điểm cung cấp dịch vụ. Về mặt kinh tế, nó còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, như điều dưỡng viên, chuyên viên phục hồi chức năng, từ đó thúc đẩy sự phát triển của “nền kinh tế bạc”.
Tại các siêu đô thị như Thượng Hải, “vòng tròn 15 phút” đã trở thành một tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng cuộc sống. Đến năm 2025, thành phố này đã xây dựng được 1.600 “vòng tròn”, mỗi nơi mang một bản sắc và đặc điểm riêng.
Ví dụ, quận Từ Hối triển khai mô hình “Hộp sống” (Life Box), tích hợp các tiện ích tiêu chuẩn như bếp ăn, trạm y tế, trung tâm văn hóa và điểm hỗ trợ tắm giặt ngay trong các khu dân cư. Quận Hồng Khẩu, nơi có đến 47% dân số là người cao tuổi, xây dựng “Khu phố mỉm cười” (Smiling Block), thử nghiệm các dịch vụ mới như “viện dưỡng lão trực tuyến” hay “quản lý chung cư kết hợp dưỡng lão”. Trong khi đó, quận Dương Phố lại biến nhà máy xe đạp Vĩnh Cửu cũ thành một trung tâm đa năng, vừa phục vụ cộng đồng vừa lưu giữ những ký ức tập thể.
Ở các tỉnh thành khác, mô hình này cũng được điều chỉnh một cách linh hoạt để phù hợp với điều kiện địa phương. Tỉnh Chiết Giang triển khai các đội ngũ chuyên gia để can thiệp sớm cho những người có dấu hiệu suy giảm nhận thức. Tỉnh Hà Bắc hỗ trợ hơn 16.000 hộ gia đình cải tạo nhà cửa để tạo môi trường sống an toàn hơn cho người cao tuổi.
Đặc biệt, tỉnh Hồ Nam xây dựng mô hình “ngân hàng thời gian”, khuyến khích người trẻ hoặc người cao tuổi khỏe mạnh tình nguyện chăm sóc người khác để tích lũy thời gian. Sau này, họ có thể sử dụng số giờ này để đổi lấy các dịch vụ chăm sóc tương ứng, tạo ra một cơ chế tương trợ bền vững trong cộng đồng.
Một trong những yếu tố cốt lõi của “vòng tròn 15 phút” là sự tham gia tích cực của người dân. Tại quận Tĩnh An (Thượng Hải), chính quyền đã tổ chức một cuộc họp ngay tại nhà văn hóa để người dân cùng thảo luận trực tiếp về mọi chi tiết trong kế hoạch xây dựng 10 công viên bỏ túi, từ việc lựa chọn loại cây trồng, vị trí đặt ghế ngồi cho đến thiết kế tranh tường.
Mô hình này cũng khuyến khích sự tham gia của các nguồn lực xã hội. Một mạng lưới hỗ trợ độc đáo đã hình thành ở quận Bảo Sơn (Thượng Hải), kết hợp giữa “Shipper + Bảo vệ + Nhân viên xã hội”. Nhân viên xã hội nắm bắt nhu cầu của những người gặp khó khăn, sau đó “đặt hàng” các shipper và bảo vệ đi chợ, mua thuốc hộ.
Ông Xiao Changyan, nhà kinh tế trưởng của Ủy ban Cải cách và Phát triển thành phố Lô Châu, cho biết các địa phương đang phát triển mô hình chăm sóc người cao tuổi theo hai hướng riêng biệt cho khu vực thành thị và nông thôn. Tại thành thị, trọng tâm là xây dựng “vòng tròn dịch vụ dưỡng lão 15 phút” dựa trên mạng lưới các khu phức hợp và trạm dịch vụ đặt tại các phường, khu dân cư. Trong khi đó, ở nông thôn, ưu tiên hàng đầu là xây dựng mạng lưới dịch vụ ba cấp, từ cấp huyện xuống cấp xã và thôn.
Tính đến nay, thành phố Lô Châu đã thu hút và hỗ trợ 450 doanh nghiệp dịch vụ dưỡng lão, đồng thời xây dựng 503 cơ quan và cơ sở dịch vụ dưỡng lão các loại, nhằm đảm bảo người cao tuổi trên toàn thành phố có thể an hưởng tuổi già.
“Việc xây dựng ‘vòng tròn 15 phút’ không chỉ đơn thuần là tạo ra không gian vật chất, mà quan trọng hơn là khơi dậy sự đồng cảm và chung tay sáng tạo của cả cộng đồng”, chuyên gia Xiao Changyan nhấn mạnh.
Tuy nhiên, mô hình “vòng tròn 15 phút” vẫn còn đối mặt với không ít thách thức, trong đó lớn nhất là vấn đề kinh phí vận hành. Nhiều cơ sở được xây dựng nhưng lại thiếu kinh phí để duy trì hoạt động, do các dịch vụ công ích thường khó tạo ra lợi nhuận, dẫn đến việc không thu hút được vốn đầu tư tư nhân.
Sự mất cân đối giữa nguồn lực và nhu cầu cũng là một vấn đề đáng lưu ý. Các thành phố lớn thường thiếu giường chăm sóc, trong khi các vùng ngoại ô lại có tình trạng dư thừa. Bên cạnh đó, số lượng nhân sự chuyên nghiệp vừa thiếu, vừa yếu về kỹ năng do mức lương thấp và công việc vất vả. Ngoài ra, quan niệm “bất hiếu khi đưa cha mẹ vào viện dưỡng lão” vẫn còn tồn tại trong một bộ phận dân chúng.
Chính phủ Trung Quốc đã xác định đây là một nhiệm vụ trọng tâm và đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này. Từ năm 2018 đến 2023, ngân sách công dành cho dịch vụ dưỡng lão đã đạt 287,1 tỷ nhân dân tệ (khoảng 40 tỷ USD). Hơn 55% nguồn thu từ vé số phúc lợi cũng được sử dụng để hỗ trợ lĩnh vực này.
Tính đến cuối năm 2023, toàn quốc đã có 404.000 cơ sở dịch vụ với 8,23 triệu giường chăm sóc, gấp 7 lần so với năm 2012. Hệ thống bảo hiểm hưu trí và y tế đã bao phủ trên 95% dân số, giúp nâng cao khả năng chi trả của người dân.
Các chuyên gia nhận định rằng, xây dựng “vòng tròn 15 phút” không chỉ là việc xây dựng cơ sở vật chất, mà còn là một cuộc cải cách toàn diện hệ thống chính sách, thị trường và xã hội. Đây là một hành trình dài, đòi hỏi sự nỗ lực chung của cả quốc gia để đảm bảo mọi người cao tuổi đều có một cuộc sống an vui và trọn vẹn.
Admin
Nguồn: VnExpress
