Thủ tướng Anh Keir Starmer ngày 27/10 vừa qua đã công bố một thỏa thuận quan trọng, theo đó Anh sẽ bán 20 máy bay chiến đấu đa năng Typhoon cho Thổ Nhĩ Kỳ trong vòng 10 năm tới. Ông nhấn mạnh rằng thương vụ trị giá 8 tỷ bảng Anh (gần 11 tỷ USD) này sẽ tạo ra khoảng 20.000 việc làm cho nước Anh.
Thỏa thuận được ký kết sau cuộc gặp giữa Thủ tướng Starmer và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại Ankara. Thủ tướng Starmer khẳng định thỏa thuận này sẽ tăng cường an ninh cho toàn bộ khối NATO, đồng thời cho biết hợp đồng bao gồm các điều khoản cho phép Thổ Nhĩ Kỳ mua thêm máy bay chiến đấu Typhoon trong tương lai.
Tổng thống Erdogan gọi đây là “biểu tượng mới về mối quan hệ chiến lược” với Anh. Các nhà quan sát nhận định thương vụ này là một bước đi táo bạo của Ankara trong việc định vị mình như một trụ cột an ninh khu vực, chủ động đa dạng hóa nguồn cung vũ khí và giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.
Các chuyên gia cho rằng đây không chỉ là một thỏa thuận mua bán vũ khí thông thường mà còn là biểu tượng cho sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ. Việc Mỹ loại Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình máy bay chiến đấu F-35 từ năm 2019 do những tranh cãi về hệ thống tên lửa S-400 của Nga đã được Ankara coi là một bài học đắt giá về sự nguy hiểm của việc phụ thuộc vào một nhà cung cấp vũ khí duy nhất.
Thỏa thuận mua máy bay chiến đấu Typhoon từ Anh không chỉ giúp Thổ Nhĩ Kỳ lấp đầy khoảng trống công nghệ trong lực lượng không quân mà còn khẳng định vị thế của nước này như một “người chơi” độc lập trong NATO, sẵn sàng hợp tác với các đồng minh châu Âu để bảo vệ biên giới phía đông của liên minh.
Giáo sư Aaron Stein, chuyên gia về Trung Đông tại Đại học George Washington, nhận xét: “Thổ Nhĩ Kỳ đang xây dựng một ‘lá chắn’ đa nguồn, trong đó Anh không chỉ cung cấp vũ khí mà còn chia sẻ công nghệ, giúp Ankara giảm thiểu rủi ro từ các lệnh trừng phạt tiềm ẩn của Mỹ.”
Theo thỏa thuận, Anh sẽ cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ 20 chiếc Eurofighter Typhoon phiên bản Tranche 4, một thế hệ nâng cấp với radar AESA tiên tiến, khả năng mang tên lửa Meteor tầm bắn 100 km và hệ thống tác chiến điện tử hiện đại.
Thương vụ này còn mở ra cơ hội hợp tác công nghệ với Anh. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ được tiếp cận một phần mã nguồn phần mềm và công nghệ động cơ EJ200 của Rolls-Royce, điều này đặc biệt quan trọng đối với chương trình máy bay tàng hình KAAN nội địa, dự kiến sẽ thực hiện chuyến bay thử đầu tiên vào năm 2026.
Bộ trưởng Quốc phòng Anh John Healey nhấn mạnh: “Chúng tôi không chỉ bán máy bay mà còn xây dựng một khuôn khổ hợp tác chiến lược, bao gồm chia sẻ thông tin tình báo và diễn tập chung.”
Tổng thống Erdogan mô tả đây là “biểu tượng của mối quan hệ bền chặt giữa hai đồng minh” và tiết lộ kế hoạch cập nhật Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) năm 2021 để nâng kim ngạch thương mại song phương lên 40 tỷ USD vào năm 2030.
Lô máy bay đầu tiên dự kiến sẽ được bàn giao sau năm 2030, do quy trình sản xuất phức tạp và nhu cầu đào tạo phi công, ước tính cần từ 18 đến 24 tháng cho mỗi phi đội.
Thổ Nhĩ Kỳ cũng được cho là đang đàm phán mua thêm 24 chiếc Typhoon cũ từ Oman và Qatar, nâng tổng số máy bay Typhoon lên 44 chiếc, đủ để thay thế dần phi đội F-16 đã cũ do Mỹ cung cấp.
Không quân Thổ Nhĩ Kỳ đã tiếp nhận hơn 200 chiếc F-16 của Mỹ từ những năm 1980 để hiện đại hóa lực lượng. Tuy nhiên, phi đội này hiện đã lỗi thời, chỉ có 60% sẵn sàng chiến đấu do thiếu phụ tùng và nâng cấp, trong khi mọi khâu hậu cần và cung cấp linh kiện đều phụ thuộc vào Mỹ.
Quan hệ giữa Ankara và Washington trở nên căng thẳng sau khi Thổ Nhĩ Kỳ mua tổ hợp tên lửa phòng không S-400 trị giá 2,5 tỷ USD của Nga. Điều này khiến Mỹ loại Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình F-35, áp đặt các lệnh trừng phạt theo Đạo luật CAATSA, khiến Ankara mất 1,4 tỷ USD tiền đặt cọc và không thể tiếp cận công nghệ máy bay tàng hình thế hệ thứ 5.
Sau sự kiện này, Thổ Nhĩ Kỳ chuyển hướng sang chiến lược quốc phòng “tự lực cánh sinh” với chương trình nghiên cứu phát triển máy bay chiến đấu KAAN nội địa. Với ngân sách 10 tỷ USD đến năm 2028, KAAN hứa hẹn sẽ trở thành máy bay tàng hình nội địa đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ, trước mắt sử dụng động cơ GE F110 của Mỹ trước khi hoàn thiện phiên bản địa phương hóa.
Tuy nhiên, máy bay chiến đấu KAAN vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và dự kiến sẽ hoạt động đầy đủ vào năm 2032, quá muộn để lấp đầy khoảng trống hiện tại. Do đó, Typhoon trở thành một “cầu nối” lý tưởng, với tốc độ Mach 2, tầm bay 2.500 km và khả năng tích hợp vũ khí NATO, phù hợp cho các nhiệm vụ như tuần tra Biển Aegean hoặc hỗ trợ các hoạt động trên bộ ở miền bắc Syria.
Ông Can Kasapoğlu, nhà phân tích tại EDAM ở Istanbul, cho biết thỏa thuận này sẽ cung cấp công nghệ động cơ cho máy bay chiến đấu KAAN, giúp Thổ Nhĩ Kỳ giảm 30% sự phụ thuộc vào động cơ của Mỹ từ năm 2030.
Thương vụ Typhoon cũng giúp Thổ Nhĩ Kỳ giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung vũ khí của Mỹ từ mức 70% năm 2020 xuống còn 50%. Máy bay chiến đấu Typhoon sẽ bổ sung cho hệ thống phòng không S-400 của Nga, vốn không tương thích với F-35, và máy bay chiến đấu KAAN nội địa, tạo ra một thế “kiềng ba chân” linh hoạt.
Ông Haluk Gorgun, Chủ tịch Quản lý Công nghiệp Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ, khẳng định: “Chúng tôi sẽ không bao giờ lặp lại sai lầm như đã từng với F-35. Đa dạng hóa nguồn cung là chìa khóa để đạt được sự độc lập chiến lược.”
Giáo sư Sinan Ülgen từ Carnegie Europe đánh giá: “Bằng cách thắt chặt quan hệ với Anh, Thổ Nhĩ Kỳ gửi một thông điệp đến Mỹ rằng Ankara vẫn là một đồng minh, nhưng không bị ràng buộc.”
Admin
Nguồn: VnExpress
