Trong một diễn biến mới nhất, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có cuộc gặp gỡ bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc vào ngày 30/10. Cuộc hội đàm kéo dài hai giờ này đã mang lại một thỏa thuận quan trọng, hứa hẹn tác động đến thị trường đất hiếm toàn cầu.
Theo đó, Washington đồng ý giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Đổi lại, Bắc Kinh cam kết duy trì xuất khẩu đất hiếm và tạm hoãn việc áp dụng chính sách kiểm soát chuỗi cung ứng khoáng sản này trong vòng một năm.
Đất hiếm, bao gồm 17 nguyên tố, đóng vai trò then chốt trong sản xuất nhiều mặt hàng công nghệ cao như ô tô, máy bay và vũ khí. Từ một lĩnh vực ít được biết đến, đất hiếm đã nổi lên như một công cụ đàm phán quan trọng của Trung Quốc trong năm nay.
Hiện tại, Trung Quốc đang chi phối thị trường đất hiếm với gần 70% sản lượng khai thác và 90% hoạt động chế biến toàn cầu. Dữ liệu từ Cục Khảo sát Địa chất Mỹ cho thấy, nước này nhập khẩu tới 70% lượng hợp chất và kim loại đất hiếm từ Trung Quốc trong giai đoạn 2020-2023.
Theo hãng tin AP, những hạn chế mà Trung Quốc áp đặt lên xuất khẩu đất hiếm từ đầu năm đã trở thành vấn đề trọng tâm trong các cuộc đàm phán thương mại giữa hai cường quốc.
Tháng trước, Bắc Kinh còn ban hành quy định yêu cầu các công ty phải được phê duyệt đặc biệt để nhập khẩu và sử dụng đất hiếm của Trung Quốc trong sản xuất, bất kể sản phẩm được sản xuất ở đâu. Phản ứng lại, Tổng thống Trump đã đe dọa áp thuế bổ sung 100% lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
Bà Neha Mukherjee, chuyên gia phân tích về đất hiếm tại Benchmark Mineral Intelligence, nhận định việc Trung Quốc trì hoãn kiểm soát xuất khẩu đất hiếm chỉ mang lại sự hỗ trợ ngắn hạn cho phương Tây. Bà cho rằng đây là một động thái mang tính chiến thuật hơn là thay đổi cấu trúc, nhằm ổn định quan hệ thương mại với Mỹ thay vì đảo ngược chính sách.
Mặc dù tạm dừng quy định siết kiểm soát chuỗi cung ứng mới ban hành, Bắc Kinh vẫn duy trì các hạn chế được áp dụng từ tháng 4, kiểm soát xuất khẩu 7 loại đất hiếm, đặc biệt là nam châm đất hiếm, một thành phần quan trọng trong sản xuất ô tô, thiết bị quốc phòng và chip.
Chính những biện pháp hạn chế từ tháng 4 đã gây ra tình trạng thiếu hụt trong chuỗi cung ứng ô tô, buộc một số nhà máy phải tạm ngừng hoạt động. Ông Tim Zhang, nhà sáng lập Edge Research (Singapore), lưu ý rằng tuyên bố của Trung Quốc sau đàm phán có kèm theo cam kết xem xét và điều chỉnh các kế hoạch, tạo sự linh hoạt trong việc thực hiện thỏa thuận.
Các chuyên gia nhận định, phương Tây cần tận dụng một năm tạm hoãn này để đầu tư vào ngành công nghiệp đất hiếm. Bà Neha Mukherjee nhấn mạnh đây là cơ hội để Mỹ và các đồng minh đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa nguồn cung trước khi các biện pháp kiểm soát có thể được áp dụng trở lại.
Ông Ian Lange, Giáo sư kinh tế tại Trường Mỏ Colorado, tin rằng Mỹ và các đồng minh có thể đạt được tiến bộ đáng kể trong năm tới để giảm sự thống trị của Trung Quốc trên thị trường đất hiếm.
Một số nỗ lực đầy hứa hẹn đang được triển khai, như việc công ty Noveon (Mỹ) tiếp tục sản xuất nam châm đất hiếm tại nhà máy ở Texas. MP Materials và USA Rare Earth dự kiến khởi động sản xuất nam châm vào năm sau. MP cũng có kế hoạch xử lý đất hiếm nặng tại mỏ Mountain Pass, California, bắt đầu từ năm 2026.
Giáo sư Lange cho rằng các nỗ lực tái chế đất hiếm và sản xuất chúng như sản phẩm phụ tại các mỏ thép và zirconium cũng có thể mang lại hiệu quả. Thỏa thuận mới giữa Mỹ và Australia cũng sẽ tạo thêm lợi thế, đặc biệt sau khi Trung Quốc cấm xuất khẩu đất hiếm cho mục đích quân sự.
Theo AP, nhu cầu đất hiếm cho quốc phòng của Mỹ tương đối nhỏ, nên nước này có thể tự đáp ứng bằng cách ưu tiên sử dụng nguồn cung từ các nước khác cho chiến đấu cơ, tên lửa dẫn đường và tàu ngầm hạt nhân.
Các doanh nghiệp đất hiếm phương Tây cho rằng Mỹ cần một chiến lược quyết liệt như “Dự án Manhattan” để thoát khỏi sự phụ thuộc vào Trung Quốc. “Dự án Manhattan” là chương trình bí mật của Mỹ để phát triển bom nguyên tử trong Thế chiến II.
Ông Wade Senti, Chủ tịch công ty nam châm vĩnh cửu AML, nhận định Mỹ đang bước vào giai đoạn quyết định trong cuộc đối đầu về đất hiếm với Trung Quốc. Ông cho rằng giải pháp tốt nhất là xây dựng mạng lưới tinh luyện và chuỗi cung ứng toàn cầu với các đồng minh, đồng thời nhanh chóng đầu tư vào đổi mới trong nước.
Admin
Nguồn: VnExpress
