Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động và các lệnh trừng phạt liên tiếp từ phương Tây, nền kinh tế Nga đang phải đối mặt với những thách thức lớn chưa từng có. Đồng ruble suy yếu, lạm phát gia tăng, tình trạng thiếu hụt lao động trở nên nghiêm trọng, cùng với đó là giá cả các mặt hàng thiết yếu như xăng dầu và thực phẩm leo thang khi mùa đông khắc nghiệt đang đến gần.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) trong báo cáo tháng 10 đã hạ dự báo tăng trưởng GDP của Nga xuống còn 1-2% trong năm nay và dự kiến lạm phát ở mức 7-8%. Điều này cho thấy sự suy giảm đáng kể sau giai đoạn Nga tập trung mọi nguồn lực cho quân sự, trong khi các biện pháp trừng phạt từ phương Tây ngày càng thắt chặt.
Để ứng phó với tình hình này, Nga đang thực hiện chính sách “thắt lưng buộc bụng”, bao gồm cắt giảm chi tiêu công và tăng cường kỷ luật tài khóa. Những biện pháp này có thể tác động lớn đến cuộc sống hàng ngày của người dân, buộc họ phải thay đổi thói quen chi tiêu và sinh hoạt.
Một trong những yếu tố chính của chính sách “thắt lưng buộc bụng” là cắt giảm chi tiêu công, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng, vốn được ưu tiên hàng đầu kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra. Chi tiêu cho quốc phòng và an ninh của Nga trong năm 2025 dự kiến chiếm khoảng 8% GDP và hơn 43% tổng chi ngân sách nhà nước. Đây là những con số kỷ lục, phản ánh việc Nga dồn nguồn lực tài chính lớn vào công nghiệp quốc phòng và trang bị cho quân đội.
Tuy nhiên, Tổng thống Vladimir Putin đã tuyên bố sẽ giảm chi tiêu quân sự từ năm tới, nhấn mạnh sự cần thiết phải cân bằng giữa an ninh quốc gia và ổn định kinh tế. Dự kiến đến năm 2026, chi tiêu quốc phòng sẽ giảm xuống còn 38% tổng chi ngân sách, tương đương giảm 11 tỷ USD. Theo Anders Aslund, học giả từ Quỹ Marshall Đức (GMF), việc cắt giảm này không phải là dấu hiệu suy yếu quân sự mà là một chiến lược điều chỉnh để tránh tình trạng “nền kinh tế hai tốc độ”, trong đó kinh tế quốc phòng phát triển mạnh mẽ trong khi các lĩnh vực dân sự suy thoái.
Mục tiêu chính của chính sách “thắt lưng buộc bụng” là giảm thâm hụt ngân sách, giúp chính phủ giảm sự phụ thuộc vào các khoản vay. Trong 7 tháng đầu năm 2025, thâm hụt ngân sách của Nga đã lên tới 4.900 tỷ rouble, tương đương 129% kế hoạch cả năm. Trong khi đó, doanh thu từ dầu mỏ giảm gần 17% trong nửa đầu năm, buộc chính phủ phải điều chỉnh dự báo thâm hụt lên 1,7% GDP, gấp ba lần so với ước tính ban đầu.
Để tăng thu ngân sách, Nga dự kiến thay đổi cách tính thuế thu nhập cá nhân từ hệ thống hai bậc sang năm bậc, với mức cao nhất lên đến 22% từ năm 2025. Đồng thời, chính phủ cũng đề xuất tăng thuế VAT từ 20% lên 22%. Các biện pháp này nhằm bù đắp cho sự sụt giảm doanh thu từ dầu khí do giá dầu giảm và các lệnh trừng phạt của phương Tây. Trong dự thảo ngân sách năm 2026, Nga dự kiến giảm thâm hụt xuống 1,2% GDP, chủ yếu thông qua tăng thuế và cắt giảm chi tiêu xã hội.
Các biện pháp “thắt lưng buộc bụng” còn nhằm tăng cường kỷ luật tài khóa, chứng minh sự ổn định của kinh tế Nga đối với các chủ nợ quốc tế và các tổ chức xếp hạng tín dụng. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga, Elvira Nabiullina, nhấn mạnh rằng kỷ luật tài khóa là yếu tố then chốt để tránh một cuộc suy thoái sâu. Mặc dù bị loại khỏi nhiều thị trường tài chính phương Tây, Nga vẫn duy trì xếp hạng tín dụng ổn định nhờ dự trữ ngoại hối và kiểm soát nợ công ở mức thấp, khoảng 17% GDP.
Tuy nhiên, Fitch Ratings nhận định rằng sau giai đoạn tăng trưởng nhanh nhờ chi tiêu quân sự, kinh tế Nga đang chậm lại và tăng trưởng tiềm năng chỉ còn khoảng 1% sau năm 2025. Trong bối cảnh đó, việc thắt chặt kỷ luật tài khóa và cắt giảm chi tiêu không thiết yếu giúp Nga tránh lạm phát phi mã và duy trì khả năng vay vốn từ các đối tác bên ngoài.
Đối với người dân Nga, việc chính phủ thắt chặt kỷ luật tài khóa đồng nghĩa với việc giảm hỗ trợ xã hội, chẳng hạn như cắt giảm trợ cấp năng lượng trong mùa đông. Đồng thời, người dân cũng phải đối mặt với áp lực tài chính cá nhân ngày càng tăng. Các cuộc khảo sát cho thấy nhiều người Nga vẫn lạc quan về triển vọng kinh tế, nhưng việc “thắt lưng buộc bụng” đã trở thành một xu hướng phổ biến, từ việc cắt giảm mua sắm không cần thiết đến tìm kiếm việc làm thêm để bù đắp thu nhập.
Một cuộc khảo sát của RBC hồi tháng 7 cho thấy 38% người lao động Nga không có khoản dự phòng tài chính, khiến họ dễ bị tổn thương trước những biến động kinh tế. Người dân ở các thành phố lớn như Moskva và St. Petersburg đang chuyển sang mua sắm hàng hóa địa phương tại các chợ truyền thống thay vì hàng nhập khẩu ở siêu thị, đồng thời cắt giảm chi tiêu cho du lịch và giải trí.
Anna Ivanova, một nhân viên văn phòng ở Moskva, chia sẻ với Moscow Times: “Chúng tôi phải ưu tiên thực phẩm và các hóa đơn cần thiết, không còn chỗ cho những thứ xa xỉ nữa”.
Trong khi đó, Nga đang thiếu hụt khoảng 2-3 triệu lao động do nhiều đàn ông nhập ngũ và tham chiến ở Ukraine hoặc rời khỏi đất nước để tránh bị động viên. Các chuyên gia từ Trung tâm Wilson nhận định rằng tình trạng thiếu lao động có thể làm tăng lương, nhưng người dân bình thường không được hưởng lợi vì chi phí sinh hoạt tăng nhanh hơn.
Với lạm phát duy trì ở mức 7-8% trong năm nay, giá thực phẩm và xăng dầu liên tục tăng, buộc các hộ gia đình phải cắt giảm chi tiêu hàng ngày. Nhiều gia đình Nga đã tiết kiệm bằng cách tự trồng rau củ và đi chung xe để giảm chi phí xăng. Nhiều người Nga, đặc biệt ở khu vực nông thôn, đang cắt giảm dịch vụ y tế và giáo dục tư nhân, chuyển sang hệ thống công lập có chi phí rẻ hơn, phản ánh sự thích nghi trước những khó khăn kinh tế.
Mặc dù 37% người Nga kỳ vọng nền kinh tế sẽ ổn định, nhưng sự lạc quan này đang giảm dần khi mùa đông đến. Alexander Kolyandr, chuyên gia kinh tế từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách châu Âu (CEPA), nhận định: “Nga đang bước vào giai đoạn mà người dân phải chi nhiều hơn để nhận lại được ít hơn, với ngân sách năm 2026 tiết lộ thực tế khắc nghiệt của một cuộc chiến kéo dài”.
Admin
Nguồn: VnExpress
