Ngày 5/11 đánh dấu ngày thứ 36 chính phủ Mỹ phải đóng cửa, chính thức trở thành đợt đóng cửa chính phủ dài nhất trong lịch sử nước này. Tình trạng này đang gây ra những hệ lụy lan rộng, ảnh hưởng ngày càng nghiêm trọng đến đời sống người dân.
Trong 50 năm qua, nước Mỹ đã trải qua tổng cộng 21 lần chính phủ phải đóng cửa. Lần đầu tiên diễn ra vào năm 1976 dưới thời Tổng thống Gerald Ford, kéo dài 11 ngày. Tiếp đó, dưới thời Tổng thống Jimmy Carter, chính phủ Mỹ đóng cửa 5 lần, với lần dài nhất là 17 ngày vào năm 1978.
Trong giai đoạn đầu, 6 đợt đóng cửa chính phủ diễn ra khi các cơ quan liên bang vẫn hoạt động bình thường trong thời gian chờ Quốc hội phê duyệt ngân sách. Khi đó, người ta tin rằng Quốc hội sẽ sớm giải quyết được bế tắc. Vì vậy, những đợt đóng cửa này được coi là “một phần” và không gây nhiều xáo trộn đến hoạt động của bộ máy liên bang cũng như cuộc sống của người dân.
Sự thay đổi bắt đầu vào năm 1980-1981, khi Bộ trưởng Tư pháp Benjamin Civiletti đưa ra quan điểm rằng các cơ quan liên bang buộc phải ngừng hoạt động hoặc đóng cửa một phần cho đến khi được cấp kinh phí trở lại. Thay đổi này đã khiến tác động của việc chính phủ đóng cửa trở nên nghiêm trọng hơn đối với nền chính trị và xã hội Mỹ.
Kể từ đó, chính phủ Mỹ đã trải qua thêm 15 lần đóng cửa, trong đó có 8 lần dưới thời Tổng thống Ronald Reagan.
Đợt đóng cửa hiện tại bắt đầu từ ngày 1/10, khi các nghị sĩ Cộng hòa và Dân chủ không thể thống nhất các điều khoản trong dự thảo ngân sách cho năm tài khóa 2026.
Các nghị sĩ Dân chủ kiên quyết từ chối phê chuẩn dự luật nếu điều khoản trợ cấp bảo hiểm y tế theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA) không được gia hạn. Trong khi đó, phe Cộng hòa cho rằng vấn đề chăm sóc y tế và các vấn đề khác nên được thảo luận riêng rẽ, không liên quan đến tiến trình phê duyệt ngân sách.
Vào cuối tháng 9, các nghị sĩ Cộng hòa đã soạn thảo một dự luật ngân sách ngắn hạn “sạch”, không chứa các nội dung gây tranh cãi, cho phép chính phủ hoạt động đến ngày 21/11. Dự luật này dễ dàng được thông qua tại Hạ viện, nơi phe Cộng hòa chỉ cần đa số phiếu. Tuy nhiên, trở ngại chính nằm ở Thượng viện, nơi họ cần ít nhất 60 phiếu thuận và phải tìm kiếm sự ủng hộ từ phe Dân chủ.
Thượng viện đã tiến hành 14 cuộc bỏ phiếu về dự luật ngắn hạn này, nhưng tất cả đều thất bại. Lần gần nhất diễn ra vào chiều ngày 4/11, với 54 phiếu thuận, 44 phiếu chống và hai nghị sĩ không tham gia.
Tác động từ đợt đóng cửa này ngày càng trở nên nghiêm trọng. Hàng trăm nghìn công chức liên bang phải nghỉ việc tạm thời hoặc làm việc không lương. Nhiều chương trình đối mặt với nguy cơ phải dừng hoạt động do cạn kiệt ngân sách, trong đó có Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP), vốn đang cung cấp nhu yếu phẩm thực phẩm cơ bản cho khoảng 42 triệu người.
Người tham gia ACA cũng phải đối mặt với tình trạng phí bảo hiểm y tế tăng vọt, có trường hợp lên tới 300%. Nhiều sân bay cũng bị chậm trễ do thiếu nhân viên kiểm soát không lưu.
Trong khi lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện, ông Chuck Schumer, kêu gọi các cuộc đàm phán nghiêm túc về ACA, Tổng thống Trump lại kêu gọi phe Cộng hòa loại bỏ quy định cần ít nhất 60 phiếu thuận tại Thượng viện để tự mình thông qua dự luật ngân sách. Tuy nhiên, lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện, ông John Thune, đã bác bỏ phương án này, cho rằng nỗ lực đó sẽ gây ra nhiều hệ lụy về sau.
Đợt đóng cửa chính phủ gần nhất kéo dài 35 ngày, từ ngày 22/12/2018, cũng diễn ra trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump.
Khi đó, ông Trump yêu cầu Quốc hội cấp ngân sách cho kế hoạch xây dựng tường biên giới Mỹ – Mexico để đối phó với tình trạng nhập cư trái phép. Thời điểm đó, đảng Cộng hòa kiểm soát Thượng viện, nhưng vừa để mất Hạ viện vào tay đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2018.
Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi từ chối thương lượng về ngân sách, trừ khi Tổng thống Trump cho phép chính phủ mở cửa trở lại. Ông Trump chấp nhận nhượng bộ khi tình trạng đóng cửa gây ảnh hưởng đến hoạt động tại nhiều sân bay và hàng trăm nghìn công chức không được trả lương.
Ông Trump ký ban hành dự luật ngân sách ngắn hạn cho phép chính phủ hoạt động trong ba tuần, nhưng không bao gồm điều khoản về xây dựng tường biên giới. Sau đó, Quốc hội Mỹ đã tránh được kịch bản đóng cửa lặp lại khi thông qua ngân sách cấp hơn 1,3 tỷ USD để xây dựng tường biên giới, thấp hơn nhiều so với mức 5,7 tỷ USD mà ông Trump đề nghị.
Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ ước tính rằng đợt đóng cửa khi đó đã khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại vĩnh viễn khoảng 3 tỷ USD. Chính phủ Mỹ trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump cũng đã đóng cửa thêm một lần, nhưng chỉ trong hai ngày và không gây ra nhiều tác động.
Năm 2013, chính phủ Mỹ đóng cửa 16 ngày, bắt đầu từ ngày 30/9. Nhóm cực hữu trong đảng Cộng hòa, kiểm soát Hạ viện, yêu cầu bổ sung nội dung chặn triển khai ACA của Tổng thống Barack Obama vào dự luật chi tiêu. Các dự luật mà Hạ viện trình lên đều bị Thượng viện do đảng Dân chủ kiểm soát bác bỏ.
Căng thẳng leo thang khi phe Cộng hòa tại Hạ viện còn cản trở nỗ lực nâng trần nợ công, đẩy nguy cơ vỡ nợ của Mỹ lên cao. Tổng thống Obama khi đó tuyên bố sẽ không nhượng bộ. Tình trạng bế tắc kết thúc sau các cuộc đàm phán lưỡng đảng tại Thượng viện, và cuối cùng phe Cộng hòa không giành được nhượng bộ đáng kể nào về ACA.
Dưới thời Tổng thống Bill Clinton, một thành viên của đảng Dân chủ, chính phủ Mỹ đã trải qua hai đợt đóng cửa, xoay quanh những bất đồng giữa ông và phe Cộng hòa kiểm soát lưỡng viện về cam kết cân bằng ngân sách.
Năm 1995, Quốc hội Mỹ thông qua một ngân sách tạm thời nhằm duy trì hoạt động của chính phủ, trong đó có điều khoản tăng phí Medicare và buộc ông Clinton phải cân bằng ngân sách trong vòng 7 năm. Ông Clinton đã phủ quyết dự luật này, khiến chính phủ đóng cửa từ ngày 13/11/1995. Sau 5 ngày, Nhà Trắng và Quốc hội nhất trí cấp ngân sách cho chính phủ hoạt động trong vài tuần để tiếp tục đàm phán.
Tuy nhiên, khoảng thời gian này không đủ để các bên vượt qua những bất đồng, dẫn đến đợt đóng cửa tiếp theo kéo dài 21 ngày, bắt đầu từ ngày 15/12/1995. Căng thẳng kết thúc khi phe Cộng hòa chấp nhận nhượng bộ, và lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện, ông Bob Dole, cho rằng mọi chuyện đã đi “hơi quá”.
Ngày 5/10/1990, chính phủ Mỹ bắt đầu đóng cửa kéo dài ba ngày, khi Tổng thống George H.W. Bush, một thành viên của đảng Cộng hòa, tuyên bố sẽ phủ quyết một dự luật ngân sách tạm thời nếu nó không kèm theo kế hoạch giảm thâm hụt ngân sách. Quốc hội Mỹ, với đảng Dân chủ kiểm soát lưỡng viện, cuối cùng đã thông qua một dự luật ngân sách với cam kết cắt giảm thâm hụt, và ông Bush đã ký duyệt.
Dưới thời Tổng thống Ronald Reagan, một thành viên của đảng Cộng hòa, chính phủ Mỹ đã đóng cửa tổng cộng 8 lần, mỗi lần kéo dài từ 1-3 ngày. Trong đó, các năm 1981, 1983, 1986 và 1987 đóng cửa một lần, còn các năm 1982 và 1984 đóng cửa hai lần.
Admin
Nguồn: VnExpress
