Trong tương lai gần, các vận động viên marathon không chỉ phải chinh phục quãng đường 42,195 km quen thuộc, mà còn phải đối mặt với một đối thủ đáng gờm khác: sự khắc nghiệt của thời tiết do biến đổi khí hậu gây ra.
Một nghiên cứu mới đây của Climate Central, công bố vào cuối tháng 10, đã đưa ra cảnh báo đáng lo ngại. Theo đó, đến năm 2045, có tới 86% trong số 221 giải marathon lớn trên toàn cầu sẽ giảm đáng kể khả năng diễn ra trong “điều kiện tối ưu” cho các vận động viên. Đáng chú ý, danh sách này bao gồm cả bảy giải thuộc hệ thống World Marathon Majors danh giá, như New York, London, Berlin, Tokyo, Chicago, Boston và Sydney.
Nghiên cứu chỉ ra rằng nhiệt độ lý tưởng để các vận động viên ưu tú (elite) nam đạt thành tích tốt nhất là khoảng 4 độ C, trong khi với nữ là 9 độ C. Tuy nhiên, ở nhiều thành phố lớn, mức nhiệt độ lý tưởng này đang dần trở nên hiếm hoi hơn bao giờ hết.
Ví dụ, Tokyo Marathon hiện có 69% khả năng diễn ra trong điều kiện tối ưu cho vận động viên nam, nhưng con số này dự kiến sẽ giảm xuống còn 57% trong vòng 20 năm tới. Tương tự, tại Boston, tỷ lệ này cũng sẽ giảm từ 61% xuống 53%, còn London thậm chí chỉ còn 17%. Đối với các vận động viên nữ, điều kiện thi đấu cũng có xu hướng xấu đi tại 5 trong số 7 giải major, đặc biệt là Berlin và Sydney, với mức giảm hơn 10% khả năng có nhiệt độ lý tưởng.
Tác động của thời tiết không chỉ đơn thuần là sự chênh lệch vài độ. Vận động viên người Scotland Mhairi Maclennan, người từng đạt thành tích cao nhất trong số các vận động viên nữ người Anh tại London Marathon 2024, chia sẻ rằng thi đấu trong điều kiện nóng bức có thể gây ra những tổn hại nghiêm trọng cho cơ thể. “Nhiều vận động viên đã bị ngất xỉu do mất nước, kiệt sức và cần hàng tháng để hồi phục”, Maclennan cho biết. “Nó ảnh hưởng đến độ đặc của máu, khả năng phục hồi và thậm chí phá hỏng kế hoạch tập luyện cho các mục tiêu sau đó”.
Theo số liệu từ Copernicus, cơ quan giám sát khí hậu châu Âu, năm 2024 được ghi nhận là năm nóng nhất trong lịch sử, với nhiệt độ trung bình cao hơn 1,6 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Tại Berlin Marathon 2025, nhiệt độ đã chạm ngưỡng 24 độ C, cao hơn đáng kể so với mức lý tưởng để đạt thành tích đỉnh cao. Điều này được cho là một trong những nguyên nhân khiến Sebastian Sawe không thể phá kỷ lục thế giới, mặc dù đã giành chiến thắng áp đảo với cách biệt gần 4 phút. Ở Tokyo và London, thời tiết cũng ấm bất thường, lên tới 20 độ C. Ban tổ chức Berlin thậm chí đã phải khuyến cáo các vận động viên không nên đặt nặng mục tiêu cải thiện thành tích cá nhân tốt nhất (PB), mà hãy tận hưởng không khí của đường chạy.
Maclennan nhận định: “Một số đợt nóng ở Berlin và Tokyo năm nay đã đẩy điều kiện thi đấu vượt xa ngưỡng lý tưởng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị thương mại của thể thao, khi khán giả kỳ vọng vào những kỷ lục, nhưng khí hậu lại khiến điều đó ngày càng trở nên khó khăn hơn”.
Để thích nghi với tình hình mới, nhiều vận động viên đã phải tìm cách tập luyện ở những nơi có khí hậu nóng, luyện tập trong buồng nhiệt hoặc xông hơi, ngâm nước nóng sau buổi tập để giúp cơ thể làm quen. Tuy nhiên, không phải ai cũng có điều kiện để thực hiện những phương pháp này, và việc duy trì phong độ trong môi trường khắc nghiệt vẫn là một bài toán khó.
Với hàng chục nghìn người tham dự, marathon là một sự kiện gắn chặt với lịch tổ chức cố định mỗi năm. Tuy nhiên, nhà khoa học Andrew Pershing, trưởng nhóm nghiên cứu của Climate Central, cho biết: “Khi khí hậu ấm lên, những ngày có thời tiết tốt sẽ dịch chuyển. Nếu các giải đấu vẫn được tổ chức vào cùng thời điểm, điều kiện lý tưởng sẽ dần trôi qua”.
Một giải pháp được đề xuất là tổ chức xuất phát sớm hơn, như tại Giải vô địch điền kinh thế giới Doha 2019, cả hai cuộc marathon nam và nữ đều được chạy vào nửa đêm để tránh nóng ban ngày. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, nhiệt độ vẫn lên tới 31 độ C với độ ẩm 77%, khiến hàng chục vận động viên phải bỏ cuộc.
Maclennan cho rằng điều này là khó tránh khỏi, khi các sự kiện quốc tế thường có lịch trình cố định. “Các vận động viên không thể chọn địa điểm hay thời điểm thi đấu. Thế vận hội Los Angeles 2028 chắc chắn cũng sẽ phải tính toán kỹ lưỡng để thích nghi với thời tiết khắc nghiệt”, nữ vận động viên 30 tuổi này nhận định.
Trong thập kỷ qua, thế giới đã chứng kiến hàng loạt cột mốc lịch sử trong môn marathon. Eliud Kipchoge từng hai lần phá kỷ lục thế giới của nam, với thành tích 2 giờ 1 phút 39 giây tại Berlin Marathon 2018 và 2 giờ 1 phút 9 giây cũng tại giải này vào năm 2022, trước khi bị người đồng hương Kelvin Kiptum xô đổ bằng mốc 2 giờ 0 phút 35 giây tại Chicago Marathon 2023. Ruth Chepngetich cũng lập kỷ lục nữ với 2 giờ 9 phút 57 giây tại Chicago Marathon 2024, trước khi bị cấm thi đấu vì doping.
Công nghệ giày, dinh dưỡng và dữ liệu sinh học được xem là những yếu tố chính giúp các kỷ lục liên tục bị phá vỡ. Tuy nhiên, khi Trái đất nóng lên, ngay cả công nghệ cũng khó có thể bù đắp được. Các nhà khoa học dự báo rằng các điều kiện lý tưởng cho những kỷ lục mới sẽ ngày càng trở nên hiếm hoi, khiến tốc độ cải thiện thành tích chậm lại đáng kể. Maclennan nhấn mạnh: “Càng có nhiều cuộc đua diễn ra trong điều kiện tồi tệ hơn, cơ hội để phá kỷ lục càng ít đi. Các đợt nắng nóng đã và đang viết lại lịch sử của marathon”.
Đối với những người yêu chạy bộ, marathon luôn là biểu tượng của ý chí con người, nơi ranh giới giữa thể lực và tinh thần bị thử thách đến tận cùng. Nhưng trong thời đại khí hậu khắc nghiệt, chính biểu tượng ấy cũng đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có.
Khi nhiệt độ tiếp tục tăng lên từng năm, các kỷ lục có thể bị đình trệ, những đường chạy có thể thay đổi, và bản thân môn marathon, môn thể thao tưởng chừng như trường tồn, sẽ phải thích nghi để tồn tại và phát triển trong tương lai.
Admin
Nguồn: VnExpress
