Ngày 7/11, Tòa Hình sự Hòa bình Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ đã ban hành lệnh bắt giữ đối với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cùng 36 quan chức cấp cao khác của Israel, bao gồm Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz, Bộ trưởng An ninh Quốc gia Ben Gvir, tư lệnh quân đội Eyal Zamir và tư lệnh hải quân David Saar Salama.
Quyết định này được đưa ra theo đề xuất của văn phòng công tố viên trưởng Istanbul, sau khi tiến hành điều tra các cuộc tấn công của quân đội Israel vào dân thường ở Dải Gaza kể từ tháng 10/2023.
Động thái này được giới quan sát nhận định là một phản ứng mạnh mẽ từ Thổ Nhĩ Kỳ, thể hiện sự bất bình ngày càng tăng của chính quyền Tổng thống Tayyip Erdogan trước việc Israel gây ra thương vong lớn cho dân thường Palestine, tàn phá và đẩy dải đất này vào một cuộc khủng hoảng nhân đạo.
Cuộc điều tra của Thổ Nhĩ Kỳ bắt nguồn từ sự việc Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) chặn Đội thuyền buồm Global Sumud (GSF) từ Tây Ban Nha đến Địa Trung Hải để cung cấp viện trợ nhân đạo cho người dân Gaza vào ngày 1/10. Lực lượng Israel đã khám xét các thuyền buồm và bắt giữ hơn 450 người, trong đó có 24 công dân Thổ Nhĩ Kỳ, với cáo buộc xâm phạm vùng biển cấm do Tel Aviv thiết lập ngoài khơi Gaza.
Một ngày sau đó, văn phòng công tố viên trưởng Istanbul thông báo mở cuộc điều tra liên quan đến việc giam giữ các công dân Thổ Nhĩ Kỳ, dựa trên Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển, Luật Tố tụng Hình sự và Luật Hình sự Thổ Nhĩ Kỳ. Các cáo buộc mà Thổ Nhĩ Kỳ đưa ra bao gồm tước đoạt tự do, cướp hoặc chiếm giữ phương tiện vận tải, cướp có tính chất nghiêm trọng, hủy hoại tài sản và tra tấn.
Văn phòng công tố viên trưởng Ankara cũng mở thêm một cuộc điều tra theo Điều 13 Luật Hình sự Thổ Nhĩ Kỳ, cho phép thẩm quyền tài phán ngoài lãnh thổ đối với tội ác quốc tế do người nước ngoài gây ra bên ngoài quốc gia này.
Quá trình điều tra chính thức bắt đầu khi những người bị Israel bắt giữ được trả tự do và trở về Thổ Nhĩ Kỳ, sau đó đệ đơn khiếu nại. Họ đã được kiểm tra y tế, tâm lý tại Viện Pháp y Istanbul và cung cấp lời khai cho văn phòng công tố viên trưởng thành phố.
Cuộc điều tra của chính quyền Ankara đã mở rộng phạm vi xem xét từ vụ GSF sang các hành động quân sự của Israel ở Gaza, bao gồm vụ bé gái 5 tuổi Hind Rajab thiệt mạng trong cuộc tấn công của lực lượng Israel vào Gaza City ngày 29/1/2024.
Kết quả điều tra từ một tổ chức phi lợi nhuận cho thấy xe tăng Israel đã khai hỏa vào xe chở Rajab và một xe cứu thương được cử đến để giải cứu bé gái. Ban đầu, quân đội Israel phủ nhận việc tác chiến tại khu vực này, nhưng sau đó lại cho rằng 335 vết đạn trên xe là kết quả của cuộc đọ súng giữa binh sĩ Israel và các tay súng Hamas.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu Forensic Architecture thuộc Đại học London đã phân tích ảnh vệ tinh và kết luận rằng chỉ có xe tăng của Israel hiện diện tại khu vực, không có dấu hiệu của cuộc đọ súng với Hamas. Sự việc này đã gây ra làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế, bao gồm cả Mỹ, đối với Israel.
Thông báo từ văn phòng công tố viên trưởng Istanbul cũng liệt kê các sự việc khác như vụ tấn công Bệnh viện al-Ahli Baptist ngày 17/10/2023 khiến 500 người thiệt mạng, vụ Bệnh viện Hữu nghị Thổ Nhĩ Kỳ – Palestine bị đánh bom, cùng nhiều cơ sở y tế khác bị tấn công tương tự. Họ cũng cáo buộc Israel phong tỏa Gaza và ngăn cản người dân tiếp cận viện trợ nhân đạo.
Cơ quan này khẳng định rằng cuộc điều tra diễn ra một cách toàn diện và kỹ lưỡng.
Thông báo cho biết thêm: “Dựa trên bằng chứng thu thập được, chúng tôi xác định các quan chức Israel phải chịu trách nhiệm hình sự cho những hành vi có hệ thống mang tính tội ác chống lại loài người và diệt chủng tại Gaza, cũng như cho hành động nhằm vào GSF”.
Do các nghi phạm không có mặt tại Thổ Nhĩ Kỳ, Tòa Hình sự Hòa bình Istanbul đã ra lệnh bắt vắng mặt đối với ông Netanyahu và 36 quan chức Israel theo đề nghị từ văn phòng công tố, với cáo buộc “tội ác chống lại loài người” và “tội diệt chủng” theo Luật Hình sự Thổ Nhĩ Kỳ.
Hamas đã hoan nghênh lệnh bắt giữ này, trong khi Ngoại trưởng Israel Gideon Saar tuyên bố bác bỏ các cáo buộc và gọi đây là “chiêu trò tuyên truyền mới nhất của Tổng thống Erdogan”.
Giới quan sát nhận định rằng lệnh bắt giữ của tòa án Istanbul chủ yếu mang tính biểu tượng và là một cảnh báo pháp lý. Ankara không có thẩm quyền thực thi lệnh bắt giữ bên ngoài lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ, trừ khi những người có tên trong danh sách này đến Thổ Nhĩ Kỳ hoặc một quốc gia khác đồng ý dẫn độ theo thỏa thuận pháp lý quốc tế.
Động thái này có thể làm leo thang căng thẳng giữa Israel và Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đã ở mức cao. Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ quyền tự quyết của người Palestine, thúc đẩy giải pháp hai nhà nước cho cuộc xung đột Israel – Palestine, ủng hộ cánh chính trị của Hamas và không coi nhóm này là “tổ chức khủng bố” như quan điểm của Israel và một số nước phương Tây.
Thổ Nhĩ Kỳ đã gây sức ép để Hamas ký lệnh ngừng bắn giai đoạn một do Mỹ đề xuất với Israel và tuyên bố sẵn sàng đóng góp vào nỗ lực giám sát lệnh ngừng bắn ở thực địa, cũng như tái thiết Gaza. Tuy nhiên, những diễn biến gần đây làm dấy lên hoài nghi về khả năng Tel Aviv chấp thuận cho Ankara tham gia vào hoạt động tái thiết hòa bình ở Gaza.
Trong chuyến thăm Israel gần đây, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nhấn mạnh rằng bất kỳ lực lượng ổn định quốc tế nào tại Gaza đều phải bao gồm “các quốc gia mà Israel cảm thấy thoải mái”.
Gallia Lindenstrauss, chuyên gia về quan hệ Israel – Thổ Nhĩ Kỳ tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ở Tel Aviv, cảnh báo rằng việc triển khai binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ gần lực lượng Israel ở Gaza có thể tiềm ẩn rủi ro đụng độ ngoài ý muốn.
Bà Lindenstrauss cho biết: “Israel nghi ngờ liệu Thổ Nhĩ Kỳ muốn tham gia để đảm bảo lệnh ngừng bắn được thực hiện nghiêm ngặt, hay để can thiệp vào tình hình theo ý riêng và tăng lợi thế chính trị với Israel”.
Admin
Nguồn: VnExpress
