Ở vùng hạ nguồn sông Lam, thuộc xã Hưng Nguyên, món chả cua đồng, hay còn gọi là chả dam, từ lâu đã trở thành một phần ký ức của nhiều thế hệ. Trước đây, khi cuộc sống còn nhiều khó khăn, người dân nơi đây thường tận dụng nguồn cua đồng dồi dào từ những cánh đồng để chế biến món ăn này, như một giải pháp “cứu đói” trong những mùa giáp hạt thiếu thốn.
Ông Phan Xuân Hiệp, Chủ tịch Hội Nông dân xã Hưng Nguyên, người từng là Bí thư Đảng ủy xã Hưng Đạo, chia sẻ rằng, trước đây, cua đồng ở vùng này rất nhiều. Đến tận bây giờ, số lượng cua đồng vẫn không hề suy giảm. Chỉ cần một vài tiếng đồng hồ vào buổi tối, người dân có thể bắt được vài ký cua.
Tuy nhiên, khi đời sống kinh tế được nâng cao, món chả cua đồng dần trở nên xa lạ với nhiều người. Món ăn “cứu đói” ngày nào dường như chỉ còn là ký ức.
Năm 2022, trong khuôn khổ chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), chị Trần Thị Hậu, một người con của xã Hưng Nguyên, đã nảy ra ý tưởng táo bạo: khôi phục lại món chả cua đồng truyền thống. Chị cùng với một số đồng nghiệp tại Hội Phụ nữ xã Hưng Đạo (cũ) quyết tâm biến món ăn dân dã này thành sản phẩm chủ lực của địa phương.
Ý tưởng của chị Hậu ban đầu vấp phải không ít sự hoài nghi. Nhiều người cho rằng, trong thời đại ngày nay, món chả cua đồng đã không còn phù hợp. Thêm vào đó, việc tìm lại công thức chế biến món ăn này cũng gặp không ít khó khăn, khi những người lớn tuổi cũng chỉ còn nhớ mang máng về cách làm.
Không nản lòng, chị Hậu tìm đến những cơ sở làm chả rươi nổi tiếng ở Hưng Nguyên để học hỏi kinh nghiệm. Mặc dù nguyên liệu khác nhau, chị tin rằng công thức làm chả sẽ có những điểm tương đồng, từ đó có thể cải tiến và nâng cấp món chả cua đồng.
Sau nhiều lần thử nghiệm thất bại, chị Hậu đã tìm ra bí quyết để tạo nên món chả cua đồng thơm ngon, đặc biệt. Thay vì sử dụng bột khoai như trước đây, chị chuyển sang dùng bột gạo tẻ. Sự thay đổi này không chỉ giúp chả có độ kết dính tốt hơn, mà còn loại bỏ được vị chua vốn có, đồng thời giảm chi phí sản xuất.
Khi những mẻ chả cua đồng đầu tiên ra lò, chị Hậu mang đến biếu các cụ cao niên trong xã để thẩm định. Nhờ hương vị đặc trưng, gợi nhớ về những ký ức khó khăn đã qua, món chả cua đồng của chị Hậu dần được mọi người đón nhận và yêu thích. Tiếng lành đồn xa, cơ sở sản xuất của chị ngày càng phát triển.
Để làm ra món chả cua đồng ngon đúng điệu, chị Hậu phải tuân thủ quy trình chế biến khá công phu. Cua đồng sau khi rửa sạch, xóc muối, được xay nhuyễn và lọc lấy nước. Phần thịt cua này được trộn với thịt heo nạc, bột gạo tẻ, lòng đỏ trứng gà, hạt tiêu, gừng, ớt cay, lá nghệ, lá gừng và đặc biệt là vỏ quýt khô – một nguyên liệu tạo nên hương thơm đặc trưng cho món ăn.
Hỗn hợp sau khi được trộn đều theo tỷ lệ nhất định sẽ được tạo hình và nướng trên lá chuối tươi. Công đoạn nướng đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo để chả chín vàng đều mà không bị cháy. Nhờ được nướng trên lá chuối, chả cua đồng giữ trọn được hương vị béo ngậy và thơm nồng.
Hiện tại, mỗi miếng chả cua đồng nặng 2,5 lạng được bán với giá 50.000 đồng. Chả có thể bảo quản trong tủ lạnh và chế biến bằng cách chiên hoặc nướng tùy theo sở thích. Nhờ hương vị độc đáo và những chia sẻ tích cực trên mạng xã hội, món chả cua đồng của chị Hậu ngày càng được nhiều người biết đến. Cuối năm 2024, sản phẩm này đã được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao.
Cơ sở của chị Hậu hiện đang bao tiêu nguồn cua đồng cho người dân trong vùng. Do bận rộn với công việc tại Hội Phụ nữ xã, chị thường tập trung sản xuất vào những ngày cuối tuần. Mỗi tháng, cơ sở của chị cung cấp ra thị trường khoảng 500 miếng chả cua đồng, mang lại doanh thu khoảng 25 triệu đồng. Chị Hậu đang ấp ủ dự định mở rộng thị trường, tiếp cận các nhà hàng trong tỉnh để có đầu ra ổn định hơn.
Ông Phan Xuân Hiệp, Chủ tịch Hội Nông dân xã Hưng Nguyên, khẳng định rằng, cơ sở của chị Hậu là đơn vị duy nhất trong xã còn gìn giữ và phát triển món chả cua đồng truyền thống. Ông nhấn mạnh, chị Hậu đã có công lớn trong việc hồi sinh hương vị quê hương, đưa món ăn dân dã này trở lại với thực khách ngày nay.
Admin
Nguồn: VnExpress
