Từ một quốc gia nghèo khó sau chiến tranh, phụ thuộc vào sự bảo trợ an ninh từ bên ngoài, Hàn Quốc đã vươn mình trở thành một cường quốc về công nghệ, giải trí và sáng tạo toàn cầu. Với nguồn tài nguyên thiên nhiên hạn chế, “Kỳ tích sông Hán” của Hàn Quốc dựa hoàn toàn vào yếu tố con người, động lực chính cho sự tăng trưởng vượt bậc.
Tuy nhiên, sau giai đoạn phát triển bùng nổ, Hàn Quốc đang đối mặt với những thách thức không nhỏ: xuất khẩu giảm sút, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng trên thế giới, dân số già hóa nhanh chóng do tỷ lệ sinh thấp kỷ lục và sự hạn chế đầu tư từ các doanh nghiệp. Những vấn đề tiềm ẩn này có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng nếu không được giải quyết kịp thời.
Một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay là duy trì một lực lượng lao động ổn định, đặc biệt là đối với những người đã từng mất việc hoặc gặp khó khăn trong quá trình làm việc.
Chính phủ Hàn Quốc đã triển khai chế độ trợ cấp thất nghiệp từ năm 1995, cho phép người lao động nhận tối đa 60% mức lương trung bình của ba tháng làm việc cuối cùng. Mục đích của chính sách này là hỗ trợ tài chính tạm thời và giúp người lao động nhanh chóng tái hòa nhập thị trường lao động.
Đối với nhiều người, khoản trợ cấp này thực sự là “cứu cánh”. Anh Choi, 33 tuổi, đã nghỉ việc sau khi bị chủ nợ lương nhiều tháng và nhận được gần 2 triệu won mỗi tháng trong vòng nửa năm. Anh chia sẻ với Korea Times: “Nó giúp tôi có thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng cho bước đi tiếp theo”. Tuy nhiên, chương trình này đang vô tình tạo ra những hệ lụy không mong muốn cho nền kinh tế.
Liên đoàn Doanh nghiệp Hàn Quốc (KEF) đã chỉ ra vào tháng 9 rằng: “Mức sàn trợ cấp thất nghiệp được tính theo lương tối thiểu. Lương tối thiểu những năm gần đây tăng đáng kể nên mức sàn trợ cấp thất nghiệp tăng theo, lên 1,93 triệu won, tương đương 97,3% mức trần”.
Sự chênh lệch không đáng kể giữa mức trần và mức sàn làm mất đi tính công bằng theo thu nhập trước khi thất nghiệp. Thậm chí, nó còn tạo ra nghịch lý khi người nhận trợ cấp thất nghiệp lại có thu nhập cao hơn người nhận lương tối thiểu (1,87 triệu won sau thuế).
Viện Pi-Touch đã cảnh báo hồi tháng 3 rằng: “Tăng trợ cấp thất nghiệp có thể giúp người mất việc ổn định tài chính, nhưng dễ khuyến khích hành vi trái đạo đức. Mức sàn trợ cấp thất nghiệp cao hơn lương tối thiểu sau thuế là điều bất thường và đáng báo động. Hàn Quốc là quốc gia duy nhất trong Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) có hiện tượng này”.
Hệ thống này còn bị chỉ trích vì sự lỏng lẻo. Theo KEF, tỷ lệ phê duyệt trợ cấp thất nghiệp lên đến 99,7%. Người lao động chỉ cần tham gia bảo hiểm ít nhất 180 ngày trong 18 tháng trước đó là đủ điều kiện và không bị giới hạn số lần nhận trợ cấp. Số người nhận trợ cấp lặp lại (từ ba lần trở lên trong 5 năm) đã tăng từ 100.491 người năm 2021 lên 112.823 người năm 2024.
Sự lỏng lẻo này tạo điều kiện cho các hành vi gian lận. Tháng 9 vừa qua, nhiều người ở Daejeon đã bị phát hiện đi du lịch nước ngoài nhưng vẫn khai báo “đang tìm việc” để nhận trợ cấp. Thậm chí, trên các nền tảng như YouTube còn công khai chia sẻ “mẹo” nghỉ việc mà vẫn đủ điều kiện nhận tiền.
Một quan chức bệnh viện Hàn Quốc chia sẻ với Chosun Daily: “Nhiều trợ lý y tá mà chúng tôi tuyển dụng đã nhanh chóng nghỉ việc để nhận trợ cấp. Chúng tôi lại tuyển mới và họ lại nghỉ tiếp, cứ lặp đi lặp lại. Chúng tôi rất muốn biết liệu có cách nào tránh được những ‘kẻ lợi dụng trợ cấp thất nghiệp’ như vậy hay không”.
Tình trạng này khiến chi phí cho chính sách an sinh ngày càng tăng cao. Theo Bộ Lao động Hàn Quốc, tổng trợ cấp thất nghiệp trong tháng 9 là 1.100 tỷ won, tăng 10,9% so với cùng kỳ năm trước. Đây là tháng thứ 8 liên tiếp mức chi trả vượt 1.000 tỷ won, vượt mức kỷ lục 7 tháng trong đại dịch Covid-19.
Ngân sách chính phủ Hàn Quốc cũng chịu áp lực do phải tăng hỗ trợ cho quỹ trợ cấp.
Thị trường lao động Hàn Quốc còn chịu ảnh hưởng gián tiếp từ các chaebol, những tập đoàn gia đình lớn mạnh từ những năm 1960, khi chính phủ Hàn Quốc áp dụng nhiều chính sách ưu đãi để thúc đẩy xuất khẩu và phát triển kinh tế.
Các chaebol đã trở thành động lực tăng trưởng GDP chính, nhưng lại ảnh hưởng đến tính cạnh tranh và khả năng đổi mới của nền kinh tế. Năm 2024, 5 chaebol lớn nhất (Samsung, SK, Hyundai Motor, LG và Lotte) đóng góp tới 40% GDP của Hàn Quốc.
Làm việc cho chaebol trở thành mục tiêu của đa số thanh niên Hàn Quốc, bởi nó tượng trưng cho vị thế và sự ổn định. Công thức chung là học giỏi, vào đại học hàng đầu, trau dồi kỹ năng và bằng cấp để xin vào các chaebol sau khi tốt nghiệp. Xu hướng này giúp Hàn Quốc có tỷ lệ thanh niên học đại học cao nhất trong OECD.
Tuy nhiên, con đường này cũng đẩy nhiều người vào ngõ cụt, bởi số lượng việc làm tại các chaebol chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số việc làm của cả nước. Nếu bị từ chối, họ có hai lựa chọn: làm việc ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) hoặc tiếp tục chờ cơ hội ở chaebol.
Người làm việc tại SME thường có hợp đồng ngắn hạn và dễ bị sa thải hơn. Do đó, nhiều thanh niên Hàn Quốc tốt nghiệp đại học chấp nhận chờ đợi cơ hội làm việc tại các tập đoàn lớn, tạo ra một thế hệ “chỉ nghỉ ngơi” và bị gắn mác “lười biếng”.
Park Min-jin, 26 tuổi, chia sẻ với Korea Herald: “Chúng tôi nhắm đến những công ty lớn, bởi đó mới là phần thưởng xứng đáng cho 12 năm đèn sách vất vả. Những công ty lớn ít nhất có chế độ đãi ngộ tử tế, còn SME có văn hóa làm việc độc hại. Mỗi ngày trên Blind, ứng dụng dành cho dân công sở, người ta đều đăng những câu chuyện kinh hoàng. Tôi không muốn làm ở những nơi như vậy”.
Hệ quả là, dù nền kinh tế có nhiều vị trí tuyển dụng, tỷ lệ thanh niên có việc làm ở Hàn Quốc vẫn thấp hơn mức trung bình của OECD.
Tháng 7 vừa qua, số lượng thanh niên Hàn Quốc trong độ tuổi 20-30 “chỉ nghỉ ngơi” đã tăng lên mức kỷ lục 421.000 người, cao hơn 58% so với 10 năm trước. Trong số này, nhóm có bằng cao đẳng hoặc cao hơn chiếm 38,3%.
Liên đoàn Công nghiệp Hàn Quốc (FKI) công bố báo cáo hồi tháng 8 cho biết những thanh niên 20-30 tuổi “nhàn rỗi” đã khiến kinh tế nước này thiệt hại 53 nghìn tỷ won (38,3 tỷ USD) trong giai đoạn 2019-2023. Tình trạng này cũng khiến ngân sách Hàn Quốc mất đi một nguồn thu tiềm năng từ thuế thu nhập.
Một khía cạnh tiêu cực khác của nền kinh tế Hàn Quốc là làn sóng các triệu phú “tháo chạy” khỏi đất nước, đặc biệt là Seoul, do tăng trưởng chậm lại và những yếu tố bất lợi về chính sách.
Theo công ty tư vấn di trú đầu tư Henley & Partners của Anh, số lượng người Hàn Quốc giàu có di cư ra nước ngoài đã tăng gấp 6 lần trong ba năm qua, ước tính lên khoảng 2.400 người trong năm nay. Con số này cao thứ tư trên thế giới, sau Anh, Trung Quốc và Ấn Độ.
Làn sóng di cư của giới thượng lưu Hàn Quốc được dự báo sẽ kéo theo khoảng 15,2 tỷ USD tài sản chảy ra nước ngoài. Điều đáng lo ngại là xu hướng này đang có dấu hiệu gia tăng.
Ken Lee, một doanh nhân Hàn Quốc đang sinh sống tại Singapore và điều hành công ty tư vấn di trú Lee Kim Alliance, cho biết công việc của ông đã phát triển mạnh mẽ trong 5 năm qua nhờ hỗ trợ những người giàu có tài sản từ 10 đến vài trăm triệu USD rời khỏi Hàn Quốc.
Ông Lee chia sẻ: “Cách đây 20 năm, rất ít người giàu chọn di cư. Nhưng hiện nay, nhu cầu này tăng vọt”. Chỉ trong nửa đầu năm nay, số lượng yêu cầu tư vấn đã tăng gấp đôi so với mức trung bình hàng năm, với khách hàng chủ yếu đến từ các tập đoàn lớn như LG, Lotte và Samsung.
Tại nền kinh tế lớn thứ 4 châu Á, gánh nặng nợ hộ gia đình (dao động ở mức 90-100% GDP) đang đè nặng lên tiêu dùng. Doanh số bán lẻ đã giảm liên tục trong ba năm, chuỗi giảm dài nhất kể từ năm 1995. Đồng won cũng giảm xuống mức thấp nhất so với USD kể từ năm 2009, trong khi triển vọng xuất khẩu vẫn còn ảm đạm.
Những yếu tố này đang làm suy giảm tài sản của giới siêu giàu ở Hàn Quốc. Theo Forbes, tổng tài sản ròng của 50 người giàu nhất Hàn Quốc đã giảm từ 115 tỷ USD xuống còn 99 tỷ USD trong năm qua.
Ngoài sự suy yếu của nền kinh tế, các chuyên gia cho rằng còn hai lý do khác khiến giới siêu giàu Hàn Quốc rời đi là thuế cao và những bất ổn về chính trị. Tại Hàn Quốc, thuế thu nhập cá nhân cao nhất là 45%, và thuế thừa kế có thể lên đến 50% đối với tài sản trên 3 tỷ won, khiến người giàu tìm cách bảo vệ tài sản để chuyển giao cho thế hệ sau.
Giáo sư kinh tế Lee Yoon-soo của Đại học Sogang nhận định: “Điểm đến của họ phản ánh điều này. Họ chọn Dubai để bảo vệ tài sản”, đồng thời cho biết thêm rằng thành phố này có hệ thống ngân hàng tốt và miễn thuế.
Vancouver (Canada) và Los Angeles (Mỹ) cũng là những điểm đến hàng đầu, với cộng đồng người Hàn Quốc đông đảo, nhiều trường học chất lượng và cơ hội đầu tư cao. Một số lựa chọn phổ biến khác bao gồm Australia, New Zealand và Singapore.
Ông Lee cho biết: “So với Seoul, những nơi này có thể mang lại cuộc sống tốt hơn. Điều quan trọng nhất là môi trường thuế ổn định và mạng lưới toàn cầu”.
Chính trường Hàn Quốc cũng tiềm ẩn nhiều bất ổn. Cuộc khủng hoảng thiết quân luật tháng 12/2024 đã làm suy giảm niềm tin của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Phó giáo sư kinh tế Kang Min-wook của Đại học Hàn Quốc cho biết, sau khi nhậm chức hồi tháng 6, tân Tổng thống Lee Jae-myung được kỳ vọng sẽ mang đến những chính sách mới cho tương lai của đất nước.
Chính quyền Tổng thống Lee đã thông qua gói kích thích trị giá 31,8 nghìn tỷ won vào tháng 7 và thành lập một nhóm chuyên trách vào tháng 8 để xây dựng chiến lược tăng trưởng kinh tế trung và dài hạn.
Ông Kang nhận định: “Nếu chúng ta định hướng lại chính sách, Seoul có thể trở lại là thành phố được giới nhà giàu ưa thích một lần nữa”.
Tuy nhiên, dân số già hóa vẫn là một thách thức lớn. Hàn Quốc hiện có 20,3% dân số trên 65 tuổi và dự kiến sẽ vượt quá 40% vào năm 2050. Gần 40% số người này được xếp vào diện nghèo tương đối, tức là sống với thu nhập dưới một nửa mức trung bình. Đây là tỷ lệ cao nhất trong các nước OECD.
Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc cảnh báo rằng cứ mỗi một điểm phần trăm tăng lên của dân số cao tuổi sẽ làm giảm 5,9% hiệu quả chi tiêu chính phủ cho tăng trưởng GDP.
Giáo sư Lee nhấn mạnh: “Vì vậy, tăng trưởng GDP của Hàn Quốc sẽ ngày càng kém hơn”. Ông cho biết thêm rằng do dân số già hóa, chi tiêu ngân sách cho phúc lợi và lương hưu sẽ tăng, trong khi số lượng người và doanh nghiệp đóng góp vào nguồn thu thuế ngày càng giảm.
Theo Woo Yoon-seuk, Phó Chủ tịch Chiến lược của Hiệp hội Nghiên cứu Chính sách Hàn Quốc, việc sử dụng tiền thuế để hỗ trợ số lượng người cao tuổi ngày càng tăng không phải là điều giới giàu mong muốn. Điều này càng khiến Hàn Quốc gặp nhiều khó khăn hơn trong nỗ lực thu hút giới nhà giàu trở lại.
Ông Ken Lee kết luận: “Nếu quay lại, tôi sẽ phải nộp một nửa tài sản đã tích lũy ở Singapore khi chuyển cho các con ở Hàn Quốc. Tôi chỉ thường xuyên về thăm Hàn Quốc. Tôi nghĩ mình sẽ không quay lại sống ở đó”.
Admin
Nguồn: VnExpress
