Sau một thời gian dài trầm lắng, thị trường phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) và niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam đã chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ từ đầu năm nay, mở đầu bằng thương vụ của Vinpearl. Đến giữa năm, thị trường thực sự bứt tốc với hàng loạt IPO đình đám từ ba “ông lớn” trong ngành chứng khoán là Techcombank Securities, VPBankS và VPS, diễn ra liên tiếp chỉ trong vài tháng. Các đợt IPO này đều ghi nhận lượng cổ phiếu đặt mua vượt xa số lượng chào bán dự kiến, trong đó có thương vụ thu hút hơn 26.000 nhà đầu tư tham gia, một con số rất ấn tượng trên thị trường Việt Nam.
Sự hồi sinh của thị trường IPO được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố thuận lợi. Theo các chuyên gia, kinh tế vĩ mô ổn định và chính sách tiền tệ nới lỏng đóng vai trò quan trọng. Bên cạnh đó, thông tin về việc FTSE Russell có thể nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên “thị trường mới nổi thứ cấp” đã tạo thêm động lực và sự hứng khởi cho các doanh nghiệp lớn chưa niêm yết, mở ra cơ hội đón dòng vốn ngoại hàng tỷ đô la.
Tiến sĩ Trần Vinh Dự, lãnh đạo EY-Parthenon, nhận định rằng tâm lý “sợ bỏ lỡ” (FOMO) cũng góp phần vào sự sôi động này, khi các nhà đầu tư lo ngại bỏ lỡ cơ hội tham gia vào một “cuộc chơi lớn”.
Sự quyết liệt từ các cơ quan quản lý thị trường cũng là một yếu tố quan trọng. Việc giải quyết các vướng mắc liên quan đến tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (room ngoại), tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển đổi, và quy trình thoái vốn doanh nghiệp, cùng với việc rút ngắn thời gian đưa cổ phiếu lên sàn, đã tạo động lực lớn cho các doanh nghiệp tái khởi động các kế hoạch IPO còn dang dở.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, các doanh nghiệp hiện có nền tảng thuận lợi để thực hiện IPO. Quy định mới đã rút ngắn thời gian hoàn tất soát xét báo cáo tài chính sau IPO xuống chỉ còn khoảng 30 ngày, thay vì 3-6 tháng như trước đây, giúp giảm thủ tục hành chính và tạo điều kiện để doanh nghiệp nhanh chóng huy động vốn và niêm yết.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý rằng hoạt động IPO từ đầu năm đến nay vẫn tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực truyền thống như tài chính và bất động sản, trong khi số lượng doanh nghiệp hàng tiêu dùng, sản xuất, công nghệ hoặc doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thực hiện IPO còn hạn chế.
Mặc dù còn thiếu sự đa dạng về ngành nghề, làn sóng IPO hiện tại vẫn vượt trội so với giai đoạn hoàng kim cách đây một thập kỷ. Các thương vụ gần đây chủ yếu liên quan đến các doanh nghiệp tư nhân hoặc các thành viên của các tập đoàn lớn, chủ động lên kế hoạch chào bán và niêm yết để huy động vốn, mở rộng sản xuất kinh doanh và tăng cường tính minh bạch. Cơ cấu cổ đông cũng có sự thay đổi rõ rệt, với sự tham gia ngày càng nhiều của các quỹ đầu tư tổ chức, quỹ đầu tư tư nhân và cổ đông chiến lược quốc tế.
Ông Tyler Nguyễn Mạnh Dũng, Giám đốc cấp cao Nghiên cứu chiến lược thị trường của Công ty Chứng khoán HSC, cho biết các doanh nghiệp hiện nay chú trọng hơn đến việc chuẩn hóa báo cáo tài chính theo chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS) và xây dựng thông điệp, câu chuyện tăng trưởng hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư. Họ cũng áp dụng cách tiếp cận vốn linh hoạt hơn, thông qua các buổi gặp mặt trực tiếp (roadshow), trực tuyến và hợp tác với các tổ chức tư vấn quốc tế, thay vì chỉ dựa vào đấu giá đơn thuần như trước đây.
Trong khi đó, các đợt IPO gần một thập kỷ trước chủ yếu gắn liền với quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, với các tên tuổi như Vinamilk, Sabeco, Idico, VEAM. Mục tiêu chính của các thương vụ này là tái cơ cấu khu vực công, cải thiện hiệu quả quản trị và thu hút vốn ngoại. Tuy nhiên, do vốn nhà nước vẫn chiếm tỷ trọng lớn sau IPO, sức hút và thanh khoản của các cổ phiếu này khi niêm yết thường không đạt kỳ vọng.
Ông Dũng nhận xét rằng, nếu làn sóng IPO trước đây mang tính định hướng cổ phần hóa thì diễn biến hiện tại cho thấy sự trưởng thành và chủ động của khu vực tư nhân trong việc tiếp cận thị trường vốn và nhà đầu tư.
Các thương vụ lớn trong thời gian tới dự kiến vẫn sẽ đến từ các doanh nghiệp tư nhân. Theo VNDirect, Nông nghiệp Hòa Phát, Chứng khoán Kafi và Công ty Hạ tầng Gelex có thể là những cái tên tiếp theo tham gia làn sóng IPO vào cuối năm nay và đầu năm sau.
Từ năm 2027 trở đi, danh sách này có thể sẽ có thêm nhiều tên tuổi lớn trong lĩnh vực bán lẻ, F&B và công nghệ tài chính như Điện Máy Xanh, Bách Hóa Xanh, Golden Gate, Highland, Long Châu, Pharmacity, Momo. Trong lĩnh vực sản xuất và phân phối, Tập đoàn Hoa Sen cũng vừa thành lập công ty con chuyên phân phối vật liệu xây dựng và nội thất, mở đường cho kế hoạch IPO và niêm yết trong tương lai.
Theo Tiến sĩ Trần Vinh Dự, có 5 yếu tố tiên quyết để một thương vụ IPO thành công. Đầu tiên là quy mô thương vụ phải đủ lớn để thu hút các quỹ đầu tư giải ngân và thoái vốn một cách trật tự. Thứ hai, doanh nghiệp phải chứng minh được tốc độ tăng trưởng trong 12-24 tháng tới, thay vì chỉ đưa ra các chiến lược dài hạn. Thứ ba, việc có sự đồng hành của các nhà đầu tư tổ chức uy tín trước thềm IPO là một dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đã trải qua quá trình thẩm định nghiêm túc. Hai yếu tố còn lại là sự minh bạch về sở hữu, giao dịch liên quan, dòng tiền, kiểm soát nội bộ và quan hệ nhà đầu tư chuyên nghiệp.
Mặc dù thị trường IPO trong nước đang bùng nổ, với quy mô giai đoạn 2025-2027 ước tính lên đến 47 tỷ USD, không nhiều doanh nghiệp tính đến kế hoạch chào bán và niêm yết ở thị trường quốc tế.
Theo chuyên gia của HSC, một phần nguyên nhân là do tâm lý thận trọng sau cuộc khủng hoảng trái phiếu doanh nghiệp năm 2022, khiến nhiều đơn vị trì hoãn IPO để củng cố bảng cân đối kế toán và đáp ứng các yêu cầu minh bạch ngày càng cao. Bên cạnh đó, định giá tại thị trường quốc tế không còn hấp dẫn so với kỳ vọng trong nước, khiến việc huy động vốn ở nước ngoài trở nên kém hiệu quả hơn.
Ông Trần Vinh Dự cũng đồng tình rằng thị trường chứng khoán trong nước hiện đang hoạt động mạnh mẽ nhất khu vực Đông Nam Á và sẽ đón nhận dòng vốn lớn khi được nâng hạng. Do đó, việc mở rộng quy mô và củng cố tính minh bạch tại Việt Nam được xem là chiến lược hợp lý hơn so với việc vội vàng niêm yết trên các sàn chứng khoán quốc tế.
Ông Dự nhấn mạnh rằng niêm yết quốc tế không chỉ là một sự kiện ra mắt hoành tráng, mà còn là một cam kết hoạt động trong một môi trường giám sát liên tục. Các tiêu chuẩn niêm yết đòi hỏi doanh nghiệp phải chuẩn bị kỹ lưỡng trong nhiều quý, thậm chí nhiều năm.
Ông ví dụ rằng doanh nghiệp phải báo cáo tài chính theo chuẩn IFRS ổn định qua nhiều kỳ, kiểm soát nội bộ và công nghệ thông tin theo chuẩn cao, và công bố thông tin bằng tiếng Anh. Ngoài ra, doanh nghiệp phải sẵn sàng trả lời công khai các câu hỏi khó về chiến lược, biên lợi nhuận và lương thưởng lãnh đạo, đồng thời chịu áp lực chỉ trích công khai và rủi ro pháp lý sau niêm yết.
Admin
Nguồn: VnExpress
