Vụ sạt lở đất kinh hoàng xảy ra vào ngày 14/11 tại thôn Pứt, xã Hùng Sơn, TP Đà Nẵng, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về những nguy cơ tiềm ẩn từ biến đổi địa chất và tác động của con người đến môi trường. Giữa thời tiết nắng ráo, một phần sườn núi bất ngờ đổ sập, vùi lấp ba người và buộc chính quyền phải khẩn cấp di dời 171 hộ dân với gần 700 nhân khẩu. Nguy hiểm hơn, một sườn núi khác gần đó cũng đang có dấu hiệu nứt toác, đe dọa sụp đổ bất cứ lúc nào.
Mặc dù lực lượng cứu hộ, bao gồm quân đội, biên phòng và các đội cứu nạn, đã được huy động tối đa cùng với sự hỗ trợ của flycam và chó nghiệp vụ, công tác tìm kiếm ba nạn nhân vẫn chưa có kết quả sau nhiều ngày nỗ lực.
Theo GS.TS Đỗ Minh Đức, Trưởng Bộ môn Địa Kỹ thuật và Địa chất môi trường, Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), việc sạt lở đất xảy ra trong điều kiện khô ráo là một hiện tượng hiếm gặp, bởi thông thường, sạt lở thường liên quan đến mưa lớn. Ông cho biết, những trường hợp tương tự gần đây nhất được ghi nhận vào năm 2017 và 2020.
Giáo sư Đức phân tích rằng, hiện tượng sạt lở đất bất thường như vậy chỉ xảy ra khi hội tụ đồng thời bốn nhóm nguyên nhân chính. Đầu tiên là điều kiện địa chất yếu kém, với nền đất đá dễ bị phong hóa và cấu trúc không ổn định. Thứ hai là các biến đổi tự nhiên theo thời gian, bao gồm sự thay đổi nhiệt độ và lượng mưa, làm gia tăng các vết nứt sâu trong mái dốc.
Nguyên nhân thứ ba là các hoạt động của con người tác động tiêu cực đến sườn dốc. Việc trồng và khai thác keo lai trong thời gian ngắn, cùng với các hoạt động xây dựng và canh tác, làm tăng độ rỗng của đất, mở rộng và nối dài hệ thống khe nứt, khiến mái dốc ngày càng mất ổn định.
Cuối cùng, yếu tố kích hoạt là những đợt mưa lớn kéo dài trước đó. Mặc dù sạt lở xảy ra trong thời điểm khô ráo, khu vực này đã trải qua một thời gian mưa lớn, khiến nước thấm sâu và vượt quá độ bền của đất đá, tạo thành khối trượt phát triển âm thầm và chỉ trượt xuống sau đó.
Giáo sư Đức nhấn mạnh rằng, đối với các vụ sạt lở quy mô lớn như ở xã Hùng Sơn, cấu trúc địa chất đóng vai trò quan trọng hơn địa hình. Các yếu tố như hoạt động kiến tạo làm đất đá bị vỡ vụn, thành phần thạch học tạo ra tầng phong hóa dày và mềm, cùng với khối đất phong hóa có tính dẻo cao khi ngậm nước, tạo điều kiện cho sạt lở ngay cả khi bề mặt đã khô.
Mô hình trồng và khai thác keo cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ sạt lở. Chu kỳ khai thác quá ngắn (3-5 năm) gây tác động mạnh lên sườn dốc, khiến đất mất ổn định và không kịp phục hồi. Việc đồi núi bị “cạo trọc” định kỳ, cùng với tác động của nhiệt độ, mưa và hoạt động cơ giới, làm hệ thống khe nứt phát triển mạnh, gây suy yếu mái dốc.
Để giảm thiểu nguy cơ sạt lở, giáo sư Đức đề xuất kết hợp các giải pháp dài hạn, căn cơ với các biện pháp kỹ thuật và giám sát chủ động. TP Đà Nẵng cần điều chỉnh việc sử dụng đất và mô hình trồng rừng, chuyển từ cây ngắn ngày sang cây dài ngày, hạn chế khai thác liên tục, và chuyển đổi rừng sản xuất thành rừng phòng hộ.
Ông cũng khuyến nghị xây dựng các công trình và khảo sát có trọng tâm, đặc biệt ở các khu vực có điều kiện tự nhiên không thể tự ổn định. Cần tiến hành khảo sát địa chất chi tiết, tập trung vào khu vực dân cư và những điểm có nguy cơ sạt lở cao.
Người dân và cơ quan chức năng có thể phát hiện sớm nguy cơ sạt lở thông qua hệ thống khe nứt, thường xuất hiện trước khi khối sạt lở lớn hình thành. Việc giám sát thường xuyên bằng phương pháp thủ công hoặc kết hợp UAV và thiết bị đo chuyên dụng có thể giúp phát hiện sớm và chủ động ứng phó.
Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Lê Ngọc Quang cũng nhận định rằng, tình trạng sạt lở nghiêm trọng ở vùng cao phía tây thành phố là do mưa quá lớn và kéo dài, khiến đất no nước và mất kết dính. Thành phố đang xem xét giải pháp rà soát, quy hoạch lại và di dời người dân khỏi vùng có nguy cơ cao để đảm bảo an toàn lâu dài.
Phó chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Trần Nam Hưng cho biết khu vực xã Hùng Sơn đã được cảnh báo nguy cơ từ lâu, và chính quyền đã bố trí khu tái định cư nhưng người dân chưa chịu di dời. Tuy nhiên, sau vụ sạt lở này, nhiều hộ dân đã nhận thức rõ hơn về mức độ nguy hiểm và có thể sẽ thay đổi quyết định.
Admin
Nguồn: VnExpress
