Tại hội thảo “50 năm văn học Việt Nam từ sau năm 1975: Góc nhìn của những người viết văn trẻ”, nhiều tác giả đã bày tỏ những trăn trở, e dè trong quá trình sáng tác hiện nay.
Nhìn lại chặng đường nửa thế kỷ, văn học Việt Nam đã khai thác sâu rộng các chủ đề về chiến tranh, hậu chiến tranh, thân phận con người, cũng như những khía cạnh đời sống ở nông thôn và miền núi. Thế hệ nhà văn sau năm 1975 đã đặt nền móng cho những lối viết mới mẻ, tiêu biểu như Nguyễn Huy Thiệp, Trần Dần, Mai Văn Phấn, Nguyễn Bình Phương, Nguyễn Ngọc Tư hay Nguyễn Ngọc Thuần và Phan Việt.
Tuy nhiên, theo nhà văn trẻ Trần Văn Thiên, thế hệ của anh chưa tạo ra được nhiều tác phẩm mang tính đột phá về tư tưởng, hay mở ra những con đường sáng tạo mới mẻ như các bậc tiền bối. Anh chỉ ra rằng, một số cuộc thi văn học, vốn được xem là bệ đỡ cho các thế hệ viết lách, lại đang vinh danh những tác phẩm có tư tưởng và bút pháp cũ mòn, khiến độc giả mất dần niềm tin vào chất lượng văn chương trong nước. Điều này dẫn đến việc nhiều cây bút trẻ né tránh các chủ đề gai góc, chọn những đề tài an toàn. Một số khác chấp nhận viết theo thị hiếu để dễ dàng xuất bản, trong khi các sáng tác thể nghiệm, tìm tòi lại gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nơi để công bố.
Trần Văn Thiên nhận định: “Muốn sống trọn vẹn với văn chương ở giai đoạn nào cũng có khó khăn riêng. Nhưng bối cảnh hiện nay, sống bằng nghề viết văn là điều bất khả”.
Đồng tình với quan điểm này, biên tập viên Nguyễn Hoàng Diệu Thủy cho rằng, trên văn đàn có nhiều “người bay” nhưng lại thiếu “chân trời”, thể hiện qua số lượng xuất bản khiêm tốn. Theo thống kê, một nửa doanh thu của toàn ngành đến từ sách giáo khoa và giáo trình, phần còn lại là các tác phẩm phi hư cấu và truyện tranh. Các sáng tác của những cây viết đương đại Việt Nam, đặc biệt là người trẻ, thường chỉ in được 1.000 đến 2.000 cuốn, và rất ít khi được tái bản. Bên cạnh đó, việc đầu tư in ấn và dịch tác phẩm Việt Nam ra nước ngoài cũng gặp nhiều trở ngại, khiến các tác giả e ngại.
Ngoài những yếu tố khách quan, nhiều nhà văn cũng cho rằng, yếu tố nội tại cũng rất quan trọng. Người viết cần duy trì nội lực tự thân, dành thời gian để trải nghiệm, học hỏi, tìm tòi tư liệu từ sách vở và đời sống, để có được những bản thảo chất lượng và có thể đi đường dài. Các tác giả cần tự “cởi trói” khỏi những lối viết sáo mòn, đồng thời thay đổi cách tiếp nhận những sáng tác mang tính tìm tòi và giao thoa với văn chương thế giới.
Nhà văn Phùng Thị Hương Ly, khi nói về văn học miền núi, đã chỉ ra những điểm nghẽn, trước hết là về đề tài. Nhiều cây bút trẻ vẫn chọn viết về rừng, bản làng, lễ hội, màu chàm, nhà sàn, con suối – những hình ảnh đẹp nhưng dễ bị lặp lại và trở nên khuôn mẫu. Theo cô, việc đi sâu vào những thay đổi trong phương thức canh tác và giao thoa văn hóa sẽ giúp văn học dân tộc bắt kịp với thời đại.
Một “điểm nghẽn” khác là không gian tiếp cận, khi phần lớn các tác giả dân tộc thiểu số đang sáng tác trong sự cô đơn, ít có cơ hội xuất bản hoặc tham gia các diễn đàn học thuật, và thiếu môi trường phản biện. Nhiều người trẻ vẫn bị ám ảnh bởi việc “phải dân tộc” trong ngôn ngữ, khiến tác phẩm đôi khi bị gò bó và thiếu hơi thở đương đại.
Tác giả Lê Thị Ngọc Trâm ví văn chương như một khu rừng, nơi có những “đại thụ” và những “cây non” đang vươn mình. Những người viết trẻ đang tìm cách vượt qua nỗi sợ bằng nhiều con đường khác nhau, như tạo cho mình một vỏ bọc hào nhoáng với trang bìa đẹp hơn nội dung, bắt chước lối viết của thế hệ trước, hoặc vay mượn cảm xúc. Tuy nhiên, điều làm nên sự vững chãi của ngòi bút phải là nội lực viết lách và ngôn từ.
Lê Thị Ngọc Trâm đặt câu hỏi: “Con đường nào để người viết trẻ vượt qua những cái bóng?” khi cho rằng “bóng mát” của thế hệ trước dễ gây ra sự choáng ngợp cho các cây bút trẻ.
Ông Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, cho biết Hội ghi nhận những ý kiến đóng góp qua 11 tham luận và sẽ xem xét các phương án để đáp ứng mong muốn của các tác giả trẻ.
Admin
Nguồn: VnExpress
