Theo báo cáo mới nhất của Bộ Quốc phòng, tính đến tháng 9/2025, Việt Nam vẫn còn khoảng 5,56 triệu ha đất bị ô nhiễm bởi bom mìn và vật liệu nổ còn sót lại sau chiến tranh, chiếm gần 17% tổng diện tích cả nước. Tình trạng này không chỉ gây khó khăn cho quá trình phát triển kinh tế mà còn đe dọa trực tiếp đến an toàn của người dân.
Ngoài các hoạt động rà phá bom mìn do các cơ quan chức năng thực hiện, người dân trên khắp cả nước vẫn thường xuyên phát hiện các loại bom mìn có sức công phá lớn như M117, MK81, MK83, bom bi, đạn pháo và đạn cối trong quá trình sản xuất và xây dựng. Các khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất bao gồm các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên, Hà Nội và TP HCM.
Bộ Quốc phòng ước tính, tổng chi phí để làm sạch toàn bộ diện tích đất bị ô nhiễm bom mìn ở độ sâu 0,5m có thể lên tới hơn 208.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 37,5 triệu đồng/ha. Với tốc độ hiện tại, quá trình này có thể kéo dài hàng chục, thậm chí hàng trăm năm, gây trở ngại lớn cho việc giải phóng mặt bằng phục vụ các dự án đầu tư và sản xuất quy mô lớn.
Hiện nay, quân đội đang duy trì 280 đội với hơn 5.000 người chuyên trách công tác khảo sát và rà phá bom mìn. Tuy nhiên, với năng suất hiện tại khoảng 30.000-35.000 ha mỗi năm, cần tới 150 năm để làm sạch toàn bộ diện tích ô nhiễm. Để rút ngắn thời gian xuống còn 40 năm, cần tăng số lượng đội rà phá lên khoảng 600 đội với 9.000 người, đồng thời đảm bảo kinh phí khoảng 5.000 tỷ đồng mỗi năm.
Trong giai đoạn từ 2006 đến 2025, các sự cố liên quan đến bom mìn đã khiến 901 người thương vong, trong đó 172 người thiệt mạng và 729 người bị thương. Nguyên nhân chủ yếu là do người dân tự ý tìm kiếm, thu gom và xử lý bom mìn, dẫn đến các vụ tai nạn thương tâm như vụ nổ do cưa bom ở Văn Phú (Hà Nội) làm 4 người chết và 10 người bị thương, hay vụ cưa đạn ở TP Hòa Bình làm 2 người chết. Ngoài ra, cũng có các sự cố xảy ra trong quá trình sản xuất, xây dựng hoặc trong quá trình quân đội thực hiện nhiệm vụ rà phá bom mìn.
Mặc dù mục tiêu đặt ra trong 15 năm qua là rà phá 1,3 triệu ha đất ô nhiễm, nhưng đến nay mới chỉ đạt được hơn 527.000 ha, tương đương 40% kế hoạch. Theo Bộ Quốc phòng, một trong những nguyên nhân là do thiếu các quy định pháp lý thống nhất về phân cấp mức độ rủi ro bom mìn, cũng như hệ thống định vị và cơ sở dữ liệu chưa đồng bộ, vẫn chủ yếu dựa vào báo cáo lịch sử chiến tranh và thông tin từ địa phương.
Bên cạnh đó, chế độ chính sách đối với lực lượng tham gia khắc phục hậu quả bom mìn còn nhiều bất cập, chủ yếu tập trung vào sĩ quan quân đội mà chưa có chính sách hỗ trợ dài hạn cho người lao động, gây khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân lực cho công việc nguy hiểm này.
Để giải quyết những vấn đề trên, Bộ Quốc phòng đã đề xuất xây dựng hệ thống tiêu chí thống nhất để xác định mức độ ô nhiễm bom mìn, bao gồm tỷ lệ diện tích đất bị ảnh hưởng, mật độ và tính chất ô nhiễm, tần suất tai nạn và mức độ ảnh hưởng đến kinh tế – xã hội và đời sống người dân. Dự kiến sẽ phân chia thành bốn cấp độ rủi ro: nhẹ, trung bình, nặng và đặc biệt nặng.
Ngoài ra, Bộ cũng đề xuất xây dựng tiêu chí an toàn khu vực có bom mìn để làm căn cứ cấp phép sử dụng đất, triển khai dự án đầu tư hoặc bố trí dân cư, đồng thời xây dựng và công bố bản đồ phân cấp mức độ rủi ro bom mìn, cập nhật định kỳ và công khai trên Cổng thông tin quốc gia.
Những chính sách này sẽ giúp các cơ quan quản lý nhà nước và địa phương xác định rõ cơ chế ưu tiên trong lập kế hoạch phát triển kinh tế, bố trí nguồn lực rà phá bom mìn tại các khu vực có độ rủi ro cao, giải phóng đất đai an toàn và giúp người dân an cư lạc nghiệp.
Bộ Quốc phòng cũng đề xuất chính sách bảo hiểm cho lực lượng khắc phục hậu quả bom mìn tương xứng với tính chất nguy hiểm của công việc, cũng như chính sách hỗ trợ y tế ban đầu và sinh kế cho nạn nhân bom mìn và gia đình họ.
Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi ô nhiễm bom mìn sau chiến tranh. Ước tính, trong số 15,35 triệu tấn bom mìn mà Mỹ đã sử dụng trong chiến tranh, vẫn còn khoảng 800.000 tấn nằm lại trong lòng đất sau năm 1975, tiếp tục là mối đe dọa tiềm tàng đối với cuộc sống và sự phát triển của đất nước.
Admin
Nguồn: VnExpress
